Celnicy związani weryfikacją

Zadaniem Trybunału Konstytucyjnego było rozstrzygnięcie w sprawie godności art. 32 Protokołu nr 4 do Układu Europejskiego ustanawiającego stowarzyszenie między Rzeczpospolitą Polską, z jednej strony, a Wspólnotami Europejskimi i ich Państwami Członkowskimi, z drugiej strony, sporządzonego w Brukseli dnia 16 grudnia 1991 roku z art. 45 ust. 1 Konstytucji.

Wiesław M. importer odzieży używanej z Niemiec, dokonując zgłoszeń celnych, zadeklarował kwotę długu celnego obliczoną z zastosowaniem stawki celnej obniżonej na podstawie deklaracji eksportera o preferencyjnym pochodzeniu towaru z Unii Europejskiej. Biorąc pod uwagę powstałe wątpliwości odnoszące się do dowodów pochodzenia odzieży, polskie władze celne zwróciły się do niemieckich władz celnych o przeprowadzenie weryfikacji deklaracji niemieckiego eksportera. Zakwestionowany przepis art. 32 Protokołu Nr 4 do Układu Europejskiego przewiduje, że w razie powstania uzasadnionych wątpliwości, co do autentyczności dokumentów, statusu pochodzenia towaru lub spełnienia innych wymogów Protokołu, władze celne kraju importu zwracają się o weryfikację, której dokonują władze celne kraju eksportu, a następnie informują wnioskodawcę o wynikach weryfikacji.

Rezultaty weryfikacji wykazały, że deklaracja eksportera nie spełnia kryteriów przewidzianych przepisami Protokołu. Dyrektor urzędu celnego uznał, więc zgłoszenia celne za nieprawidłowe, a następnie określił kwotę długu celnego w wysokości 60% wartości celnej towaru. Przedsiębiorca odwołał się od tej decyzji.

Prezes Głównego Urzędu Ceł potwierdził wynik kontroli celnej wyjaśniając, że organ celny kraju importu nie jest powołany do oceny, czy prawidłowy formalnie dowód pochodzenia został wystawiony na towar, któremu rzeczywiście przysługuje status produktu pochodzącego z Unii Europejskiej i że ocena materialna dowodu pochodzenia może być przeprowadzona wyłącznie w trybie art. 32 Protokołu przez upoważnione do tego władze celne kraju eksportu. Wówczas Wiesław M. zaskarżył decyzje organów celnych. Niestety rozpatrujący skargę wojewódzki sąd administracyjny podzielił stanowisko organów celnych i skargę oddalił.

Przedsiębiorca wniósł skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego zarzucając sądowi I instancji między innymi brak zapewnienia stronie udziału w postępowaniu. Sąd kasację oddalił. Wiesław M. wniósł skargę konstytucyjną. Według niego kwestionowany przepis uniemożliwiając stronie zainteresowanej obronę oraz udział w postępowaniu dowodowym przed organami celnymi państwa eksportera pozbawił go konstytucyjnego prawa do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 32 Protokołu nr 4 dotyczącego definicji pojęcia - produkty pochodzące - i metod współpracy administracyjnej do Układu Europejskiego ustanawiającego stowarzyszenie między Rzeczypospolitą Polską, z jednej strony, a Wspólnotami Europejskimi i ich Państwami Członkowskimi, z drugiej strony, sporządzonego w Brukseli dnia 16 grudnia 1991 r. w brzmieniu nadanym Porozumieniem w formie wymiany listów między Rzeczpospolitą Polską a Wspólnotami Europejskimi w sprawie zmiany Protokołu nr 4 do Układu Europejskiego ustanawiającego stowarzyszenie między Rzeczpospolitą Polską, z jednej strony, a Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi, z drugiej strony, dotyczącego definicji pojęcia - produkty pochodzące - i metod współpracy administracyjnej, podpisanym w Brukseli dnia 24 czerwca 1997 r. nie jest niezgodny z art. 45 ust. 1 Konstytucji.

Prawo do sprawiedliwej (rzetelnej) procedury sądowej nie stanowi w tej sprawie adekwatnego wzorca kontroli. Nie pozostaje, bowiem w merytorycznym związku z kwestionowanym przepisem Protokołu w zakresie, w jakim przewiduje związanie polskich organów celnych wynikiem weryfikacji pochodzenia towaru dokonanej przez organy celne państwa eksportu. Skutkiem tego pozbawia importera możliwości przeprowadzenia skutecznego przeciwdowodu w postępowaniu administracyjnym przed polskimi organami.

Przepis ten nie przyznaje też stronie postępowania sądowo - administracyjnego prawa do czynnego udziału w postępowaniu dowodowym służącym merytorycznemu rozstrzygnięciu sprawy załatwionej zaskarżoną decyzją. Trybunał konstytucyjny stwierdził, że kwestionowany przepis Protokołu nie jest więc niezgodny z Konstytucją RP. Ustalenie to musi być odczytywane w ścisłym związku z treścią sformułowanych w skardze konstytucyjnej zarzutów i nie może być rozumiane, jako wyłączenie prawa do sądu w odniesieniu do spraw administracyjnych związanych z przebiegiem czy wynikami weryfikacji dowodów pochodzenia.