Mamy wpływ na MSR

GP: Jakie istotne zmiany czekają księgowych w 2005 r. w związku z ostatnimi nowelizacjami ustawy o rachunkowości?

JD: Od 2005 roku niektóre polskie jednostki czekają bardzo duże zmiany w tym zakresie. Należy tu wskazać na przepisy unijne, a mianowicie obowiązujące Polskę od momentu przystąpienia do UE rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady UE z dnia 19 lipca 2002 r. nr 1606/2002/WE w sprawie stosowania Międzynarodowych Standardów Rachunkowości, które wprowadziło w art. 4 obowiązek sporządzania zgodnie z MSR skonsolidowanych sprawozdań finansowych przez emitentów papierów wartościowych dopuszczonych do publicznego obrotu na regulowanych rynkach państw członkowskich UE. Następnie na podstawie art. 5 ww. rozporządzenia w ustawie o zmianie ustawy o rachunkowości z dnia 27 sierpnia br. (Dz.U. nr 213, poz. 2155 - zobacz skan) został wprowadzony obowiązek sporządzania skonsolidowanych sprawozdań finansowych zgodnie z MSR przez banki. Ustawa ta wprowadza także możliwość sporządzania jednostkowych sprawozdań finansowych zgodnie z MSR przez emitentów papierów wartościowych dopuszczonych do publicznego obrotu oraz emitentów ubiegających się o ich dopuszczenie, a także jednostki wchodzące w skład grupy kapitałowej, w których jednostka dominująca sporządza skonsolidowane sprawozdanie finansowe zgodnie z MSR. Natomiast skonsolidowane sprawozdania finansowe mogą być sporządzane zgodnie z MSR przez emitentów papierów wartościowych ubiegających się o dopuszczenie ich do publicznego obrotu, a także przez jednostki wchodzące w skład grupy kapitałowej, w której jednostka dominująca wyższego szczebla sporządza skonsolidowane sprawozdanie finansowe zgodnie z MSR.
Od 2005 r. niektóre polskie jednostki czekają bardzo duże zmiany w zakresie rachunkowości. Dotyczy to m.in. obowiązku sporządzania zgodnie z MSR skonsolidowanych sprawozdań finansowych przez emitentów papierów wartościowych dopuszczonych do publicznego obrotu na regulowanych rynkach państw członkowskich UE oraz przez banki.

GP: Czy obowiązek stosowania MSR zwalnia te jednostki z konieczności stosowania polskich przepisów?

JD: Należy podkreślić, iż objęcie powyższych jednostek obowiązkiem czy też zezwoleniem na sporządzanie ich sprawozdań finansowych zgodnie z MSR oznacza dla nich możliwość zmiany zasad rachunkowości stosowanych przy wycenie aktywów i pasywów oraz prezentacji danych w sprawozdaniu finansowym. Natomiast jednostki te nadal będą stosować przepisy ustawy o rachunkowości w zakresie zagadnień nieuregulowanych w MSR, np. inwentaryzacji, badania i ogłaszania sprawozdań finansowych, ochrony danych, odpowiedzialności karnej.

GP: Rok 2005 już za chwilę, a polskiej wersji międzynarodowych standardów ciągle brak...

JD: W najbliższym czasie powinny ukazać się MSR przetłumaczone na język polski w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich. Na stronach internetowych Urzędu Komitetu Integracji Europejskiej (UKIE) jest już dostępne zweryfikowane tłumaczenie rozporządzenia Komisji Europejskiej Nr 707/2004 zawierające Międzynarodowy Standard Sprawozdawczości Finansowej nr 1 "Zastosowanie MSSF po raz pierwszy". W końcowej fazie przygotowań jest tłumaczenie rozporządzenia Komisji Europejskiej Nr 1725/2003 - zawierające teksty MSR i dotyczących ich interpretacji (w brzmieniu obowiązującym na 14 września 2002 r.), z wyjątkiem MSR 32 i 39 odnoszących się do instrumentów finansowych oraz dotyczących ich interpretacji SKI 5, 16 i 17. Następne przyjęte przez UE standardy międzynarodowe będą publikowane w kolejnych rozporządzeniach UE w Dz.Urz. WE, także w języku polskim.
Ministerstwo Finansów monitoruje proces tłumaczeń MSR/MSSF i zamierza opublikować na stronach internetowych MF teksty, które ukażą się w Dz.Urz. WE - celem zapewnienia lepszego dostępu do oficjalnych polskich tłumaczeń MSR/MSSF dla polskich jednostek.

