Kto jest podatnikiem z tytułu nabycia na terytorium kraju towarów i usług od podmiotu zagranicznego?

firma

Czwartek, 21 lutego 2013 (08:14)

Podatnikiem zobowiązanym do naliczenia i odprowadzenia podatku VAT do budżetu państwa jest podmiot wykonujący samodzielnie działalność gospodarczą, bez względu na rezultat takiej działalności.

Zatem konieczność uregulowania należności z tytułu podatku VAT leży generalnie po stronie sprzedawcy. W szczególnych przypadkach obowiązek ten przeniesiony jest na nabywcę.

Ustawa przewiduje zastosowanie tej zasady w następujących przypadkach:

import usług,
wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów,
nabycie towarów w ramach trójstronnej dostawy wewnątrzwspólnotowej,
nabycie towarów w Polsce od zagranicznego podmiotu, który nie posiada w Polsce siedziby działalności gospodarczej,
nabycie złomu, jeżeli dostawcą jest czynny podatnik VAT, a dostawa nie jest objęta zwolnieniem przysługującym dostawie towarów używanych,
nabycie usług w zakresie przenoszenia uprawnień do emisji do powietrza gazów cieplarnianych, jeżeli sprzedający jest czynnym podatnikiem VAT.

Reklama

1. Podatnik z tytułu importu usług

Definicja importu usług w obecnie obowiązujących przepisach ustawy o VAT jest nieco zawiła. Wynika ona z zestawienia kilku przepisów:

art. 2 pkt 9 (import usług),
art. 17 ust. 1 pkt 4 (podatnik VAT z tytułu importu usług),
art. 28b-28n (określenie miejsca świadczenia usług).

W imporcie usług podatnikiem jest usługobiorca usług świadczonych przez podatników nieposiadających siedziby lub stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium kraju (art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o VAT).

Nieco upraszczając stwierdzić można, że jeżeli mamy do czynienia z nabyciem usług, które świadczone są przez podmioty mające siedzibę, lub stałe miejsce prowadzenia działalności poza terytorium kraju, a nabywcą jest polski podatnik, wówczas z tytułu świadczenia (albo raczej nabywania) tych usług podatnikiem jest podmiot polski.

Ustawodawca umożliwia zastosowanie mechanizmu opodatkowania importu usług również w sytuacji, gdy usługodawca zagraniczny ma w Polsce stałe miejsce prowadzenia działalności, jednak nie uczestniczy ono w transakcji (art. 17 ust. 1a ustawy).

Uwaga

Powyższe zasady stosuje się wówczas, gdy polski nabywca jest podatnikiem, o którym mowa w art. 15, a w przypadku usług, o których mowa w art. 28b, także osoba prawna niebędąca podatnikiem, zarejestrowana jako podatnik VAT UE.

Warto przy tym pamiętać, że samoopodatkowania przez nabywcę nie stosuje się w przypadku, gdy zagraniczny usługodawca nieposiadający siedziby na terytorium Polski, zarejestrowany jest w Polsce dla potrzeb podatku VAT i świadczy usługi związane z nieruchomościami (art. 17 ust. 3a ustawy). W takim przypadku, rozliczenia podatku VAT powinien dokonać zagraniczny usługodawca.

Ustawodawca wprowadził pewne zmiany w art. 17 ustawy, które zaczną obowiązywać z dniem 1 kwietnia 2013 r., odnośnie usług świadczonych przez podmioty nieposiadające siedziby na terytorium Polski. Nie są to jednak zmiany o charakterze merytorycznym. Generalnie doprecyzowane zostały warunki zastosowania odwróconego obciążenia w art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy, w stosunku do usług innych niż te, do których stosuje się art. 28b ustawy, wskazując, że podatek rozlicza nabywca, pod warunkiem, że posiada siedzibę działalności gospodarczej lub stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium kraju (a w przypadku gdy nabywca jest osobą prawną niebędącą podatnikiem, o którym mowa w art. 15 - jeżeli jest on zarejestrowany lub zobowiązany do zarejestrowania dla potrzeb VAT UE).

