NSA: Koniec z bezzasadnym zamrażaniem zwrotów podatku VAT przez fiskusa

Zapewne wielu przedsiębiorców słyszało lub bezpośrednio zetknęło się z praktyką organów podatkowych, które przedłużały w nieskończoność zwrot podatku VAT powołując się na "konieczność dodatkowego zweryfikowania zasadności zwrotu" i na art. 87 ust. 2 ustawy o podatku VAT.

Taka weryfikacja jest praktycznie nieograniczona w czasie bowiem ustawodawca nie przewidział maksymalnego terminu jej trwania. Organy podatkowe skrzętnie korzystały z takiej możliwości przedłużając często zwrot do kilku lub nawet kilkunastu miesięcy. Dotyczy to głównie znacznych kwot zwrotu. Nie trudno przewidzieć skutki takiego postępowania - przedsiębiorcy pozbawieni znacznych kwot tracili często płynność finansową co nierzadko kończyło się nawet likwidacją firmy, zwolnieniami pracowników itd. Wiele z takich przypadków było nagłaśnianych medialnie - wystarczy wpisać w internecie hasła związane ze wstrzymywaniem zwrotu podatku VAT a bez trudu można znaleźć doniesienia o takich przypadkach. Organy pozostały niewzruszone weryfikując bez pośpiechu zwrot wg. sobie tylko znanych przyczyn. Organy mogły czuć się bezkarnie w takim postępowaniu bowiem podatnicy nie mieli żadnych środków prawnych do kwestionowania i kontroli takich przedłużeń (przynajmniej tak twierdziły same organy i część sądów administracyjnych). Powodowało to, iż w toku weryfikacji fiskus nie musiał wskazywać nawet uzasadnienia dla dodatkowej weryfikacji.

Powyższa sytuacja może zmienić się diametralnie na korzyść podatników po niedawnych rozstrzygnięciach Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie wydanych w tym właśnie kontekście. W trzech lipcowych sprawach (sygn. akt I FSK 1134/13, I FSK 1133/13 oraz I FSK 1228/13) Sąd uznał, iż kontrola legalności takich przedłużeń wchodzi w zakres kognicji sądów administracyjnych, stwierdzając, "że zaskarżony indywidualny akt naczelnika urzędu skarbowego w sprawie przedłużenia czasu zwrotu nadwyżki podatku od towarów i usług spełnia wszystkie kryteria wynikające z art. 3 § 2 pkt 4 P.p.s.a.

W konsekwencji uznać trzeba, że podatnikowi na postawie art. 3 § 2 pkt 4 P.p.s.a. przysługuje skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego na postanowienie naczelnika urzędu skarbowego o przedłużeniu terminu do dokonania zwrotu nadwyżki podatku naliczonego nad należnym, wydane w czasie postępowania kontrolnego (kontroli podatkowej) na podstawie art. 87 ust. 2 zdanie 2 u.p.t.u."

Oznacza to, że podatnik może skarżyć się na postanowienia organów o przedłużeniu zwrotu podatku VAT do sądów administracyjnych, a te mają obowiązek takie skargi rozpatrzeć merytorycznie. Wymaga to podjęcia pewnych kroków proceduralnych określonych w ustawie o postępowaniu przed sądami administracyjnymi ale stwarza podatnikom szansę na ukrócenie dowolności w działaniach organów.

Możliwości poddawania pod rozstrzygnięcie przedmiotowych postanowień sądów administracyjnych powoduje, iż organy powinny uzasadniać szczegółowo dlaczego mają wątpliwości co do zasadności zwrotu i decydują się na przedłużenie jego terminu.

Organ będzie musiał podać konkretne powody swojej decyzji które powinny być oparte na obiektywnych przesłankach a nie tylko na przeczuciu pracowników organów skarbowych.

Sąd będzie zaś miał prawo zbadać słuszność wątpliwości organów- jeżeli uzna je za bezzasadne uchyli postanowienie organu co będzie oznaczło konieczność zwrotu podatku VAT podatnikowi.

Na chwilę obecną NSA wydał trzy postanowienia wskazujące na możliwość kontroli przez sądy przedłużeń zwrotów podatku VAT przez organy nie można zatem jeszcze mówić o utrwalonej linii orzeczniczej w tym zakresie.

Powyższe rozstrzygnięcia zostały jednak wydane przez dwóch różnych sędziów NSA co stwarza nadzieje, iż nie będzie to odosobniony pogląd jednego składu orzekającego. Zapewne minie trochę czasu, zanim organy podatkowe dostosują się do wniosków płynących z w/w postanowień dlatego też podatnicy muszą liczyć się ze sporem z nimi w tym zakresie.

Jarosław Włoch

^{Radca prawny w Departamencie Doradztwa Podatkowego Małopolskiego Instytutu Studiów Podatkowych w Krakowie}

^{Artykuł ma charakter jedynie informacyjny i stanowi publikację zainspirowaną treścią artykułów prasowych, interpretacji organów podatkowych i orzeczeń sądów administracyjnych. Nie stanowi porady ani opinii podatkowej czy prawnej w rozumieniu art. 2 ust. 1 i art. 31 ustawy o doradztwie podatkowym (Dz. U. z 1996 r. Nr 102, poz. 475, ze zm.) i jest odzwierciedleniem poglądów wyrażanych przez autorów publikacji. Małopolski Instytut Studiów Podatkowych Sp. z o.o. nie bierze odpowiedzialności za ewentualne skutki podejmowanych decyzji na ich podstawie.}