GP: Czy polskie prawo bilansowe jest już w pełni dostosowane do prawa unijnego?

JD: Nowela ustawy o rachunkowości z 30 kwietnia 2004 r. miała na celu pełne dostosowanie przepisów polskiego prawa bilansowego do prawa unijnego, tj. do Czwartej i Siódmej Dyrektywy UE. Wprowadziła ona m.in. obowiązek sporządzania sprawozdania z działalności przez spółki komandytowo-akcyjne, możliwość sporządzania sprawozdania w formie uproszczonej w sytuacji nieprzekroczenia określonych wielkości za kolejne 2 lata obrotowe, możliwość odstąpienia przez mniejsze grupy kapitałowe od sporządzania skonsolidowanego sprawozdania finansowego po spełnieniu określonych kryteriów za kolejne 2 lata obrotowe, a także rozszerzyła zakres informacji prezentowanych w sprawozdaniu z działalności jednostki oraz w informacji dodatkowej w części "Dodatkowe informacje i objaśnienia".
Ta nowelizacja zakończyła proces dostosowywania polskiego prawa z zakresu rachunkowości do prawa unijnego obowiązującego na dzień 1 maja 2004 r. i ma zastosowanie do sprawozdań finansowych sporządzonych za 2004 r.

GP: Jaki jest nasz udział w tworzeniu Międzynarodowych Standardów Rachunkowości? Czy Ministerstwo Finansów oraz polscy specjaliści z dziedziny rachunkowości mają wpływ na te zmiany?

JD: Polska aktywnie uczestniczy w procesie tworzenia międzynarodowych standardów rachunkowości oraz ich przyjmowania do porządku prawnego UE. Grono ekspertów - członków Komitetu Standardów Rachunkowości, który działa przy ministrze finansów - opiniuje projekty zmian w MSR, a także projekty Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej. Przedstawiciele Departamentu Rachunkowości Ministerstwa Finansów regularnie uczestniczą w posiedzeniach Komitetu ds. Regulacji Zasad Rachunkowości (Accounting Regulatory Committee - ARC) powołanego przez Komisję Europejską zgodnie z art. 6 rozporządzenia Rady i Parlamentu Europejskiego Nr 1606/2002 w sprawie stosowania międzynarodowych standardów rachunkowości. Polska dysponuje prawem głosu w przyjmowaniu ustaleń na posiedzeniach ARC. Przedstawiciele strony polskiej aktywnie wspierają proces przyjmowania przez Komisję Europejską standardów międzynarodowych, aby pozwolić jednostkom na jak najszybsze dostosowanie się do nowych standardów rachunkowości. Niestety, przedłużające się prace Rady MSR (IASB) nad zmianami standardów, a także różnice w podejściu niektórych krajów np. co do ostatecznej wersji MSR 39 prezentowane na posiedzeniach ARC, opóźniły ten proces.

GP: Co się zmieni w związku z projektem VIII Dyrektywy? Czy czeka nas nowa ustawa o biegłych rewidentach?