Zatem od 1 kwietnia 2013 r., zgodnie z nowym brzmieniem art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy, podatnikami będą również osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne nabywające usługi, jeżeli łącznie spełnione będą następujące warunki:

a) usługodawcą będzie podatnik nieposiadający siedziby działalności gospodarczej oraz stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium kraju, a w przypadku usług, do których stosuje się art. 28e, podatnik ten nie jest zarejestrowany zgodnie z art. 96 ust. 4,

b) usługobiorcą będzie:

w przypadku usług, do których stosuje się art. 28b - podatnik, o którym mowa w art. 15, lub osoba prawna niebędąca podatnikiem, o którym mowa w art. 15, zarejestrowana lub obowiązana do zarejestrowania zgodnie z art. 97 ust. 4,
w pozostałych przypadkach - podatnik, o którym mowa w art. 15, posiadający siedzibę działalności gospodarczej lub stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium kraju lub osoba prawna niebędąca podatnikiem, o którym mowa w art. 15, posiadająca siedzibę na terytorium kraju i zarejestrowana lub obowiązana do zarejestrowania zgodnie z art. 97 ust. 4.

Należy zauważyć, że osoba prawna niebędąca podatnikiem będzie zobowiązana do rozliczenia podatku zarówno wtedy, gdy będzie zarejestrowana zgodnie z art. 97 ust. 4 jako podatnik VAT UE, jak i wtedy, gdy będzie ciążył na niej taki obowiązek, ale rejestracji nie dokona.

2. Nabycie towarów na terytorium kraju od zagranicznego podatnika

Według art. 17 ust. 1 pkt 5 ustawy o VAT podatnikami są również osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne nabywające towary, jeżeli dokonującym ich dostawy na terytorium kraju jest podatnik nieposiadający siedziby, lub stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium kraju. Zobowiązanym do rozliczenia podatku VAT w tym przypadku jest więc nabywca towarów, dostarczanych przez zagranicznego podatnika, który nie posiada siedziby w Polsce. Istotną cechą tej transakcji jest to, że sprzedaż/nabycie towarów następuje w Polsce. W tej sytuacji, polski nabywca, jeżeli jest zarejestrowanym podatnikiem podatku VAT, ma obowiązek wykazać w składanej deklaracji podatkowej podatek należny z tytułu takiego zakupu.

Przykład

Francuska firma prezentuje swoje wyroby na targach w Poznaniu. Firma ta nie posiada siedziby ani stałego miejsca prowadzenia działalności na terytorium Polski, ale jest zarejestrowana dla celów polskiego podatku VAT.

Jeżeli francuski podatnik dokona sprzedaży sprowadzonych do Polski towarów na rzecz polskiego podatnika podatku VAT, zastosowanie znajdzie zasada określona w art. 17 ust. 1 pkt 5 ustawy. W tym przypadku osobą odpowiedzialną za rozliczenie podatku VAT będzie nabywca, pomimo tego, że zagraniczny dostawca jest zarejestrowany w Polsce i posiada polski NIP.

W praktyce jednak, ze względu na to, że nabywcy w tej sytuacji przysługuje prawo do odliczenia podatku naliczonego, który jest jednocześnie podatkiem należnym, nie wystąpi obowiązek zapłaty podatku (art. 86 ust. 2 pkt 4 ustawy).

Technika samonaliczania podatku w omawianej sytuacji jest bardzo zbliżona do tej, która ma miejsce w przypadku wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów.

Podobnie jak w imporcie usług, również w przypadku nabycia towarów od zagranicznego podatnika, który w Polsce ma stałe miejsce prowadzenia działalności, które jednak nie uczestniczy w tej transakcji, podatnikiem zobowiązanym do opodatkowania tej czynności będzie polski nabywca (art. 17 ust. 1a ustawy).

Należy jednak pamiętać, że powyższe zasady stosuje się tylko wtedy, gdy nabywcą jest podatnik, o którym mowa w art. 15, którego siedziba, lub stałe miejsce prowadzenia działalności znajduje się w Polsce (art. 17 ust. 5 pkt 1 ustawy).

