Alternatywa dla kredytu

Niejeden przedsiębiorca zastanawia się, jak finansować bieżącą działalność przy wydłużonych okresach oczekiwania na zapłatę i co stanie się z jego firmą, gdy najważniejszy odbiorca spóźni się z regulacją należności. Perspektywa utraty płynności finansowej zmusza do poszukiwania środków na bieżącą działalność w zewnętrznych, zwykle kosztownych, źródłach.

Faktoring jest alternatywną w stosunku do kredytu, formą finansowania przedsiębiorstwa. To usługa łącząca w sobie trzy elementy: finansowanie, uwolnienie od ryzyka niewypłacalności kontrahenta, zarządzanie należnościami klienta. Tym samym faktoring niweluje przejściowy brak gotówki, spowodowany udzieleniem kredytu kupieckiego, a jednocześnie pozwala zachować dobre kontakty dostawcy z odbiorcami.

Europa przoduje

Aż się wierzyć nie chce, ale ten instrument finansowy znany był już w starożytności, lecz swojego rozwoju doczekał się w czasach osiemnastowiecznej kolonizacji Indii. Zasadniczy rozwój i wypracowanie współczesnych zasad faktoringu nastąpiło w USA w drugiej połowie XIX wieku - wówczas to zmieniła się funkcja faktora, pierwotnie występującego w roli pośrednika, na osobę finansującą dostawców towarów.

Tych kilka zdań historycznych o tyle ma znaczenie, że w Europie działalność faktoringowa przez wiele lat w ogóle nie była znana - rozpowszechniła się dopiero po II wojnie, a ściślej - w połowie lat pięćdziesiątych. Wśród przedsiębiorców rozwijała się wraz ze wzrostem zapotrzebowania na środki finansowe.

Mimo że ubiegły rok jest kojarzony z trudnymi warunkami rynkowymi i nadal występującymi trendami recesyjnymi w wielu krajach, łączny wolumen faktoringu wypadł znacznie lepiej niż większość innych działów branży bankowo-finansowej. Wartość transakcji faktoringu krajowego wyniosła w tym czasie ponad 760 mld euro, co w stosunku do roku poprzedniego oznacza wzrost o 5 proc., zaś transakcji faktoringu międzynarodowego - prawie 48 mld euro.

Dziś największym rynkiem usług faktoringowych jest Europa, na którą przypada prawie 70 proc. wartości globalnych transakcji. Kolejnymi rynkami są obie Ameryki - 18 proc. - oraz obszar Azji i Pacyfiku. W Europie Centralnej szczególny rozwój faktoringu odnotowywany jest na rynkach kilku nowych członków Unii Europejskiej - w Polsce, a także w Czechach i krajach nadbałtyckich.

Potrzebne są regulacje

Od 1974 r. prowadzone były prace nad specjalną konwencją o faktoringu międzynarodowym, która została uchwalona w 1988 r. w Ottawie. Odgrywa ona znaczącą rolę, gdyż określa zarówno pojęcie, jak i istotę funkcjonowania faktoringu w obrocie międzynarodowym. Została ona ratyfikowana przez kilkadziesiąt krajów.

W większości krajów - także w Polsce - brakuje jednak szczegółowych rozwiązań prawnych odnoszących się do faktoringu. Firmy zrzeszone w Konferencji Instytucji Faktoringowych (KIF) prowadzą działania mające na celu zmianę tej sytuacji - chodzi przede wszystkim o nowelizację ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych - w tym ujednolicenie przepisów dotyczących VAT, a także zapisy w ustawie o terminach płatności w obrocie gospodarczym, co związane jest z zasadami cesji.

Ciągle w górę

Działalność firm faktoringowych ma niebagatelne znaczenie dla polskiej gospodarki. W ubiegłym roku obroty firm zrzeszonych w KIF osiągnęły przeszło 12 mld zł, co stanowi dziewięciokrotny wzrost w stosunku do odnotowanych w 1997 r., kiedy de facto zaczął być widoczny na rynku. Usługi oferowane przez faktorów pomagają w utrzymaniu płynności finansowej coraz większej liczbie przedsiębiorstw, przede wszystkim z branży komputerowej, meblowej, farmaceutycznej, tekstylnej i spożywczej.

