Brak możliwości uzupełnienia umowy
Dotychczas argumentacja banków w procesach opierała się w przeważającej mierze na tym, że po usunięciu nieuczciwych postanowień umownych odsyłających do kursów z tabel banków, możliwe jest zastosowanie art. 56 k.c.
Przewiduje on, że umowa wywołuje nie tylko skutki w niej wyrażone, lecz również te, które wynikają z ustawy, z zasad współżycia społecznego i z ustalonych zwyczajów. Na tej podstawie banki domagały się uzupełnienia umowy czy to kursem średnim NBP czy rynkowym. Kredytobiorcy natomiast podnosili, że jest to przepis służący do oceny prawnej umowy a nie do jej uzupełnienia - gdyż pozostawiałoby to sądom zbyt dużo swobody. Nadto, podnosili, że uzupełnienie umowy jest sprzeczne z dyrektywą 93/13. Sądy natomiast różnie ten spór oceniały, niejednokrotnie stosując ten przepis do plombowania umowy różnym kursem, generalnie niekorzystnym dla kredytobiorców.
"TSUE w całości potwierdził argumenty kredytobiorców - nie jest to przepis dyspozytywny, który przewiduje określone prawa i obowiązki stron na wypadek, gdyby strony czegoś w umowie nie uregulowały.
TSUE przyznał, że przepis ten pozostawia zbyt duże pole do interpretacji dla sądu krajowego oraz że zgoda na generalne uzupełnianie umowy jest sprzeczna z celami dyrektywy 93/13. Sądy krajowe są zobowiązane do stosowania się do wyroków TSUE - dlatego należy oczekiwać, że zrezygnują z uzupełniania umowy" - komentuje radca prawny Barbara Garalcz, która prowadzi kilkaset spraw frankowiczów.
Nieważność albo przewalutowanie
Zgodnie z oczekiwaniami prawników obu stron sporów frankowych - TSUE nie odpowiedział wprost na pytanie, czy umowa bez postanowień odsyłających do tabel kursowych banku może pozostać w mocy jako umowa w PLN ze stawką LIBOR czy sąd powinien stwierdzić jej nieważność. TSUE dał jednak wskazówki jak tę kwestię powinny badać sądy krajowe.
TSUE wskazał, że:
- po pierwsze usunięcie z umowy postanowień odsyłających do tabel kursowych - zmieniające charakter umowy - nie powoduje, że taka umowa nie może pozostać w mocy. Oznacza to, że sąd krajowy może uznać, że umowa obowiązuje w złotówkach ze stawką LIBOR. Zmiana natury tej umowy nie ma znaczenia dla jej dalszego obowiązywania.
- po drugie - sąd krajowy może uznać, że umowa bez postanowień odsyłających do tabel kursowych jest nieważna. Oznacza to, że są krajowy - decydując się na nieważność umowy - musi brać pod uwagę wolę konsumenta: czyli konsument może domagać się unieważnienia umowy lub pozostawienia kredytu w złotówkach ze stawką LIBOR.
Konsument decyduje, co jest korzystne dla niego
Odpowiadając na pytanie, na jaki moment oceniać czy stwierdzenie nieważności jest dla konsumenta korzystne - TSUE wskazał, że decyduje moment wyrokowania.
Uznał także, że sąd krajowy nie może się sprzeciwić nieważności, jeśli klient się tego domaga.
- Zgadzam się z TSUE, że to przepisy prawa decydują o tym, czy umowa bez postanowień nieuczciwych jest ważna czy też nie, czyli jest to podejście obiektywne. Nie może być bowiem tak, że jeden sąd uzna, że umowa jest ważna a drugi odwrotnie - gdyż sądy orzekają w oparciu o te same przepisy prawa. Niemniej, jak TSUE wskazał, oceniając czy stwierdzenie nieważności umowy jest dla konsumenta korzystne - sąd powinien uwzględnić wolę konsumenta. I na tym poziomie decyzyjności nastąpi rozróżnienie linii orzeczniczej - gdyż jeden konsument będzie chciał nieważności, a inny nie. Tylko w ten sposób można będzie osiągnąć jednolitą, spójną linię orzeczniczą - z jej niejednolitością wewnętrzną wynikającą z różnych interesów różnych konsumentów prezentowanych w procesach. - podkreśla mec. Barbara Garlacz.
