Kto jest podatnikiem podatku od nieruchomości: spółka cywilna czy jej wspólnicy?

W sprawie rozpoznanej przez Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 13 marca 2017 r., sygn. akt II FPS 5/16 prezydent miasta wymierzy spółce cywilnej podatek od nieruchomości za 2014 r. w kwocie 2048,00 zł od lokalu użytkowego najmowanego przez jej wspólników od gminy. Umowa nie stanowiła o obowiązku uiszczania na rzecz gminy podatku od wynajmowanej nieruchomości.

Po rozpatrzeniu odwołania Samorządowe Kolegium Odwoławcze utrzymało w mocy decyzję organu pierwszej instancji. Odwołując się do art. 2 ust. 1 i art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (dalej: u.p.o.l.) oraz art. 336 Kodeksu cywilnego. Kolegium uznało, że spółka jako najemca lokalu użytkowego jest posiadaczem części obiektu budowlanego, stanowiącego własność jednostki samorządu terytorialnego gminy, wobec czego jest podatnikiem podatku od nieruchomości na podstawie art. 3 ust. 1 pkt 4 lit. a u.p.o.l.

W skardze do WSA w Rzeszowie na decyzję spółka zarzuciła, że z podpisanej przez jej wspólników umowy najmu nie wynika obowiązek opłacania podatku od nieruchomości, oraz że organy błędnie zaadresowały decyzję podatkową, podatnikiem podatku od nieruchomości nie jest bowiem spółka cywilna, lecz jej wspólnicy.

W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze wniosło o jej oddalenie, podtrzymując dotychczasowe stanowisko w sprawie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie oddalając skargę wskazał, że podatnikiem podatku od nieruchomości jest spółka cywilna, a nie jej wspólnicy. Wśród podmiotów, na których spoczywa obowiązek podatkowy w podatku od nieruchomości ustawodawca wyodrębnił w sposób wyraźny i jednoznaczny spółki nieposiadające osobowości prawnej, do których zalicza się między innymi spółki cywilne. Konsekwencją tego uregulowania jest to, że w przypadku, gdy posiadaczem nieruchomości jest spółka cywilna, to podatnikiem jest spółka cywilna, a nie jej wspólnicy. Zdaniem sądu podmiotowość podatkową odróżnić należy od podmiotowości w prawie cywilnym. Tożsamość spółki w aspekcie cywilnoprawnym i podatkowoprawnym dotyczy nie tyle podmiotowości prawnej, ile jej struktury organizacyjnej.

Najistotniejsza różnica w zakresie relacji do spółki cywilnej pomiędzy prawem cywilnym i podatkowym polega na tym, że w świetle prawa cywilnego sformułowanie "majątek spółki" jest rozumiane jako majątek wspólny wspólników, a w świetle prawa podatkowego jako majątek samej spółki.

Dla celów podatkowych spółka cywilna uzyskuje odrębny (od numeru wspólników) numer identyfikacji podatkowej (NIP), co wynika z art. 2 ust. 1 i art. 5 ust. 3 pkt 2 ustawy z dnia 13 października 1995 r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników.

Przepisy Ordynacji podatkowej wskazują na odmienność podmiotowości i odpowiedzialności spółki cywilnej od jej wspólników, zgodnie bowiem z art. 115 § 1 Ordynacji podatkowej wspólnik spółki cywilnej, jawnej, partnerskiej oraz komplementariusz spółki komandytowej albo komandytowo-akcyjnej odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie ze spółką i z pozostałymi wspólnikami za jej zaległości podatkowe. Przepis ten stosuje się również do odpowiedzialności byłego wspólnika za zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań, których termin płatności upłynął w czasie, gdy był on wspólnikiem oraz zaległości wymienionych w art. 52 Ordynacji podatkowej.

