Wyjawienie majątku dłużnika

Egzekucja komornicza nie zawsze przynosi skutek w postaci odzyskania należności. O ile bowiem komornik prowadzi egzekucję ze składników majątkowych wskazanych przez wierzyciela, a może także dokonać poszukiwania majątku dłużnika, to konsekwencją braku ustalenia przez komornika majątku dłużnika nadającego się do egzekucji jest jej umorzenie ze względu na bezskuteczność. Wierzyciel posiada kilka sposobów mających na celu zmuszenie trudnych dłużników, którzy ukrywają składniki majątkowe będące ich własnością, do dobrowolnej zapłaty należności, a jednym z nich jest skorzystanie z procedury wyjawienia majątku dłużnika. Chociaż nie gwarantuje ona pewności, iż w konsekwencji jej przeprowadzenia dojdzie do ustalenia cennych składników majątkowych dłużnika, to warto rozważyć skorzystanie z tego narzędzia wobec trudnych dłużników. Procedura wyjawienia majątku przed sądem jest niezależna od czynności komornika, w ramach której wzywa on dłużnika do podania składników swojego majątku pod groźbą grzywny.

Cel postępowania

Wyjawienie majątku odbywa się przed sądem na wniosek wierzyciela. Procedura zmierza do podania przez dłużnika wartościowych składników majątkowych, a informacje podawane przez dłużnika w tym postępowaniu składane są pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań. Zatem w przypadku dłużników, wobec których wierzyciel posiada podejrzenia, iż celowo ukrywają oni swój majątek, postępowanie to może przynieść skutek i doprowadzić do jego odkrycia. Niestety pomimo grożącej odpowiedzialności karnej w praktyce część dłużników zeznaje, że nie posiada cennych składników majątkowych. W takim przypadku, aby doprowadzić do skazania dłużnika za składanie fałszywych zeznań, należy najpierw ustalić, że dłużnik faktycznie posiada wartościowe składniki majątku, których nie wskazał w postępowaniu.

Procedura wyjawienia majątku uregulowana została w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego. Aby ją przeprowadzić, wierzyciel musi złożyć wniosek do sądu właściwego dla dłużnika, najczęściej będzie to sąd miejsca zamieszkania dłużnika. Od 1 stycznia br. opłata od wniosku o wyjawienie majątku przed sądem wzrosła z 40 zł do 200 zł, a dowód jej uiszczenia dołącza się do wniosku. Po otrzymaniu wniosku sąd wyznacza termin, na który dłużnik ma stawić się w sądzie i po odebraniu od niego przyrzeczenia co do prawdziwości składanych oświadczeń, składa wykaz majątku wraz ze wskazaniem miejsca, gdzie znajdują się jego składniki. Ponadto w postępowaniu tym dłużnik ma obowiązek poinformować o dokonanych przez niego czynnościach odpłatnych i nieodpłatnych, których dokonał w ciągu 5 lat przed wszczęciem przeciwko niemu egzekucji, a które mogły być dokonane z zamiarem pokrzywdzenia wierzycieli. Zatem procedura wyjawienia majątku może być bardzo przydatna pod kątem ewentualnego zaskarżenia czynności dłużnika, w których wyzbywał się on majątku w celu udaremnienia przyszłej egzekucji.

Złożenie wniosku

Aby skorzystać z procedury wyjawienia majątku dłużnika przed sądem, muszą zachodzić przesłanki wskazane w art. 913 § 1 lub 913 § 2 K.p.c. Generalnie możliwość taka powstaje, gdy zajęty w egzekucji majątek dłużnika nie rokuje skutecznego przeprowadzenia egzekucji lub gdy pomimo prowadzenia egzekucji wierzyciel nie uzyskał całkowitego zaspokojenia swojej należności. Wyjawienie majątku jest możliwe także przed wszczęciem egzekucji, jeśli wierzyciel:

1) uprawdopodobni, że nie uzyska zaspokojenia w pełni swojej należności ze znanego mu majątku albo z przypadających dłużnikowi bieżących świadczeń periodycznych za okres 6 miesięcy (np. poprzez powołanie się na umorzenie z powodu bezskuteczności innej egzekucji skierowanej przeciwko dłużnikowi),

2) po uzyskaniu tytułu wykonawczego wezwał dłużnika do zapłaty stwierdzonej w nim należności listem poleconym za potwierdzeniem odbioru, a dłużnik nie spełnił świadczenia w terminie 14 dni od dnia doręczenia wezwania do zapłaty. W powyższych przypadkach możliwe jest więc uzyskanie informacji o majątku dłużnika jeszcze przed wszczęciem egzekucji przez konkretnego wierzyciela.

Postępowanie o wyjawienie majątku dłużnika ma dla niego charakter represyjny, dlatego wielu dłużników stara się uniknąć tej procedury. Jednak w przypadku niestawiennictwa dłużnika na termin wyznaczony przez sąd bez usprawiedliwionej przyczyny (np. zwolnienie od lekarza sądowego), sąd nałoży na niego grzywnę, zarządzi jego przymusowe doprowadzenie przez policję, może także zastosować areszt przez okres nie dłuższy niż miesiąc. Grzywna może zostać nałożona również w przypadku odmowy złożenia przez dłużnika przyrzeczenia co do prawdziwości zeznań, złożenia wykazu majątku, czy też odpowiedzi na pytania wierzyciela lub jego pełnomocnika.