Nowe rozporządzenie określa organizację placówek opiekuńczo - wychowawczych, w tym organizację placówek wielofunkcyjnych, działania na rzecz realizacji praw dziecka, procedury kwalifikowania, kierowania dziecka do placówki i jego powrotu do rodziny, a także warunki korzystania z wolontariatu w tych placówkach i wymagania wobec wolontariuszy.
Została określona również liczba dzieci pozostających pod opieką jednego wychowawcy lub innego specjalisty w czasie ich pobytu w placówce oraz poza placówką w zależności od organizacji pracy o potrzeb dzieci. Nowe przepisy wyznaczają także standardy opieki i wychowania, a także standard usług świadczonych w placówkach opiekuńczo - wychowawczych.
Zgodnie z ustawą dziecko, które zostało pozbawione częściowo lub całkowicie opieki rodzicielskiej może zostać umieszczone w całodobowej placówce opiekuńczo - wychowawczej typu: interwencyjnego, rodzinnego lub socjalizacyjnego. Poszczególne typy placówek opiekuńczo - wychowawczych różnią się pomiędzy sobą zakresem swoich działań.
Całodobowa placówka opiekuńczo - wychowawcza typu interwencyjnego, zwana w skrócie placówką interwencyjną, ma za zadanie zapewnić dziecku doraźną opiekę na czas trwania sytuacji kryzysowej, dostęp do kształcenia dostosowanego do jego wieku i możliwości rozwojowych. Do jej zadań należy również opieka i wychowanie do czasu powrotu do rodziny naturalnej lub umieszczenia w rodzinie adopcyjnej albo zastępczej, całodobowej placówce opiekuńczo-wychowawczej typu rodzinnego albo socjalizacyjnego oraz dostęp do pomocy psychologiczno - pedagogicznej odpowiedniej do zaburzeń i odchyleń rozwojowych lub specyficznych trudności w uczeniu się.
Do placówki interwencyjnej przyjmowane są dzieci, które znajdują się w sytuacji wymagającej natychmiastowego rozpoczęcia sprawowania opieki i wychowania. Do tego rodzaju placówki przyjmowane są dzieci od 11 roku życia - na podstawie rozstrzygnięcia sądu w sprawach opiekuńczych, niezależnie od miejsca zamieszkania. Jednakże w wyjątkowych przypadkach mogą być przyjmowane dzieci młodsze. Pobyt dziecka w placówce interwencyjnej nie może trwać dłużej niż 3 miesiące, jednak, gdy postępowanie sądowe w sprawie uregulowania sytuacji prawnej dziecka jest w toku to pobyt w placówce interwencyjnej może zostać przedłużony - jednak nie dłużej niż o 3 miesiące.
Drugim rodzajem placówek opiekuńczo - wychowawczych jest placówka typu rodzinnego, zwana również placówką rodzinną. Jej zadaniem jest utworzenie jednej wielodzietnej rodziny dla dzieci, którym nie znaleziono rodziny zastępczej lub przysposabiającej. Tego rodzaju placówka wychowuje dzieci w różnym wieku - w tym dorastające i usamodzielniające się, umożliwia wspólne wychowanie ii opiekę licznemu rodzeństwu, zapewnia dzieciom kształcenie, wyrównywanie opóźnień rozwojowych i szkolnych, a także ustala zasady kontaktów dziecka z rodzicami w porozumieniu z sądem, centrum pomocy i ośrodkiem adopcyjno-opiekuńczym.
Ważny jest fakt, że placówka rodzinna współpracuje z ośrodkiem adopcyjno - opiekuńczym oraz centrum pomocy, aby móc zapewnić wysoką jakość i skuteczność oddziaływań wychowawczych, a także sprawowania opieki nad dzieckiem.
Trzecim rodzajem placówki opiekuńczo - wychowawczej jest placówka socjalizacyjne, która ma zapewnić dzieciom opiekę całodobową i wychowanie oraz zaspokajać ich niezbędne potrzeby. Pracownicy tej placówki rekompensują braki w wychowaniu w rodzinie i przygotowują do życia społecznego, a dzieciom niepełnosprawnym zapewniają odpowiednią rehabilitację oraz specjalistyczne zajęcia. Ponadto placówka organizuje dla swoich wychowanków odpowiednie formy opieki w środowisku, grupy usamodzielniające oraz kontakt z zaprzyjaźnionymi rodzinami.
Jako ostatnia w ustawie została wymieniona placówka wielofunkcyjna, która zapewnia dzieciom dzienną i całodobową opiekę oraz wychowanie. Poprzez swoje funkcje ma ona zrealizować zadania przewidziane dla placówki wsparcia dziennego, placówki interwencyjnej i placówki socjalizacyjnej, a także łączy dzienne i całodobowe działania terapeutyczne, interwencyjne i socjalizacyjne skierowane na dziecko i rodzinę dziecka. Współpraca placówki wielofunkcyjnej z rodzina dziecka ma na celu usprawnienie jej umiejętności opiekuńczo - wychowawczych.
Według ustawy za pobyt dziecka lub osoby pełnoletniej w całodobowej placówce opiekuńczo - wychowawczej opłatę ponoszą do wysokości średniego miesięcznego kosztu utrzymania rodzice dziecka, osoba pełnoletnia lub jej rodzice. Natomiast w przypadku, gdy opiekunowie prawni bądź kuratorzy dysponują dochodami dziecka to oni ponoszą koszty pobytu w placówce opiekuńczo - wychowawczej, z tym jednak, że opłata ponoszona przez opiekunów prawnych, kuratorów lub osobę pełnoletnią nie może być wyższa niż 50% kwoty stanowiącej dochód dziecka lub osoby pełnoletniej.