JD: Projekt Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ustawowego badania rocznych i skonsolidowanych sprawozdań finansowych, który zastąpi obecnie obowiązującą Ósmą Dyrektywę 84/253/EEC w sprawie zatwierdzania osób odpowiedzialnych za przeprowadzanie ustawowego badania dokumentów księgowych, został przekazany - po przyjęciu przez Radę ECOFIN - pod obrady Parlamentu Europejskiego. Dyrektywa zostanie najprawdopodobniej przyjęta w pierwszym półroczu 2005 r. Państwa członkowskie UE będą musiały wdrożyć jej przepisy do swojego porządku prawnego w terminie 18 miesięcy od daty wejścia w życie dyrektywy. Projekt Ósmej Dyrektywy wprowadza regulacje w zupełnie nowych obszarach, dotychczas nieuregulowanych na poziomie prawa UE, takich jak: nadzór publiczny nad wykonywaniem zawodu biegłego rewidenta, obowiązek stosowania Międzynarodowych Standardów Rewizji Finansowej (standardy te mają zostać wprowadzone do prawa unijnego zgodnie z procedurą komitologii, na wzór międzynarodowych standardów rachunkowości), wprowadzenie szczególnych wymogów dla audytu sprawozdań finansowych jednostek zainteresowania publicznego, np. konieczność powołania w tych jednostkach komitetu ds. audytu czy obowiązek rotacji biegłego rewidenta lub podmiotu uprawnionego do badania sprawozdań finansowych.
W związku z powyższym konieczne będzie dostosowanie polskich przepisów (m.in. ustawy o biegłych rewidentach i ich samorządzie, ustawy o rachunkowości) z zakresu audytu ustawowego do wymogów unijnych. Konieczne będzie także stworzenie polskiego systemu nadzoru drogą nowelizacji ustawy o biegłych rewidentach i ich samorządzie (lub uchwalenia nowej ustawy), gdyż obecnie obowiązujący polski model nadzoru zewnętrznego nad samorządem biegłych rewidentów opiera się na kontroli legalnej i administracyjnej prowadzonej przez ministra finansów.

GP: Czy w związku z wprowadzeniem obowiązku stosowania MSR Departament Rachunkowości przewiduje wydanie komunikatu ułatwiającego ich wdrożenie?

JD: Ostatnie z wydanych przez Ministerstwo Finansów komunikatów dotyczących rachunkowości miały na celu zapewnienie porównywalności danych sprawozdań finansowych sporządzonych za rok obrotowy 2001 i 2002 (tj. przed i po wejściu w życie tzw. dużej noweli ustawy o rachunkowości z listopada 2000 r.). Pragnę przypomnieć, iż komunikat nie ma charakteru przepisów prawa, lecz zawiera jedynie wskazówki i zalecenia. W przypadku MSR wytyczne dotyczące pierwszego zastosowania tych standardów są zawarte w Międzynarodowym Standardzie Sprawozdawczości Finansowej 1. IASB opracował i wydał MSSF 1 "Zastosowanie MSSF po raz pierwszy", wychodząc naprzeciw oczekiwaniom jednostek zamierzających stosować MSR. Standard ten - jak już mówiłam wcześniej - jest dostępny w języku polskim na stronach internetowych UKiE.

GP: Kto będzie miał prawo wydawać interpretacje w sprawie MSR?

JD: Interpretacją standardów zajmuje się, działający obok Rady MSR, Komitet ds. Międzynarodowych Interpretacji Sprawozdawczości Finansowej IFRIC. Wydaje on interpretacje, które obok standardów są przyjmowane do porządku prawnego UE i stosowane w krajach członkowskich.
MSR stanowią zbiór standardów i interpretacji z zakresu rachunkowości przyjętych do bezpośredniego stosowania na poziomie prawa UE. Nie można ustanawiać wiążących wytycznych na poziomie prawa krajowego. Tym niemniej, ponieważ jesteśmy świadomi problemów, jakie mogą napotkać polscy przedsiębiorcy sporządzający swoje sprawozdania finansowe zgodnie z MSR, Ministerstwo Finansów będzie służyło pomocą, poprzez wyrażanie swoich poglądów i komentarzy. W tym zakresie liczę na owocną współpracę z Komitetem Standardów Rachunkowości, który zrzesza w swoim gronie przedstawicieli świata nauki, firm audytorskich oraz regulatorów.

Wiesława Moczydłowska