Nowe zasady funkcjonowania FGŚP wejdą w życie z początkiem października

Ustawę nowelizującą została opublikowano w Dzienniku Ustaw pod numerem 197, poz. 1170. Dokonanie zmian było konieczne, ponieważ w ciągu pięciu lat funkcjonowania ustawy wyszły na jaw pewne niedociągnięcia systemowe oraz luki prawne. Przykładowo, zgodnie z dotychczasowymi przepisami, w sytuacji, gdy upadłość polskiego podmiotu gospodarczego została ogłoszona przez sąd państwa członkowskiego UE, FGŚP nie mógł wypłacić świadczeń.

Wadą FGŚP w obecnym kształcie był także brak możliwości umorzenia należności wobec znajdujących się w stanie likwidacji lub upadłości podmiotów, które trwale zaprzestały prowadzenia działalności gospodarczej. W związku z tym, aby FGŚP mógł w dalszym ciągu przynosić korzyści zarówno pracownikom, jak i pracodawcom, okazało się konieczne wprowadzenie zmian przewidzianych w nowelizacji.

Zgodnie z nowym brzmieniem przepisów stan niewypłacalności polskiego przedsiębiorcy nastąpi także w momencie, gdy organ sądowy innego państwa UE lub inny właściwy organ, uprawniony do wszczęcia postępowania upadłościowego, wyda wobec przedsiębiorcy orzeczenie o wszczęciu postępowania upadłościowego, a także powoła zarządcę. Tym samym umożliwi to wypłacenie przez FGŚP świadczeń pracownikom zatrudnianym przez tego przedsiębiorcę.

W dotychczasowym stanie prawnym ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy, którego siedziba znajduje się na terytorium RP, przez sąd państwa członkowskiego UE, nie stanowiło podstawy do wypłacenia pracownikom świadczeń z FGŚP. Niewypłacalność pracodawcy w powyższej sytuacji mogła zajść wyłącznie w przypadku przedsiębiorców zagranicznych z państw członkowskich UE (z wyłączeniem Danii).

W dotychczasowym stanie prawnym istnieje obowiązek, zgodnie z którym pracodawca, syndyk, likwidator lub inna osoba sprawująca zarząd majątkiem pracodawcy ma obowiązek sporządzić, w ciągu miesiąca od daty niewypłacalności pracodawcy, tzw. zbiorczy wykaz niezaspokojonych roszczeń, zawierający tytuły i wysokości roszczeń wnioskowanych do zaspokojenia ze środków FGŚP.

Przepisy milczały jednak co do terminu, w jakim wykaz ten musi zostać przekazany następnie do właściwego kierownika Biura Terenowego FGŚP w celu stwierdzenia jego zgodności z prawem. Nowelizacja zapełni tę lukę poprzez zobowiązanie, że w ww. terminie miesięcznym należy nie tylko sporządzić zbiorczy wykaz, ale także przekazać go właściwemu kierownikowi Biura Terenowego FGŚP.

Nowelizacja przewiduje również rozszerzenie dotychczasowej formuły zawierania z osobami fizycznymi nieprowadzącymi działalności gospodarczej oraz z przedsiębiorcami, którzy trwale zaprzestali prowadzenia działalności z uwagi na pozostawanie w stanie likwidacji (upadłości), porozumień, regulujących warunki zwrotu wypłaconych przez FGŚP świadczeń. Mają one przyczynić się do:

1. Odzyskania przez FGŚP wyższych kwot wypłaconych świadczeń,
2. Zmniejszenia kosztów związanych z dochodzeniem przez FGŚP wypłaconych świadczeń oraz
3. W przypadku osoby fizycznej - zapewnienia możliwości zaspokojenia niezbędnych potrzeb rodziny, w sytuacji gdy spłacenie zaległych należności na rzecz FGŚP spowodowałoby zbyt dotkliwe dla niej skutki.

Po wejściu w życie zmian warunki zwrotu należności będą mogły dodatkowo przewidywać, oprócz odstąpienia w całości lub części od dochodzenia zwrotu należności, możliwość rozłożenia zaległego świadczenia na raty, odroczenie terminu spłaty, a także umorzenie w całości lub części należności.

