Odpowiedzialność sprzedawcy za wady towaru
Sprzedana rzecz może być towarem pełnowartościowym z punktu widzenia jej podstawowych właściwości użytkowych, a mimo to zostać uznana za wadliwą. Będzie tak wtedy, gdy sprzedawca zapewniał kupującego, że rzecz ma wskazane właściwości lub nadaje się do wykorzystania w określony sposób, a zapewnienia te okazały się nieprawdziwe.
Czym są wady fizyczne?
Potocznie przyjmuje się, że rzecz jest wadliwa wtedy, gdy ujawni się w niej usterka. Może mieć jednak miejsce również taka sytuacja, gdy towar jest pełnowartościowy, a mimo to będzie traktowany jako wadliwy. Definicja wad fizycznych rzeczy została bowiem określona dość szeroko, obejmuje kilka przypadków. Pierwszy ma miejsce wtedy, gdy rzecz ma wadę zmniejszającą jej wartość lub użyteczność ze względu na cel oznaczony w umowie albo wynikający z okoliczności lub z przeznaczenia rzeczy. Taka wada jest z reguły utożsamiana z usterkami. Drugi - gdy rzecz została wydana kupującemu w stanie niezupełnym, czyli nie zawiera wszystkich wymaganych elementów. Trzeci - gdy rzecz nie ma właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego, a więc może być towarem pełnowartościowym, ale wbrew zapewnieniom sprzedającego nie mieć pewnych cech czy być nieprzydatną do określonego użytku.
Skutki złego doradztwa
Firma produkująca opakowania foliowe kupiła od spółki farbę do druku na folii. Przed jej zakupem sprzedawca udzielił kupującemu informacji technologicznych dotyczących użycia sprzedanych farb w celu osiągnięcia zakładanego rezultatu produkcyjnego. Sprzedający m.in. dokonywał wyboru farby w zależności od wskazanej mu folii, instruował nabywcę o technologii (sposobie) jej użycia w połączeniu z odpowiednimi dodatkami dla osiągnięcia pożądanego efektu finalnego w postaci trwałego przylegania farby do podłoża.
Niestety okazało się, że polecone farby zastosowane zgodnie z instrukcją sprzedawcy są nieprzydatne do umówionego celu (farba odchodziła od folii, folia marszczyła się). Same farby nie były wadliwe, jednakże ich zastosowanie zgodnie z instrukcją sprzedawcy nie dawało zamierzonego rezultatu produkcyjnego. Firma produkująca opakowania poniosła z tego powodu spore szkody, bo kontrahenci, dla których wykonała opakowania zgłaszali reklamacje.
Spór między sprzedawcą a kupującym trafił do sądu. Ten musiał rozstrzygnąć, czy można uznać, że farby były wadliwe. W sprawie ostatecznie wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 lutego 2005 r. (sygn. akt I CK 568/04). Uznał, że sprzedana kupującemu rzecz może być towarem niewadliwym (pełnowartościowym) z punktu widzenia jej podstawowych właściwości użytkowych. Jeżeli jednak sprzedający zapewnia o dalszych jeszcze właściwościach takiej rzeczy, które mogą ujawnić się dopiero później (np. w określonym procesie technologicznym obejmującym m.in. komponowanie sprzedanej rzeczy z innymi rzeczami), to musi się liczyć z konsekwencjami niepowodzenia takich zapewnień w sferze odpowiedzialności za wady rzeczy w rozumieniu art. 556 § 1 K.c. Treść i zakres zapewnień sprzedającego determinuje jego ryzyko kontraktowe, ale zależą one zawsze od woli zbywcy rzeczy.
Rodzaje zapewnień
Sąd Najwyższy wskazał, że zapewnienie sprzedawcy o właściwościach rzeczy sprzedanej w rozumieniu art. 556 § 1 K.c. może mieć różną treść. Po pierwsze, może to być zapewnienie o charakterze ogólnym - poinformowanie kupującego o pewnych stałych cechach rzeczy, niezależnie od sposobu ich użycia w dalszym procesie produkcyjnym. Takie zapewnienia w praktyce handlowej są najczęstsze. Po drugie, może odnosić się też do pewnych funkcjonalnych właściwości sprzedanej rzeczy w związku z określoną sferą wiadomego sprzedającemu sposobu zastosowania rzeczy przez kupującego (np. w razie komponowania jej z innymi rzeczami w określonym procesie technologicznym). Z takim zapewnieniem mamy do czynienia w omawianej sprawie.
Różna może być też forma zapewnień. Może to być odpowiednia informacja dotycząca rzeczy, przekazywana w chwili zawierania umowy sprzedaży. Zapewnienia mogą też pójść dalej i mieć postać określonej aktywności handlowej sprzedającego (tzw. zapewnienie czynne), przejawiającej się np. w sukcesywnym doradztwie kupującemu dotyczącym angażowania nabytej rzeczy w określone procesy technologiczne.
1 rok od wydania rzeczy - termin wygaśnięcia uprawnień z rękojmi.
Gdy kupującym jest konsument
Jeśli przedsiębiorca sprzedał towar konsumentowi (osobie fizycznej, która nabywa tę rzecz w celu niezwiązanym z działalnością zawodową lub gospodarczą), to nie stosuje się przepisów K.c. o rękojmi za wady, lecz zasady określone w ustawie o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej. Wprowadza ona pojęcie niezgodności towaru z umową, za którą to niezgodność odpowiada sprzedawca.
W przypadku indywidualnego uzgadniania właściwości towaru konsumpcyjnego domniemywa się, że jest on zgodny z umową, jeżeli odpowiada podanemu przez sprzedawcę opisowi. Jest zgodny z umową również wtedy, gdy ma cechy okazanej kupującemu próbki albo wzoru, a także gdy nadaje się do celu określonego przez kupującego przy zawarciu umowy, chyba że sprzedawca zgłosił zastrzeżenia co do takiego przeznaczenia towaru. Jeśli indywidualnych uzgodnień nie było, domniemywa się, że towar konsumpcyjny jest zgodny z umową, jeżeli nadaje się do celu, do jakiego tego rodzaju towar jest zwykle używany, oraz gdy jego właściwości odpowiadają właściwościom cechującym towar tego rodzaju. Takie samo domniemanie przyjmuje się, gdy towar odpowiada oczekiwaniom dotyczącym towaru tego rodzaju, opartym na składanych publicznie zapewnieniach sprzedawcy, producenta lub jego przedstawiciela; w szczególności uwzględnia się zapewnienia, wyrażone w oznakowaniu towaru lub reklamie, odnoszące się do właściwości towaru, w tym także terminu, w jakim towar ma je zachować.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 23.04.1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. nr 16, poz. 93 ze zm.)
Ustawa z dnia 27.07.2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej... (Dz. U. nr 141, poz. 1176 ze zm.)
autor: Andrzej Janowski
Gazeta Podatkowa nr 62 (894) z dnia 2012-08-02