Niania ze swoich dochodów rozliczy się samodzielnie

Umowa uaktywniająca dotyczy sprawowania opieki nad dzieckiem w wieku od ukończenia 20. tygodnia życia do zakończenia tego roku szkolnego, w którym dziecko kończy trzeci rok życia. Zaletą zawarcia takiej umowy z nianią (przy nie za wysokiej pensji opiekunki) jest brak konieczności ponoszenia dodatkowych kosztów ubezpieczenia społecznego opiekunki ze strony rodziców, a plusem dla samej niani jest posiadanie tytułu do ubezpieczeń społecznych, które finansuje ZUS.

Nianią zatrudnioną w ramach umowy uaktywniającej może być wyłącznie osoba fizyczna, która osobiście sprawuje opiekę nad dzieckiem, realizując funkcje wychowawcze, opiekuńcze i edukacyjne. Zatrudniający rodzic nie może prowadzić własnej firmy. W umowie muszą znaleźć się strony umowy, jej cel i przedmiot, czas i miejsce sprawowania opieki, liczba dzieci powierzonych opiece, obowiązki niani, czas trwania umowy, jej warunki rozwiązania i oczywiście wysokość pensji i sposób wypłaty. Nianią nie może być osoba niepełnoletnia, a także sam rodzic.

Składki ZUS-owskie pobiera i odprowadza rodzic. Składki liczone od podstawy, którą stanowi kwota (brutto) nie wyższa niż minimalne wynagrodzenie, tj. od 1680 zł, opłaca ZUS z budżetu państwa. Jeśli wynagrodzenie (brutto) niani jest wyższe niż 1680 zł, wówczas składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe oraz zdrowotne od tej nadwyżki opłaca rodzic. Wszystkie składki - zarówno finansowane przez ZUS, jak i przez nianię i rodzica, rodzic wykazuje w raporcie ZUS RCA.

Niania może dobrowolnie, na własny wniosek, opłacać składki chorobowe w całości ze swoich środków. Ich płatnikiem jest rodzic.

Ponieważ umowa zawierana jest między osobami nieprowadzącymi działalności gospodarczej, pensja niani stanowi przychód z innych źródeł. Rodzic nie musi więc pobierać zaliczek na PIT ani tym bardziej przekazywać opiekunce PIT-11. Niania rozlicza się z podatku dochodowego samodzielnie co do zasady dopiero w zeznaniu rocznym (PIT-36) według skali, stosując 20-proc. koszty uzyskania przychodu. Koszty obliczyć należy od przychodu pomniejszonego o składki obowiązkowe czy dobrowolne na ubezpieczenie chorobowe, potrącone (przez rodzica) lub opłacone (przez nianię) w danym miesiącu - tak samo jak w przypadku zwykłej umowy cywilnej (zlecenia czy dzieła). Chodzi więc wyłącznie o składki naliczane od nadwyżki nad 1680 zł.

Opiekunka zatrudniona na umowę uaktywniającą, jeśli chce, może opłacać comiesięczne zaliczki na PIT. Termin wpłaty mija 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym uzyskała dochód. Dochód i koszty wylicza się tak samo jak przy jednorazowym rozliczeniu.

Podpisanie umowy uaktywniającej przez opiekunkę, która równolegle prowadzi własną firmę zajmującą się opieką maluchów, nie zwalnia jej z obowiązku opłacania składek ZUS-owskich od działalności gospodarczej. Jeżeli podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe z umowy uaktywniającej będzie niższa od minimalnej podstawy wymiaru składek dla przedsiębiorców, tj. niższa od 2247,60 zł (lub od 504 zł dla przedsiębiorców rozpoczynających działalność), niania-przedsiębiorca podlega obowiązkowo tym ubezpieczeniom z tytułu prowadzonej działalności.

Jeśli podstawa wymiaru składek wynikająca z zawartej z rodzicami umowy uaktywniającej jest równa lub wyższa 2247,60 zł (lub odpowiednio 504 zł), przy obowiązkowych ubezpieczeniach społecznych bierze się pod uwagę tytuł (umowa z rodzicami lub działalność gospodarcza), który powstał wcześniej.

Zatrudniony na podstawie umowy o pracę, jeśli równolegle podpisuje umowę uaktywniającą (w ramach dodatkowego zajęcia), będzie z jej tytułu podlegał pod ubezpieczenia emerytalne i rentowe dobrowolnie, o ile podstawa wymiaru składek ze stosunku pracy (za miesiąc) jest równa lub wyższa niż minimalne wynagrodzenie za pracę. Jednak trzeba pamiętać, że jeśli taką umowę uaktywniającą niania zawrze z pracodawcą, u którego jest zatrudniona na umowę o pracę, nie skorzysta z dofinansowania składek z budżetu.

Katarzyna Miazek, Tax Care

Adam Bujalski, księgowy Tax Care