Na polskim rynku usługi faktoringowe świadczą instytucje dwojakiego rodzaju: banki oraz firmy wyspecjalizowane w obsłudze należności (finansowanie, zarządzanie, monitorowanie, windykacja). Banki na ogół zajmują się standardowymi przypadkami i oferują jedynie finansowanie. Natomiast firmy faktoringowe oprócz finansowania oferują także inne usługi, jak prowadzenie rozliczeń, inkaso wierzytelności czy pomoc w ściąganiu przeterminowanych należności. Taka jest wersja oficjalna, związana ze ścisłym respektowaniem definicji faktora. Ale tak naprawdę powoli - w tempie na razie raczkującym - powstaje nowy w naszym kraju rynek usług faktoringowych, przeznaczonych dla małych podmiotów gospodarczych. Zaczynają powstawać firmy, które nie boją się podejmowania ryzyka obsługiwania niemających jeszcze renomy niewielkich podmiotów. One same dysponując stosunkowo niewielkim kapitałem wywodzą się z kręgu małych i średnich firm, toteż właśnie dlatego ciążą ku obsłudze podobnych sobie przedsiębiorstw.

Marek Matusiak

Vademecum umowy faktoringowej

Kto może zawrzeć umowę?

Każdy podmiot gospodarczy posiadający bezsporne i niewymagalne wierzytelności wobec innych podmiotów gospodarczych. Większość faktorów nie określa ani wielkości obrotów potencjalnego klienta, ani też nie przywiązuje wagi do długości istnienia danej firmy.

Jak można zawrzeć umowę?

Najprościej - wypełniając kwestionariusz zamieszczany na stronie internetowej każdego faktora i przesyłając go na adres internetowy. Po wstępnym rozpatrzeniu faktor z reguły prosi o dostarczenie zestawu dokumentów własnej firmy oraz dokumentów dłużników. Jeśli tego nie zrobi - sugerujemy potrzebę skorzystania z usług innego faktora. Po zapoznaniu się z dokumentacją faktor przedstawia propozycję dotyczącą warunków zawarcia umowy. Warunki te z zasady podlegają negocjacjom.

Jakie dokumenty są potrzebne do wniosku o umowę?

Zestaw wymaganych dokumentów faktoranta i dłużników obejmuje aktualne dane finansowe (bilans i rachunek zysków i strat za ostatni rok obrachunkowy, z reguły też sprawozdanie F-01 za ostatnim kwartał) oraz podstawowe dokumenty prawne i organizacyjne (statut, wypis z rejestru handlowego, REGON, NIP, aktualne zaświadczenie o niezaleganiu ze składkami na rzecz służb skarbowych i Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, opinia bankowa).

Jakie są koszty przygotowania i realizacji umowy?

Wysokość odsetek i prowizji jest z zasady określana indywidualnie dla każdej umowy po analizie sytuacji ekonomicznej i finansowej faktoranta oraz dłużnika. Regułą jest, że faktor nie obciąża faktoranta żadnymi innymi kosztami niezwiązanymi bezpośrednio z faktoringiem, a jeśli już ma takie w tabeli opłat, to raczej należy skorzystać z usług innej firmy.

Jaki jest maksymalny limit umowy?

Profesjonalny faktor nie określa górnej granicy swojego zaangażowania - zależy on od rzeczywistego zapotrzebowania faktoranta i wiarygodności dłużnika.

Jakie są ograniczenia dotyczące długów będących przedmiotem umowy?

W tym przypadku nie ma reguł ogólnych, zwłaszcza dotyczących wartości pojedynczej faktury. Instytucjonalni faktorzy ustalają minimalną wartość takiej faktury na 10 000 zł, ale warunek ten coraz częściej jest pomijany. Co do terminu płatności, także w dużej mierze obowiązuje dowolność, choć preferowany jest okres zawierający się w przedziale od 7 do 90 dni.

Czy do zawarcia umowy ważna jest liczba dłużników?

Nie ma to żadnego znaczenia. Do zawarcia umowy wystarczy jeden dłużnik.

Czy potrzebne są zabezpieczenia umowy?

Zawsze. Standardowym zabezpieczeniem jest cesja zwrotna (dokonywana w razie opóźnień dłużnika w spłacie należności), notarialne oświadczenie faktoranta o poddaniu się egzekucji (zwykle do dwukrotnej wysokości limitu faktoringowego) oraz weksel in blanco wystawiony przez faktoranta.

Jaka jest wysokość kaucji gwarancyjnej?

Profesjonalny faktor nie wymaga kaucji gwarancyjnej.