Nowelizacja zakłada również, że warunki zwrotu nie będą dotyczyły, tak jak do tej pory, "wypłaconych świadczeń i naliczonych, a niespłaconych, odsetek od nieterminowych płatności". Wyrażenie to zastąpione zostanie szerszym określeniem "należności", które będzie obejmowało dodatkowo np. zasądzone koszty zastępstwa procesowego bądź koszty postępowania - co umożliwi np. ich umorzenie.

Nowy zapis proponuje rozwiązanie skierowane do przedsiębiorców, przy założeniu, że pomoc udzielona w ten sposób nie będzie w efekcie stanowiła pomocy publicznej w rozumieniu przepisów o pomocy publicznej. Obecnie FGŚP nie miał możliwości określania warunków zwrotu należności przedsiębiorcom w powyższy sposób. Przeprowadzenie powyższego rozwiązania byłoby możliwe dzięki zastosowaniu tzw. testu prywatnego wierzyciela, który umożliwiłby określenie takich przypadków, w których dane działania podmiotu publicznoprawnego (w tym przypadku FGŚP) nie zostałyby uznane za pomoc publiczną.

Test ten polega na przeanalizowaniu decyzji, jaką podjął organ publicznoprawny, przez pryzmat tego, jak w analogicznej sytuacji zachowałby się prywatny, racjonalny uczestnik obrotu gospodarczego. Przykładowo, gdy FGŚP decyduje się na rozłożenie należności na raty, należy zastanowić się, czy tak samo postąpiłby prywatny kredytodawca, liczący na to, że działanie takie będzie jedynym sposobem, aby w przyszłości odzyskać jak największą część zaległych należności.

Znowelizowane przepisy obejmą także tych przedsiębiorców, którzy:

1. Nie są w trudnej sytuacji ekonomicznej, w stosunku do których pomoc będzie udzielona na zasadach pomocy de minimis;
2. Znajdują się w trudnej sytuacji ekonomicznej, a udzielona im pomoc będzie miała charakter pomocy publicznej przeznaczonej na restrukturyzację.

W pierwszym przypadku ustalenie warunków zwrotu należności ma przyczynić się jedynie do prawidłowego funkcjonowania przedsiębiorstwa, które nie znalazło się jeszcze w trudnej sytuacji ekonomicznej. Dodatkowo ustalenie warunków spłaty powinno przyczynić się do tego, że FGŚP odzyska większą sumę niż gdyby dochodzono spłaty całej należności jednorazowo.

Warunki zwrotu należności w drugim przypadku będą stosowane wobec przedsiębiorców, którzy znaleźli się w trudnej sytuacji ekonomicznej w rozumieniu komunikatu Komisji - Wytyczne wspólnotowe dotyczące pomocy państwa w celu ratowania i restrukturyzacji zagrożonych przedsiębiorstw, zgodnie z przepisami dotyczącymi pomocy publicznej na restrukturyzację.

Nowelizacja przepisów wprowadzi również zmianę, zgodnie z którą FGŚP będzie mógł fakultatywnie umorzyć w całości lub części należności istniejące wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, albo przedsiębiorców, którzy trwale zaprzestali prowadzenia działalności gospodarczej - w przypadku, gdy postępowanie egzekucyjne w stosunku do tych podmiotów zostało umorzone w całości z urzędu. Dzięki takiemu rozwiązaniu FGŚP będzie miał możliwość ponownego wszczęcia postępowania egzekucyjnego w późniejszym czasie.

Zgodnie z dotychczasowym brzmieniem przepisów FGŚP musiał obowiązkowo umorzyć należność w całości, gdy postępowanie egzekucyjne zostanie umorzone w całości z urzędu.

Mająca wejść w życie nowelizacja przewiduje także nowe rozwiązanie dla firm, które zawarły układ z wierzycielami w postępowaniu upadłościowym, a które mają realną szansę na wyjście z zapaści finansowej. Będą one miały możliwość zawarcia z FGŚP porozumienia, określającego, na jakich warunkach dokonany zostanie zwrot wypłaconych należności. Porozumienie takie będzie mogło przewidywać m.in. takie rozwiązania jak rozłożenie dłużnej sumy na raty czy odroczenie terminu spłaty należności, jeżeli tylko przyczyni się to do zwrotu należności w całości. Niezawarcie takiego porozumienia spowoduje obowiązkowe wszczęcie przez FGŚP postępowania egzekucyjnego.

Marcin Majchrzak