Zasiłek opiekuńczy przy pracy zmianowej rodziców

Przesłanki prawa do zasiłku

Zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu, jeśli został on zwolniony od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad:

• zdrowym dzieckiem do 8 lat,
   
  
• chorym dzieckiem do 14 lat,
   
  
• innym chorym członkiem rodziny, tj. m.in. dzieckiem w wieku powyżej 14 lat, jeżeli pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z ubezpieczonym w okresie sprawowania opieki.

Przy czym zasiłek z tytułu opieki nad zdrowym dzieckiem przysługuje w przypadku:

• nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, do których dziecko uczęszcza, a także choroby niani, z którą rodzice mają zawartą umowę uaktywniającą lub dziennego opiekuna sprawujących opiekę nad dzieckiem,
   
• porodu/choroby małżonka ubezpieczonego/rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi lub rodzicowi sprawowanie opieki,
   
• pobytu małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne.

Przy ustalaniu prawa do zasiłku istotną kwestią jest limit dni przypadających w ciągu roku kalendarzowego, przez które ubezpieczony może pobierać omawiane świadczenie. Generalnie jest to 60 dni w ciągu roku kalendarzowego, jeżeli opieka sprawowana jest nad zdrowym albo chorym dzieckiem. Jeżeli chodzi o opiekę nad innym chorym członkiem rodziny, to zasiłek przysługuje nie dłużej niż przez okres 14 dni w ciągu roku kalendarzowego. Jednak łącznie z tytułu opieki nad wszystkimi osobami świadczenie należne jest nie dłużej niż przez 60 dni w ciągu roku kalendarzowego, ponadto niezależnie od liczby osób uprawnionych do zasiłku opiekuńczego oraz bez względu na liczbę dzieci i innych członków rodziny wymagających opieki.

Kwestie te reguluje art. 32, 33 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwanej ustawą zasiłkową.

Obecność innego domownika

Oprócz limitu okresu, za który świadczenie jest należne, kolejną przesłanką negatywną powodującą, że zasiłek opiekuńczy nie przysługuje, jest obecność poza ubezpieczonym innych członków rodziny pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym mogących zapewnić opiekę dziecku lub choremu członkowi rodziny. Jedynie w przypadku opieki sprawowanej przez ubezpieczonego nad chorym dzieckiem w wieku do 2 lat obecność innego domownika nie ma znaczenia przy ocenie prawa do zasiłku opiekuńczego (art. 34 ustawy zasiłkowej).

O ile ustawodawca nie zdefiniował kogo należy uznać za członka rodziny mogącego zapewnić opiekę, to odpowiedź na pytanie, kto nie może takiej opieki zapewnić znajduje się w komentarzu ZUS do ustawy zasiłkowej, dostępnym na stronie internetowej www.zus.pl (patrz ramka).

System pracy zmianowej

Zasiłek opiekuńczy należny jest ubezpieczonemu za każdy dzień sprawowanej opieki wskazany w odpowiednim dokumencie, nie wyłączając dni wolnych od pracy (art. 35 ust. 2 ustawy zasiłkowej).

Przy ocenie prawa do zasiłku opiekuńczego istotne znaczenie ma więc czy dzień, w którym ubezpieczony powinien sprawować opiekę nad członkiem rodziny, jest dla niego dniem:

• wolnym od pracy czy
   
  
• pracującym.

Gdy opieka przypada na dni wolne od pracy dla ubezpieczonego, to obecność innych domowników nie ma znaczenia. Inaczej sytuacja wygląda, gdy w dni będące dla ubezpieczonego pracującymi jest inny domownik mogący zapewnić opiekę osobie jej wymagającej. Sytuacja taka może mieć miejsce, gdy jedno albo dwoje rodziców pracuje w systemie pracy zmianowej. To czy w danym dniu jest domownik mogący zapewnić opiekę dziecku wynika z harmonogramów pracy dwojga rodziców.

Oświadczenie odnośnie okoliczności związanych z:

• obecnością innego domownika mogącego zapewnić opiekę dziecku,
   
  
• wykonywaniem przez ubezpieczonego oraz drugiego rodzica dziecka pracy w systemie pracy zmianowej,

ubezpieczony umieszcza we wniosku o zasiek opiekuńczy, który może zostać sporządzony na formularzu ZUS Z-15.

Tak więc, jeżeli dziecko wymaga opieki w okresie, w którym ubezpieczony powinien świadczyć pracę, a drugi z rodziców tego dziecka ma w tym czasie dni wolne od pracy, to ubezpieczony nie nabędzie prawa do zasiłku opiekuńczego za dni, w których opiekę mógłby zapewnić drugi rodzic. Nie będzie to miało miejsca, gdy rodzic dziecka odpoczywa po pracy na nocnej zmianie.