Powrót do pracy bez zgody pracodawcy
Decyzje dotyczące zatrudnienia - odnośnie nawiązania, zmiany czy zakończenia stosunku pracy - pozostają na ogół w gestii pracodawcy i pracownika. Tylko w nielicznych przypadkach prawo pracy wyręcza w tych sprawach strony stosunku pracy, arbitralnie rozstrzygając np. o ponownym podjęciu zatrudnienia. W takich sytuacjach pracodawca może być "prawnie przymuszony" do zaakceptowania powrotu pracownika do pracy.
Spory sądowe pomiędzy pracodawcą a pracownikiem często kończą się wygraną tego ostatniego. Rozstrzygnięcie sądu przyznające rację pracownikowi może zasądzać m.in. przywrócenie go do pracy, o ile sprawa dotyczyła odwołania od zwolnienia z pracy lub wygaśnięcia umowy. W takim przypadku pracodawca musi rozstrzygnąć kilka kwestii dotyczących reaktywowanego sądownie stosunku pracy, takich jak prawo do urlopu za czas prowadzenia sprawy w sądzie, zapewnienia pracownikowi poprzednich warunków pracy czy podpisania nowej umowy.
Kodeks pracy zawiera tylko dość ogólną regulację, zgodnie z którą w ciągu 7 dni od uprawomocnienia się wyroku ustalającego przywrócenie do pracy, pracownik ma prawo zgłosić swój powrót do pracy (art. 48 K.p.). Naruszenie wskazanego terminu powoduje, że pracownik traci uprawnienie, o którym mowa w art. 48 K.p., chyba że opóźnienie nastąpiło z przyczyn od niego niezależnych. Jeżeli jednak stawi się w terminie, dochodzi do reaktywowania dotychczasowego zatrudnienia, co powoduje, że nie ma potrzeby zawierania z przywróconym pracownikiem nowej umowy o pracę.
Z charakteru instytucji przywrócenia do pracy wynika, że pracodawca powinien zapewnić powracającemu pracownikowi te same warunki, co przed zwolnieniem. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 2 grudnia 1992 r., sygn. akt I PRN 55/92, przywrócenie do pracy doprowadza "do powstania stosunku pracy, jaki istniał przed zakwestionowanym rozwiązaniem umowy o pracę, a więc restytuuje stosunek pracy o dotychczasowej treści".
Jeżeli jednak stosunek pracy został reaktywowany, może pojawić się pytanie o prawo do urlopu wypoczynkowego za okres przypadający od faktycznego zwolnienia do wydania wyroku przywracającego do pracy. Z art. 51 § 1 K.p. wynika, że pracownikowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy, wlicza się do okresu zatrudnienia czas pozostawania bez pracy, za który przyznano wynagrodzenie. Nie oznacza to jednak, że w każdej bez wyjątku sytuacji podlega on uwzględnieniu w stażu pracy.
Z wyroków Sądu Najwyższego (wyrok SN z dnia 12 kwietnia 2007 r., sygn. akt I PK 261/06 i z dnia 10 marca 2010 r., sygn. akt II PK 265/09) wyraźnie wynika, że taki okres nie jest brany pod uwagę przy ustalaniu prawa do urlopu wypoczynkowego. Jak wskazały sądy, czas pozostawania bez pracy, za który przyznano wynagrodzenie, nie może być traktowany jako okres zatrudnienia w ramach stosunku pracy - jest on jedynie wliczany do tego okresu. Prawo do urlopu wypoczynkowego jest zaś uzależnione od realnego pozostawania w stosunku pracy.
W niektórych przypadkach przepisy prawa pracy przewidują wygaśnięcie umowy o pracę, m.in. z powodu upływu trzech miesięcy tymczasowego aresztowania pracownika. Jeżeli jednak w sprawie karnej tego pracownika zostanie wydany wyrok uniewinniający lub zapadnie decyzja o umorzeniu, wówczas ma on ustawowe prawo powrotu do pracy. Pracodawca nie może przeciwko temu zaprotestować, chyba że zgłoszenie gotowości do pracy nastąpiło po upływie 7 dni od uprawomocnienia się orzeczenia uniewinniającego lub umarzającego postępowanie. Ponadto obowiązek ponownego przyjęcia pracownika do pracy nie występuje, jeżeli umorzenie spowodowane było przedawnieniem, amnestią lub miało charakter warunkowy (art. 66 K.p.). W razie powrotu do pracy pracodawca nie musi zapewniać pracownikowi tych samych warunków co przed wygaśnięciem umowy.
Prawo do powrotu przysługuje też pracownikom, którzy w związku z pełnieniem funkcji pochodzącej z wyboru (radni, parlamentarzyści, niektórzy związkowcy) otrzymali w macierzystej firmie urlop bezpłatny. Po zakończeniu kadencji i wygaśnięciu mandatu mogą oni wrócić do swojej dotychczasowej pracy, na określonych warunkach (patrz tabela).
| Przesłanki przywrócenia do pracy | Warunki reaktywowanego zatrudnienia |
|
Wydanie wyroku zasądzającego przywrócenie pracownika do pracy i zgłoszenie przez pracownika gotowości do pracy w terminie 7 dni od uprawomocnienia orzeczenia (art. 48 K.p.). |
Pracownik przywrócony do pracy ma prawo do swojego dotychczasowego stanowiska i warunków pracy. Pracownikowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy, przysługuje też wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy, w granicach określonych w art. 47 i 57 K.p. |
|
Wydanie wyroku uniewinniającego lub umorzenie postępowanie w sprawie, w której wobec pracownika zastosowano areszt tymczasowy; zgłoszenie przez pracownika gotowości do pracy w terminie 7 dni od uprawomocnienia się orzeczenia (art. 66 K.p.). |
Brak obowiązku zapewnienia pracownikowi warunków pracy obowiązujących przed wygaśnięciem umowy. |
|
Wygaśnięcie mandatu posła lub senatora (bądź zakończenie urlopu bezpłatnego udzielonego im na okres sprawowania mandatu); Wygaśnięcie mandatu radnego; Wygaśnięcie stosunku pracy z wyboru nawiązanego ze związkowcem powołanym do pełnienia kadencyjnej funkcji z wyboru poza zakładem pracy. Radny i związkowiec mają obowiązek zgłosić swój powrót do pracy w terminie 7 dni od wygaśnięcia mandatu. |
Poseł i senator - na tym samym lub równorzędnym pod względem płacowym stanowisku pracy, z wynagrodzeniem, jakie by otrzymywali, gdyby nie skorzystali z urlopu bezpłatnego, Radny - na tym samym lub równorzędnym stanowisku pracy z wynagrodzeniem odpowiadającym wynagrodzeniu, jakie by otrzymywał, gdyby nie korzystał z urlopu bezpłatnego, Związkowiec - na stanowisku równorzędnym pod względem wynagrodzenia z poprzednio zajmowanym. |
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.)
autor: Agata Barczewska
Gazeta Podatkowa nr 75 (1116) z dnia 2014-09-18