Obowiązek podatkowy nie może być przedmiotem prawnie skutecznym w sferze obowiązków publicznoprawnych podatnika. Brak w zawartej umowie najmu postanowień o konieczności poniesienia dodatkowego świadczenia na rzecz gminy, to jest zapłaty podatku od nieruchomości, czy też fakt niepoinformowania najemcy o takiej konieczności jest nieistotny na gruncie prawa podatkowego i nie niweluje obowiązku zapłaty takiego podatku.

Spółka złożyła skargę na postanowienie i zarzuciła w niej sądowi pierwszej instancji błędną interpretację art. 3 ust. 1 u.p.o.l. poprzez przyjęcie na podstawie tego przepisu, że podatnikiem podatku od nieruchomości wynajętej przez wspólników od gminy jest spółka cywilna i to na niej ciąży obowiązek podatkowy wbrew treści łączącej wspólników umowy z gminą.

NSA orzekł w wydanej uchwale, że podatnikiem podatku od nieruchomości są wspólnicy spółki cywilnej, a nie spółka cywilna.

W uzasadnieniu uchwały NSA wskazał, że w dotychczasowym orzecznictwie wystąpiły dwa stanowiska w kwestii omawianego problemu. Zgodnie z pierwszym poglądem, podatnikiem podatku od nieruchomości jest spółka cywilna, a nie jej wspólnicy.

Na przykład w wyroku z 25 kwietnia 2008 r. II FSK 226/07 Naczelny Sąd Administracyjny przyjął, że na podstawie art. 3 ust. 1 pkt 4 lit. a u.p.o.l. podatnikiem podatku od nieruchomości jest spółka cywilna, a nie jej wspólnicy. Powyższy pogląd wywiódł zarówno z analizy art. 3 ust. 1, jak i art. 6 ust. 9 u.p.o.l. Uznał, że gdyby przyjąć, że to nie spółka cywilna, ale jej wspólnicy wykonują posiadanie wykorzystywanej przez spółkę nieruchomości (gruntu, obiektu budowlanego, lokalu użytkowego) to konsekwentnie należałoby również uwzględnić, że prawa do przedmiotów regulacji prawnych również wchodzą w skład majątku wspólnego wspólników.

W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego ustawodawca świadomie tworząc normy zawarte w art. 3 ust. 1 i art. 6 ust. 9 u.p.o.l. mógł posłużyć się pojęciem wspólnicy "spółki cywilnej" lub "wspólnicy spółki niemającej osobowości prawnej", ale tego nie uczynił. Tym samym stanowiąc jednoznacznie o "jednostkach organizacyjnych, w tym spółkach nieposiadających osobowości prawnej" objął tym zakresem regulacji niewątpliwie również spółki cywilne jako spółki osobowe nieposiadające osobowości prawnej.

Zgodnie z drugim nurtem orzecznictwa, podatnikiem podatku od nieruchomości nie jest natomiast spółka cywilna, lecz wspólnicy tej spółki. Naczelny Sąd Administracyjny wydając postanowienie w sprawie II FSK 2985/12 z 16 grudnia 2014 r. zajął stanowisko, zgodnie z którym w przypadku nieruchomości wniesionej do spółki cywilnej obowiązek podatkowy w podatku od nieruchomości spoczywa, stosownie do art. 3 ust. 1 u.p.o.l. na poszczególnych wspólnikach (współwłaścicielach nieruchomości), a nie na spółce cywilnej jako jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej.

Spółce cywilnej nie przysługuje zdolność prawna to jest podmiotowość w rozumieniu prawa cywilnego, jest ona bowiem wielostronnym stosunkiem zobowiązaniowym łączącym wspólników.

