Podwójna sankcja dla Francji

W całej historii Unii tylko dwa razy zdarzyło się, że Trybunał nałożył kary pieniężne na państwo za niewdrożenie konkretnej dyrektywy: pierwszy raz na Grecję, potem na Hiszpanię. Były to okresowe kary pieniężne (liczone za każdy dzień zwłoki w niestosowaniu się do prawa UE). W przypadku Francji w grę wchodzi dodatkowo groźba jednorazowej grzywny pieniężnej za łamanie prawa. W sprawie po raz kolejny wypowiedział się rzecznik generalny Geelhoed, który podtrzymał swoją opinię, że Trybunał może nałożyć na państwo członkowskie grzywnę w formie ryczałtu ze względu na trwałe i ciężkie naruszenie prawa wspólnotowego. Jednakże, w celu zapewnienia praw do obrony, sugeruje ponowne otwarcie procedury ustnej, aby strony mogły wypowiedzieć się w kwestii proponowanej, szczególnej grzywny.

W 1991 r. Trybunał stwierdził, na wniosek Komisji, że w latach 1984 - 1987 Francja naruszyła prawo wspólnotowe poprzez zaniechanie przeprowadzenia kontroli mających na celu zapewnienie zgodności ze wspólnotowymi środkami ochrony w zakresie rybołówstwa. Po przeprowadzeniu przez inspektorów Wspólnoty w okresie kolejnych jedenastu lat licznych kontroli we francuskich portach, Komisja nie była w dalszym ciągu przekonana, że Francja wywiązała się całkowicie ze swoich zobowiązań. Komisja zwróciła się wobec tego do Trybunału z wnioskiem o stwierdzenie, że Francja nie wykonała wyroku Trybunału z roku 1991 i o nakazanie zapłaty przez Francję kwoty 316,500 euro za każdy dzień zwłoki w wykonaniu tego wyroku, poczynając od dnia wydania orzeczenia.

Dnia 29 kwietnia 2004 r. rzecznik generalny Geelhoed przedłożył swoją pierwszą opinię w tej sprawie, proponując, aby Trybunał nałożył po raz pierwszy na państwo członkowskie grzywnę w formie ryczałtu ze względu na ciężkie i trwałe naruszenie prawa wspólnotowego. W opinii tej rzecznik generalny podkreślił, że grzywna określona według stawek dziennych, liczona dopiero od wydania drugiego wyroku Trybunału, raczej nie skłoni państwa członkowskiego do zaniechania naruszenia w momencie, w którym naruszenie to zostało stwierdzone przez Trybunał. Państwo członkowskie mogłoby zatem kontynuować naruszenia aż do chwili nałożenia grzywny, co naruszałoby zarazem prawo wspólnotowe.

W związku z tym, że w opinii zwrócono uwagę na nowe zagadnienia dotyczące wykładni art. 228 Traktatu Wspólnot Europejskich, które nie były poruszane w trakcie postępowania, Trybunał postanowił o ponownym otwarciu procedury ustnej w celu wysłuchania poglądów stron i innych państw członkowskich. Podstawowe pytanie w tej sprawie sprowadza się do tego, czy Trybunał może nałożyć ryczałt lub jednocześnie ryczałt i okresową karę pieniężną, jeżeli Komisja Europejska w swojej skardze do Trybunału wnosiła jedynie o nałożenie grzywny obliczonej według stawek dziennych.

Opinia rzecznika generalnego nie wiąże Trybunału Sprawiedliwości. Zadanie rzeczników generalnych polega na przedkładaniu Trybunałowi, przy zachowaniu całkowitej niezależności, propozycji rozstrzygnięć prawnych w sprawach, które rozpatrują.

Rzecznik generalny Geelhoed, przedkładając swą drugą opinię, podkreślił, że celem regulacji art. 228 Traktatu jest zapewnienie przestrzegania prawa wspólnotowego przez państwo członkowskie. Na tym tle sankcje przewidziane w tym artykule mają dwojaki charakter. Po pierwsze, powinny one posiadać zniechęcający, prewencyjny skutek polegający na ekonomicznej nieopłacalności naruszenia prawa wspólnotowego przez państwo członkowskie. Po drugie, posiadają one specyficzny skutek przekonujący, polegający na nałożeniu odpowiedniego ciężaru na państwo członkowskie w celu zapewnienia przestrzegania prawa wspólnotowego po stwierdzeniu naruszenia przez Trybunał. Ponadto, rzecznik generalny podkreśla, że sankcje te są charakterystyczne dla porządku prawnego Wspólnoty i nie mogą być porównywane do instytucji sankcji istniejących na szczeblu krajowym.

Rząd polski poparł Francję

Polska w październikowym wystąpieniu przed Trybunałem wypowiedziała się przeciw nałożeniu podwójnych sankcji na Francję. Zdaniem przedstawicieli naszego rządu, rozwiązanie takie byłoby sprzeczne z Traktatem UE, który przewiduje - przynajmniej w wersjach językowych niemieckiej i angielskiej - rozłączność sankcji. Jeśli zaś istnieją językowe wątpliwości w interpretowaniu Traktatu, to powinny być one rozstrzygane na korzyść oskarżonego - w tym przypadku Francji.

W przedmiocie kompetencji Trybunału do odstąpienia od proponowanej kary, o którą wniosła Komisja, i nałożenia ryczałtu, rzecznik generalny Geelhoed wskazuje, że w poprzednich wyrokach Trybunał jednoznacznie stwierdził, że wnioski Komisji nie mogą wiązać Trybunału. Taka, a nie inna interpretacja wynika bowiem bezpośrednio z brzmienia i systematyki art. 228 Traktatu. Ponadto, w sytuacji kiedy ukarane ma zostać państwo członkowskie za brak wykonania wyroku Trybunału rzecznik generalny uważa, że to Trybunał jest najbardziej właściwy do oceny zakresu przestrzegania prawa wspólnotowego, jak i wagi kontynuowanego naruszenia. Konieczność nałożenia sankcji może być określona jedynie w świetle ustaleń Trybunału w jego wyroku i orzeczenie tego rodzaju nie może zależeć od opinii Komisji.

W końcu, rzecznik generalny wskazuje, że przy określaniu, czy Trybunał może nałożyć jednocześnie ryczałt i okresową karę pieniężną, decydujący jest cel i ratio legis art. 228 TWE. Jak wskazano powyżej, rzecznik generalny uważa, że celem tego przepisu jest zapewnienie, aby państwo członkowskie wypełniało swe zobowiązania wynikające z prawa wspólnotowego. Ryczałt i okresowa kara pieniężna służą, ze względu na ich charakter, odmiennym celom. Ryczałt działa zniechęcająco, a okresowa kara pieniężna przekonująco. W celu zachowania obydwu skutków sankcji zawartej w art. 228 TWE Trybunał powinien mieć możliwość nałożenia obydwu sankcji jednocześnie. Sprawa jest w toku.

Tomasz Pietryga