Wyróżnić można kilka stanów faktycznych, z którymi podatnicy mogą mieć do czynienia w omawianym powyżej kontekście, ale ich skutki na gruncie prawa do odliczenia będą różne. Po pierwsze, jeżeli nabywca w ogóle nie otrzyma oryginału faktury, nie zaktualizuje się uprawnienie do odliczenia podatku. Nie będzie on bowiem dysponował nawet informacjami co do wysokości podatku naliczonego. Do powstania prawa do odliczenia konieczne będzie zatem przesłanie przez kontrahenta duplikatu faktury, który pozwoli zrealizować prawo do odliczenia podatku VAT. Przy takim przebiegu wydarzeń, prawo to powstanie w momencie otrzymania duplikatu.
Sytuacja staje się mniej klarowna, jeżeli podatnik oryginał faktury otrzymał, ale podatku nie odliczył, a faktura zaginęła lub uległa zniszczeniu. Właśnie taki stan faktyczny był przedmiotem rozważań WSA w Poznaniu (wyrok z 29.07.2010, sygn. I SA/Po 368/10). Przedmiotem kontroli sądowej była indywidualna interpretacja prawa podatkowego, w której stwierdzono, że prawo do odliczenia podatku naliczonego powstaje w momencie otrzymania oryginalnej faktury i poprzez późniejsze otrzymanie duplikatu tej faktury, moment ten nie ulega zmianie. Podatnik twierdził natomiast, że korekty powinien dokonywać w rozliczeniu za miesiąc, w którym otrzymał duplikat, lub w miesiącu następnym.
Skład orzekający przychylił się do stanowiska prezentowanego przez Ministra Finansów, popierając swoje stanowisko następującą argumentacją. Zgodnie z art. 86 ust. 10 pkt 1 ustawy o VAT, prawo do odliczenia podatku powstaje w rozliczeniu za okres, w którym podatnik otrzymał fakturę albo dokument celny, z zastrzeżeniem pkt 2-4 oraz ust. 11, 12, 16 i 18. Jeżeli zatem miało miejsce otrzymanie faktury, to po stronie podatnika powstaje prawo do rozliczenia podatku naliczonego oraz z mocy prawa sprecyzowane zostają ramy czasowe, w jakich może on tego dokonać. Otrzymanie duplikatu nie może mieć wpływu na późniejszą zmianę tych terminów, bowiem nie dokumentują one żadnej innej czynności. Dysponowanie samym dokumentem potwierdzającym dokonanie transakcji, jest dodatkowym wymogiem, w pewnym sensie o technicznym charakterze. Jeżeli zatem podatnik otrzyma duplikat faktury, którą już wcześniej otrzymał, ale jej nie rozliczył, to powinien dokonać odliczenia podatku w odniesieniu do miesiąca, w którym dotarła do niego oryginalna faktura.
Z zaprezentowanymi przez Sąd tezami należy się jak najbardziej zgodzić. Sposób postępowania wskazany przez podatnika prowadziłby do niepewności co do chwili, w której rzeczywiście powstaje prawo do odliczenia podatku. Ponadto, stwarzałby pole do nadużyć przez podatników, którzy mogliby dowolnie ustalać dzień powstania tego prawa. Data ta powinna natomiast wypływać z przepisów prawa, a nie z woli podmiotów uczestniczących w obrocie. Podatnicy powinni zatem pamiętać o zasadach odliczenia podatku wynikających z przepisów ustawy o VAT oraz brać pod uwagę fakt, że nie mogą być one modyfikowane poprzez działania kontrahentów.
Marcin Parulski
Konsultant w Departamencie Doradztwa Podatkowego Małopolskiego Instytutu Studiów Podatkowych w Krakowie
Artykuł ma charakter jedynie informacyjny i stanowi publikację zainspirowaną treścią artykułów prasowych, interpretacji organów podatkowych i orzeczeń sądów administracyjnych. Nie stanowi porady ani opinii podatkowej czy prawnej w rozumieniu art. 2 ust. 1 i art. 31 ustawy o doradztwie podatkowym (Dz. U. z 1996 r. Nr 102, poz. 475, ze zm.) i jest odzwierciedleniem poglądów wyrażanych przez autorów publikacji. Małopolski Instytut Studiów Podatkowych Sp. z o.o. nie bierze odpowiedzialności za ewentualne skutki podejmowanych decyzji na ich podstawie.