Jeśli przedmiotem dostawy jest gaz w systemie gazowym, energia elektryczna w systemie elektroenergetycznym, energia cieplna lub chłodnicza przez sieci dystrybucji energii cieplnej lub chłodniczej, wówczas nabywca jest podatnikiem z tytułu dokonanej dostawy, pod warunkiem, że jest on zarejestrowany jako podatnik VAT czynny lub zwolniony, bądź jeśli jest zarejestrowany jako podatnik VAT UE (art. 17 ust. 5 pkt 2 ustawy).

Przykład

Polska firma dokonała zakupu towarów wraz z ich montażem na terytorium kraju. Dostawcą jest włoski producent nieposiadający w Polsce siedziby ani stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej, który będzie również instalował te towary.

Miejscem świadczenia towarów, które są instalowane jest miejsce, w którym towary są instalowane, czyli w Polsce. Ciężar opodatkowania będzie spoczywał na polskim nabywcy.

Zmiany, które zostaną wprowadzone w art. 17 ust. 1 pkt 5 ustawy z dniem 1 kwietnia 2013 r. mają zasadniczo charakter zmian redakcyjnych i polegają na "uporządkowaniu" regulacji w zakresie dostawy towarów od podmiotów zagranicznych na terytorium kraju. Zgodnie z nowym brzmieniem art. 17 ust. 1 pkt 5 ustawy, podatnikami będą również osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne nabywające towary, jeżeli łącznie spełnione będą następujące warunki:

a) dokonującym ich dostawy na terytorium kraju będzie podatnik nieposiadający siedziby działalności gospodarczej oraz stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium kraju, a w przypadku dostawy towarów innych niż gaz w systemie gazowym, energia elektryczna w systemie elektroenergetycznym, energia cieplna lub chłodnicza przez sieci dystrybucji energii cieplnej lub chłodniczej, podatnik ten nie będzie zarejestrowany zgodnie z art. 96 ust. 4,

b) nabywcą będzie:

w przypadku nabycia gazu w systemie gazowym, energii elektrycznej w systemie elektroenergetycznym, energii cieplnej lub chłodniczej przez sieci dystrybucji energii cieplnej lub chłodniczej - podmiot zarejestrowany zgodnie z art. 96 ust. 4 lub art. 97 ust. 4,
w pozostałych przypadkach - podatnik, o którym mowa w art. 15, posiadający siedzibę działalności gospodarczej lub stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium kraju lub osoba prawna niebędąca podatnikiem, o którym mowa w art. 15, posiadająca siedzibę na terytorium kraju i zarejestrowana zgodnie z art. 97 ust. 4,

c) dostawa towarów nie będzie dokonywana w ramach sprzedaży wysyłkowej na terytorium kraju.

Zasadnicza zmiana dotyczy wprowadzenia wymogu braku rejestracji dla potrzeb podatku VAT w stosunku do dostawcy towarów, nieposiadającego siedziby oraz stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce.

Otóż w sytuacji, gdy polski podatnik będzie nabywał na terytorium kraju towary (inne niż gaz, energia elektryczna, cieplna lub chłodnicza) od podatnika, który nie posiada siedziby na terytorium naszego kraju, to obowiązek rozliczenia podatku VAT będzie spoczywał na polskim nabywcy, pod warunkiem że zagraniczny dostawca nie będzie w Polsce zarejestrowany dla potrzeb podatku VAT.

Przykład

Załóżmy, że polski przedsiębiorca dokona w kwietniu 2013 r. zakupu narzędzi od niemieckiego podatnika podczas organizowanej w kraju wystawy. Zakładamy, że zagraniczny dostawca nie posiada siedziby ani stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce, ale posługuje się polskim NIP.

W tym przypadku, obowiązek opodatkowania dokonanej dostawy będzie spoczywał na niemieckim dostawcy, który zarejestrowany jest dla potrzeb podatku VAT w Polsce.

Na zakończenie dodajmy, że z dniem 1 kwietnia 2013 r. w art. 17 w ust. 1b wprowadzona będzie nowa kategoria podatnika. Będzie nim przedstawiciel podatkowy, o którym mowa w art. 18d ust. 1, w zakresie w jakim będzie działał w imieniu własnym na rzecz podatnika.

Poradnik VAT Nr 3 z dnia 2013-02-10

GOFIN podpowiada