W odróżnieniu od spółek osobowych prawa handlowego, spółka cywilna nie stanowi więc samodzielnego podmiotu prawa, a podmiotami prawa pozostają wspólnicy spółki cywilnej. Spółka cywilna nie ma własnego mienia, a nabywane prawa i zaciągane zobowiązania wchodzą do wspólnego majątku wspólników, stanowiąc ich współwłasność łączną. Brak podmiotowości prawnej spółki cywilnej oznacza, że nie może ona nabywać praw i obowiązków na własną rzecz, jak np. spółka jawna i spółka komandytowa, nie ma także zdolności sądowej, zdolności upadłościowej, nie można także w stosunku do niej operować konstrukcjami charakterystycznymi dla wszelkich struktur o charakterze podmiotowym, np. zindywidualizowanym oznaczeniem.

Brak podmiotowości prawnej spółki cywilnej skutkuje między innymi tym, że stroną zawieranych umów, podmiotami praw i obowiązków oraz stroną postępowania sądowego czy administracyjnego są wszyscy wspólnicy, a nie spółka. Majątek spółki jest majątkiem wspólnym wspólników, a odpowiedzialność za zobowiązania ponoszą wspólnicy, a nie spółka.

Ponieważ w myśl regulacji prawa cywilnego spółka cywilna nie może być właścicielem nieruchomości ani użytkownikiem wieczystym gruntów, ani też - jak w rozpatrywanym przypadku - najemcą lokalu komunalnego, to w świetle postanowień art. 3 ust. 1 u.p.o.l. nie jest podatnikiem podatku od nieruchomości. Obowiązek podatkowy w tym podatku od nieruchomości ciąży solidarnie na wszystkich wspólnikach spółki cywilnej. Skład siedmiu sędziów NSA podziela przy tym stanowisko zaprezentowane w Interpretacji Ogólnej nr PS2.8401.2.2016 Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 21 października 2016 r. w sprawie opodatkowania podatkiem od nieruchomości wspólników spółek cywilnych (Dz. Urz. MRiF z dnia 3 listopada 2016 r. poz. 10).

Uznanie, że podatnikiem od nieruchomości w rozumieniu art. 3 ust. 1 u.p.o.l. są wspólnicy spółki cywilnej oznacza, że użyty w art. 6 ust. 9 u.p.o.l. zwrot "spółki niemające osobowości prawnej" nie może odnosić się do spółki cywilnej. Z art. 6 ust. 9 pkt 3 u.p.o.l. wynika bowiem, że osoby prawne, jednostki organizacyjne oraz spółki niemające osobowości prawnej obowiązane są wpłacać obliczony w deklaracji podatek od nieruchomości - bez wezwania - na rachunek właściwej gminy w ratach proporcjonalnych do czasu trwania obowiązku podatkowego oraz w terminie do dnia 15 każdego miesiąca, a za styczeń do dnia 31 stycznia.

Jest to obowiązek nałożony na podatnika podatku od nieruchomości. W przypadku, gdy podatnikiem jest osoba fizyczna (jako wspólnik spółki cywilnej) wówczas organ podatkowy wydaje decyzję ustalającą podatek od nieruchomości w stosunku do każdego ze wspólników. Inaczej sprawa wygląda w odniesieniu do jednostek organizacyjnych, określone zostały też terminy płatności poszczególnych rat podatku (art. 6 ust. 7 u.p.o.l.). W sytuacji natomiast, gdy wspólnikami spółki cywilnej są zarówno osoby fizyczne, jak i osoby prawne (albo inne jednostki wymienione w art. 6 ust. 9 u.p.o.l.) zastosowanie znajdzie regulacja art. 6 ust. 11 u.p.o.l., zgodnie z którą nieruchomość lub obiekt budowlany stanowi współwłasność lub znajduje się w posiadaniu osób fizycznych oraz osób prawnych, jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, lub spółek nieposiadających osobowości prawnej, z wyjątkiem osób tworzących wspólnotę mieszkaniową, osoby fizyczne składają deklarację na podatek od nieruchomości oraz opłacają podatek na zasadach obowiązujących osoby prawne.

^{Kancelaria Prawna Skarbiec specjalizuje się w przeciwdziałaniu bezprawiu urzędniczemu, w kontrolach podatkowych i celno-skarbowych oraz optymalizacji podatkowej}