W Polsce ruszyła formalna procedura rozpatrzenia petycji, która może zrewolucjonizować sposób finansowania kościołów i związków wyznaniowych. W czerwcu 2025 roku do Kancelarii Senatu wpłynęła petycja w sprawie wprowadzenia tzw. podatku kościelnego - rozwiązania, które od dekad obowiązuje m.in. w Niemczech. Jak czytamy na oficjalnej stronie Senatu, 7 lipca dokument został skierowany do Komisji Petycji do dalszego rozpatrzenia.
Pomysłodawca, który zastrzegł brak zgody na ujawnienie tożsamości, przedstawia szczegółowy plan nowego mechanizmu, w którym państwo pobierałoby daninę od wynagrodzenia od osób deklarujących przynależność do zarejestrowanych związków wyznaniowych. Pieniądze trafiałyby bezpośrednio do ich budżetów, za pośrednictwem Urzędu Skarbowego.
Co zakłada propozycja podatku kościelnego w Polsce?
Zobacz również:
Autor petycji postuluje wprowadzenie podatku kościelnego "na wzór tego, który obowiązuje w Niemczech", gdzie wyznawcy finansują swoje wspólnoty religijne w sposób zorganizowany i nadzorowany przez państwo. Jak czytamy: "Urząd Skarbowy pobierałby wtedy 8 proc. podatku pobieranego z wynagrodzenia otrzymywanego z tytułu umowy o pracę, umowy zlecenie oraz umowy o dzieło. Pieniądze z tego podatku byłyby przekazywane na rzecz Związku Wyznaniowego, który widnieje w Rejestrze kościołów i innych związków wyznaniowych prowadzonym przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji".
Ważnym elementem propozycji jest dobrowolność i przejrzystość, a więc opodatkowanie miałoby dotyczyć wyłącznie osób, które formalnie zadeklarują przynależność religijną. Pozostali byliby zwolnieni z opłaty. "Podatnik celem uniknięcia tej daniny otrzymywania wynagrodzenia bez potrąceń z tegoż podatku musiałby zadeklarować ateizm, tzn. brak przynależności do jakiegokolwiek związku wyznaniowego" - wyjaśnia autor petycji.
Podatek kościelny to "sprawiedliwe i klarowne rozwiązanie"
W uzasadnieniu dokumentu autor powołuje się na niemiecki model, który - jego zdaniem - działa skutecznie i może stanowić punkt odniesienia dla Polski. Jak podkreśla: "Wprowadzenie podatku kościelnego [...] stanowiłoby znaczące usprawnienie systemu finansowania instytucji religijnych. System ten, z powodzeniem funkcjonujący w Niemczech od wielu lat, udowadnia swoją wysoką skuteczność i przejrzystość".
Wnioskodawca argumentuje również, że obecne rozwiązania w Polsce, oparte głównie na dotacjach państwowych i dobrowolnych datkach, są "nieprzejrzyste i budzą kontrowersje". Nowy mechanizm, jego zdaniem, mógłby zwiększyć zaufanie społeczne. "Pobieranie podatku bezpośrednio z wynagrodzenia przez Urząd Skarbowy minimalizuje ryzyko nadużyć i zwiększa zaufanie społeczne do sposobu finansowania Kościołów" - czytamy w dokumencie udostępnionym przez Senat.
Jak działałby system podatku od wiary?
Zgodnie z propozycją, to pracodawca byłby zobowiązany do potrącania podatku z wynagrodzenia osoby, która zadeklarowała przynależność religijną. Urząd Skarbowy przekazywałby zgromadzone środki do odpowiednich związków wyznaniowych.
"Mechanizm ten stanowi precyzyjny wyznacznik faktycznej liczby wyznawców danego związku. [...] W Niemczech każdy, kto nie chce płacić podatku kościelnego, musi formalnie wystąpić z Kościoła lub zadeklarować brak przynależności do jakiegokolwiek związku wyznaniowego" - dodaje pomysłodawca nowego rozwiązania pdoatkowego.
Taki system - zdaniem autora - pozwoliłby z jednej strony wesprzeć finansowo wspólnoty religijne, a z drugiej wyznaczyć jasne granice między członkostwem a nieuczestnictwem. "To proste i klarowne rozwiązanie eliminuje domysły i niejasności dotyczące rzeczywistego poparcia dla poszczególnych Kościołów i wspólnot" - dodaje.
Deklaracja ateizmu zwolni z podatku kościelnego
Kontrowersyjna, ale jednoznaczna część propozycji dotyczy zwolnienia z podatku poprzez formalną deklarację braku przynależności religijnej. Autor petycji przekonuje, że taka konstrukcja wzmacnia wolność sumienia i sprawiedliwość systemu. "Dodatkowo, możliwość uniknięcia tej daniny poprzez zadeklarowanie ateizmu [...] zapewnia poszanowanie wolności sumienia i wyznania". W praktyce oznaczałoby to konieczność jasnego stanowiska obywatela w sprawie swojej wiary. Z perspektywy autora - to pozytywne zjawisko, które "wzmacnia świadome członkostwo".
"Jedynie osoby, które faktycznie utożsamiają się z danym wyznaniem i chcą go wspierać, partycypowałyby w jego utrzymaniu. To rozwiązanie jest sprawiedliwe, ponieważ ciężar finansowy spoczywa wyłącznie na tych, którzy świadomie deklarują swoją przynależność" - przekonuje zwolennik wprowadzenia w nowego podatku skupionego na wierze.
Co dalej z petycją? Decyzja leży po stronie Senatu
Petycja, zarejestrowana pod numerem P11-89/25, została przekazana do rozpatrzenia przez Komisję Petycji Senatu. Choć nie wiadomo jeszcze, czy inicjatywa uzyska poparcie senatorów ani czy trafi pod obrady plenarne, oficjalne przyjęcie dokumentu do procedowania oznacza, że temat został potraktowany poważnie.
Czy propozycja wprowadzenia podatku kościelnego znajdzie poparcie polityczne i społeczne? Czy stanie się początkiem większej reformy w relacjach państwo-Kościół? Jedno jest pewne - w debacie o finansowaniu religii pojawił się nowy, konkretny głos.
Agata Jaroszewska
