Odszkodowanie za rozwiązanie umowy

W art. 45 § 1 czytamy, że: "w razie ustalenia, że wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas nie określony jest nieuzasadnione lub narusza przepisy o wypowiadaniu umów o pracę, sąd pracy - stosownie do żądania pracownika - orzeka o bezskuteczności wypowiedzenia, a jeżeli umowa uległa już rozwiązaniu - o przywróceniu pracownika do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowaniu". Odszkodowanie wskazane w art. 45 przysługuje w wysokości wynagrodzenia za okres od 2 tygodni do 3 miesięcy, nie niższej jednak od wynagrodzenia za okres wypowiedzenia.

Aby móc rozpatrywać dany wydatek w kategorii kosztu uzyskania przychodów, muszą być spełnione dwa podstawowe warunki: - koszt musi być poniesiony w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, - koszt nie może być wymieniony w katalogu wydatków wyłączonych z kosztów uzyskania przychodów.

W zawartym w art. 16 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (zwanej dalej: PDOP) katalogu kosztów niestanowiących kosztów uzyskania przychodów nie wymieniono odszkodowań wypłaconych pracownikom z tytułu niezgodnego lub nieuzasadnionego z przepisami rozwiązania umowy o pracę (wyłączone z kosztów wydatki o charakterze odszkodowawczym, leżące w sferze prawa pracy, wymienia art. 16 ust. 1 pkt 16 tej ustawy - dotyczy on jednak jednorazowych odszkodowań z tytułu wypadków przy pracy lub chorób zawodowych, nie zaś prawnej wadliwości rozwiązania umowy o pracę). Zatem wydatek taki, jako nie wymieniony w art. 16 ust. 1 ustawy o PDOP, co do zasady mógłby stanowić koszt uzyskania przychodów, o ile mieściłby się w ogólnej definicji kosztów zawartej w art. 15 ust. 1 ustawy o PDOP, a więc pozostawałby w związku z uzyskiwanymi przez Spółkę przychodami.

Mając na uwadze powyższe uznać należy, że wypłacone pracownikowi odszkodowanie (wraz z odsetkami) Spółka co do zasady mogłaby zaliczyć w ciężar kosztów uzyskania przychodów. Jednakże naszym zdaniem rozwiązanie takie wiąże się z ryzykiem podatkowym. Stanowisko takie wynika z negatywnej oceny tytułu, z którego Spółka ponosi analizowany wydatek. Mianowicie Spółka dopuściła się naruszenia przepisów prawa materialnego (tu: kodeksu pracy), w zakresie dopuszczalności rozwiązania umowy o pracę. Przepis art. 45 § 1 Kodeksu pracy przewiduje alternatywne sposoby konwalidacji tego naruszenia: - przywrócenie stosunku pracy (i wypłata zaległego wynagrodzenia), - odszkodowanie (bez przywrócenia stosunku pracy). O ile w przypadku przywrócenia stosunku pracy pracownikowi wypłacone byłoby wyłącznie zaległe wynagrodzenie (za okres, kiedy pracy nie mógł świadczyć), to w przypadku wypłaty wyłącznie odszkodowania osoba taka pracownikiem już nie jest (w momencie wypłaty odszkodowania). Zatem wypłata odszkodowania, pomimo iż wynika z łączącego kiedyś strony stosunku pracy, to dokonywana jest na rzecz osoby, która takim pracownikiem już nie jest (nie przyczyni się zatem do powstania przychodu Spółki).

Stanowisko takie zajmują również organy podatkowe, m.in. Naczelnik Izby Skarbowej w Rzeszowie, w postanowieniu z dnia 01 grudnia 2005 r., (sygn. IS.IX/2-423/49/05), w którym czytamy: "Pracodawca, płacąc odszkodowanie związane z usunięciem skutków nienależytego wykonania obowiązków pracodawcy wobec pracowników, nie działa w celu uzyskania przychodów. Jego celem jest wykonanie istniejącego zobowiązania, a konsekwencją - zmniejszenie przychodu. Wydatek taki nie pozostaje więc w związku przyczynowym z przychodem i nie stanowi kosztu w świetle art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych."

Wypłacone pracownikowi odszkodowanie jest wynikiem niezachowania się przez Spółkę w sposób przewidziany przepisami prawa pracy, co zostało stwierdzone w orzeczeniu Sądu. Niezgodne lub nieuzasadnione z przepisami prawa rozwiązanie umowy uznać należy za działanie, którego Spółka mogła uniknąć, gdyby dołożyła należytej staranności. W naszej opinii brak jest więc przesłanek dla uznania za koszt podatkowy skutku działania Spółki (jakim jest wypłacone odszkodowanie), powstałego w wyniku niezachowania należytej staranności przy rozwiązywaniu umowy z pracownikiem. Z tego też względu wydatki poniesione na wypłatę odszkodowań z tytułu niewłaściwego rozwiązania umowy, wraz z odsetkami - zdaniem ECDiDP - nie będą stanowiły kosztów uzyskania przychodów po stronie Spółki.

Patrycja Mikuła