Interpretować będzie minister

Już w przyszłym tygodniu wiążące interpretacje podatkowe będą wydawane na nowych zasadach. Od 1 lipca odpowiedziami na wnioski podatników będzie zajmował się minister finansów za pośrednictwem czterech izb skarbowych: bydgoskiej, poznańskiej, katowickiej i warszawskiej. Obecnie interpretacje wydają urzędy skarbowe.

Procedura odwoławcza

Jednak zmiana ta jest niczym w porównaniu ze zmianą procedury odwoływania się od otrzymanej odpowiedzi ministra finansów. Nowe przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.) przewidują bowiem, że podatnik niezadowolony z otrzymanej interpretacji będzie mógł wnieść skargę do sądu administracyjnego. Pojawia się pytanie, co z zasadą dwuinstancyjności postępowania? Eksperci wskazują, że z jednej strony nowa procedura może budzić wątpliwości co do jej zgodności z konstytucją. Z drugiej strony, do tak stworzonych zasad wydawania interpretacji trudno było stworzyć inną drogę odwoławczą.

Zgodnie z Konstytucją RP, każda ze stron ma prawo do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji. Wyjątki od tej zasady oraz tryb zaskarżania określają odpowiednie ustawy. Nowe przepisy Ordynacji podatkowej zakładają natomiast, że interpretacja indywidualna będzie zawierać pouczenie o prawie wniesienia skargi do sądu administracyjnego.

- W wyniku zmiany przepisów Ordynacji podatkowej, od 1 lipca 2007 r. indywidualne interpretacje podatkowe wydawane przez ministra finansów będą podlegać zaskarżeniu bezpośrednio do sądu administracyjnego. Do postępowania w sprawie wydania interpretacji znajdą odpowiednie zastosowanie tylko niektóre przepisy postępowania podatkowego z Działu IV Ordynacji podatkowej, wskazane w art. 14h. Nie uwzględniono w tym katalogu art. 127 Ordynacji podatkowej ustanawiającego zasadę dwuinstancyjności postępowania podatkowego - zauważył Maciej Grela, prawnik w warszawskim biurze Kancelarii Prawnej GLN.

Jednocześnie dodał, że nowy sposób zaskarżania interpretacji może budzić wątpliwości co do ich zgodności z konstytucyjną zasadą dwuinstancyjności postępowania.

- Zasada ta co prawda nie ma charakteru absolutnego (zgodnie z art. 78 konstytucji wyjątki od tej zasady oraz tryb zaskarżania określa ustawa), lecz jej ograniczenie wymaga jednak odpowiedniego uzasadnienia - podkreślił rozmówca.

Zdaniem Macieja Greli, we wspomnianej kwestii wypowiadał się wielokrotnie Trybunał Konstytucyjny. Przykładowo, w wyroku z 13 czerwca 2006 r. (sygn. SK 54/04) TK stwierdził, że ustawodawca nie ma pełnej, niczym nieskrępowanej swobody w ustalaniu katalogu wyjątków od zasady określonej w art. 78 konstytucji, a jej ograniczenia powinny być podyktowane szczególnymi okolicznościami, które usprawiedliwiałyby pozbawienie strony postępowania środka odwoławczego.

- Wydanie interpretacji stanowi w istocie rozstrzygnięcie, które wpływa istotnie na interes prawny podatnika. W świetle orzecznictwa TK, uzasadnienie dla pozbawienia podatnika prawa do kontroli instancyjnej w przypadku interpretacji może zatem budzić zastrzeżenia - argumentował prawnik Kancelarii Prawnej GLN.

Wezwanie do ministra

Eksperci, analizując nowe zasady dotyczące interpretacji, wskazują, że aby móc złożyć skargę, podatnik będzie musiał najpierw wezwać resort finansów do usunięcia naruszenia prawa polegającego na wydaniu wadliwej interpretacji. To swego rodzaju środek zastępczy dla dwuinstancyjności postępowania.

Na ten aspekt nowych interpretacji zwróciła uwagę Agnieszka Tałasiewicz, partner w Ernst&Young.

- Interpretacje wydawane przez ministra będą mogły być zaskarżane do sądu administracyjnego. Aby jednak móc złożyć skargę, podatnik będzie musiał najpierw wezwać MF do usunięcia naruszenia prawa polegającego na wydaniu wadliwej interpretacji. Wezwanie takie jest odpowiednikiem środka odwoławczego i ma zastosowanie w sytuacjach, w których nie istnieje organ odwoławczy mogący w granicach swoich kompetencji orzekać w sprawie zgodności z prawem zaskarżanego rozstrzygnięcia. W praktyce oznacza to konieczność ponownego rozpatrzenia sprawy przez MF, co na pewno wydłuży postępowanie, a w bardzo niewielu sytuacjach doprowadzi do zmiany interpretacji - tłumaczyła Agnieszka Tałasiewicz.

