Brońmy się przed urzędnikami

Z pewnością jedną z najbardziej dokuczliwych form kontroli działalności przedsiębiorcy jest kontrola podatkowa prowadzona przez organy skarbowe. Wspomniana ustawa ogranicza czas trwania wszystkich kontroli organu kontroli u przedsiębiorcy w jednym roku kalendarzowym, do 4 tygodni dla małych firm oraz 8 tygodni dla pozostałych przedsiębiorców.

Z pozoru wydaje się, że taki przepis chroni przedsiębiorców, pozwoli im przewidzieć okres kontroli w firmie, a wszelkie nieuzasadnione przedłużanie kontroli przez organy skarbowe będzie uznane za niezgodne z prawem. Jak to jednak często bywa, polska rzeczywistość gospodarcza daleko odbiega od teoretycznych założeń a diabeł jak zwykle tkwi w szczegółach.

Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej przewiduje liczne wyjątki ograniczenia czasu kontroli. Do podstawowych należą możliwość kontroli zasadności zwrotu podatku VAT oraz kontroli w toku postępowania. Znaczy to, że tych kontroli okres ochronny nie dotyczy.

Należy też zwrócić uwagę na fakt, że przepis ograniczający czas prowadzonych w ciągu roku kontroli odnosi się do kontroli przeprowadzanych przez jeden organ.

Nie można więc zarzucić innemu organowi administracji, chcącemu przeprowadzić kontrolę w firmie, że upłynął ustawowy czas przeznaczony na kontrole tylko z tego powodu, że inny organ kontrolował już przedsiębiorcę przez okres 4 lub 8 tygodni. Szczególnie interesujące jest jednak wyłączenie spod okresu ochronnego tzw. kontroli w toku postępowania.

W myśl art. 83 ust.2 pkt.3 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, ograniczeń czasu kontroli nie stosuje się, w przypadkach gdy odrębne przepisy przewidują możliwość przeprowadzenia kontroli w toku postępowania prowadzonego przez organ.

Ten niewinnie brzmiący zapis nabiera innego znaczenia w zestawieniu z przepisem art. 13 ust. 3 ustawy o kontroli skarbowej, zgodnie z którym organ kontroli skarbowej może w ramach prowadzonego postępowania kontrolnego przeprowadzić kontrolę podatkową. Podział na postępowanie kontrolne i przeprowadzaną w ramach tego postępowania kontrolę podatkową, którą organ może wszcząć wprowadzony został dopiero przez przepisy wprowadzające w życie ustawę o swobodzie działalności gospodarczej.

Dotychczas pojęcia te używane były zamiennie a powszechnie było wiadomo, że istotą postępowania kontrolnego była kontrola podatkowa. Wydaje się więc, że jedynym celem wprowadzonego rozróżnienia był zamiar wyłączenia spod korzystnych dla podatników ograniczeń, kontroli podatkowej prowadzonej przez organy skarbowe. Taka też jest niestety praktyka organów podatkowych, które z reguły uznają, że ograniczenia czasu trwania kontroli, wynikające z ustawy o swobodzie działalności gospodarczej nie dotyczą prowadzonej przez nie kontroli podatkowej.

Podobne wnioski można wysnuć z przepisu art. 82. ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, który zakazuje podejmowania i prowadzenia więcej niż jednej kontroli działalności przedsiębiorcy w tym samym czasie. Takie ograniczenie również nie dotyczy kontroli prowadzonej w toku postępowania, tak więc organ skarbowy może wszcząć kontrolę, niezależnie od tego czy w firmie prowadzona jest równocześnie inna kontrola.

Stworzone przez ustawodawcę ograniczenia kontroli w praktyce nie dotyczą kontroli skarbowej, czyli najbardziej uciążliwych i najczęstszych kontroli, prowadzonych u przedsiębiorców. Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej oraz ustawa o kontroli skarbowej stwarzają bowiem niebezpieczną dla przedsiębiorców furtkę, chętnie potem wykorzystywaną przez organy skarbowe.