Jej zdaniem, gwarancje procesowe wynikające z takiego rozwiązania są niewielkie i można by się nawet zastanawiać nad zgodnością z prawem takiej konstrukcji. Należy jednak pamiętać, że postępowanie w sprawach interpretacji podatkowych nie jest pełnoprawnym postępowaniem podatkowym i dlatego nie stosuje się do niego zasady dwuinstancyjności zawartej w ogólnych zasadach postępowania Ordynacji podatkowej, ani tym bardziej wynikającej z konstytucji zasady dwuinstancyjności w zakresie postępowania sądowego.

Również Marcin Panek, doradca podatkowy w White & Case podkreślił, że zgodnie prawem o postępowaniu przed sądami administracyjnymi strona niezadowolona z treści pisemnej interpretacji podatkowej wydanej przez ministra finansów, zanim wniesie skargę do sądu administracyjnego, powinna wezwać ministra do usunięcia naruszenia prawa.

- Skargę do sądu będzie można wnieść dopiero po otrzymaniu odpowiedzi na to wezwanie lub po upływie 60 dni bezskutecznego oczekiwania na odpowiedź. Instytucja wezwania do usunięcia naruszenia prawa wydaje się być mało praktyczna i raczej iluzoryczna. Trudno oczekiwać, że wzywanie ministra finansów do ponownego rozważenia słuszności wydanej uprzednio interpretacji będzie odnosiło pozytywny dla podatników skutek - uważa Marcin Panek.

Według niego, w praktyce istnieje również możliwość złożenia wniosku o wszczęcie postępowania mediacyjnego przed sądem administracyjnym, które przynajmniej w swych założeniach daje podatnikowi obiektywne forum do rzeczywistej dyskusji z ministrem finansów.

Sąd może odrzucić skargę

Wezwanie ministra do usunięcia naruszenia prawa będzie bardzo istotnym elementem nowej procedury wydawania interpretacji podatkowych.

Tomasz Rolewicz, starszy konsultant w dziale doradztwa podatkowego PricewaterhouseCoopers wyjaśnił, że przed złożeniem skargi do sądu administracyjnego na interpretację podatnik w terminie 14 dni powinien pisemnie wezwać ministra finansów do usunięcia naruszenia prawa. Wymagają tego przepisy regulujące postępowanie przed sądami administracyjnymi. W ten sposób minister ma możliwość weryfikacji i zmiany udzielonej przez siebie interpretacji, jeżeli uzna ją za niezgodną z prawem.

- Ominięcie etapu wezwania do usunięcia naruszenia prawa narazi podatników na odrzucenie skargi przez sąd, jako złożonej przedwcześnie. Rozwiązanie takie stanowi namiastkę rozpatrywania sprawy przez dwie instancje administracyjne i wynika z innego charakteru obecnych interpretacji - nie mają one formy orzeczenia, a raczej informacji na piśmie.

Można się jednak zastanawiać, czy takie rozwiązanie, ze względu na faktyczny charakter rozstrzygnięcia indywidualnej sprawy podatnika przez interpretację, jest wystarczające z punktu widzenia konstytucyjnej zasady dwuinstancyjności - podkreślił Tomasz Rolewicz.

Nowa forma odpowiedzi

Małgorzata Sobońska, adwokat, partner w MDDP Michalik Dłuska Dziedzic i Partnerzy, wyjaśniając zasady wydawania interpretacji podatkowych po 1 lipca, stwierdziła, że w myśl przepisów Ordynacji podatkowej obowiązujących od 1 lipca 2007 r., interpretacje przepisów prawa podatkowego nie będą wydawane ani w formie postanowienia (jak obecnie), ani w formie decyzji.

- W zakresie ich wydawania nie będzie stosowana procedura analogiczna do postępowania podatkowego. Od wydanej interpretacji podatnik nie będzie mógł się odwołać do organu drugiej instancji. Jak czytamy w uzasadnieniu rządowym do nowelizacji Ordynacji podatkowej, stosowanie takiej procedury do interpretacji prawa podatkowego nie jest niezbędne dla osiągnięcia celu wiążących interpretacji, tj. zagwarantowania bezpieczeństwa zachowań podatnika - zauważyła nasza rozmówczyni.

Dodała także, że taki kształt regulacji nie narusza zasady zaskarżania orzeczeń organów administracji pierwszej instancji wyrażonej w art. 78 konstytucji przede wszystkim dlatego, że interpretacja prawa podatkowego nie jest wiążąca dla podatnika, nie stanowi zatem wprost o jego prawach lub obowiązkach.

- Będzie ją jednak można zaskarżyć do sądu administracyjnego, który zgodnie z art. 3 par. 2 pkt 4a ustawy o postępowaniu przed sądami administracyjnymi od 1 lipca 2007 r. stanie się uprawniony do kontroli pisemnych interpretacji przepisów prawa podatkowego - wyjaśniła Małgorzata Sobońska.

Ważne!

Wnioski o interpretacje podatkowe będą rozpatrywane na starych i nowych zasadach. Jeżeli ktoś złoży wniosek w urzędzie skarbowym lub wyśle go pocztą do 30 czerwca 2007 r. włącznie, to zostanie on rozpoznany jeszcze na starych zasadach. Gdy wniosek zostanie złożony 1 lipca, interpretację wyda minister finansów.

Ewa Matyszewska