Problemy przy udzielaniu urlopu ojcowskiego
Urlop ojcowski jest uprawnieniem przynależnym, jak sama nazwa wskazuje, wyłącznie pracownikowi-ojcu. W celu umożliwienia mu bardziej aktywnego włączenia się w proces wychowywania dziecka, ustawodawca umożliwia mu skorzystanie, obok innych urlopów typu rodzicielskiego, również z urlopu wyłącznie dla taty. Mimo że jest to urlop stosunkowo krótki, jego udzielanie przysparza niekiedy trudności i wątpliwości interpretacyjnych.
Pracownikowi-ojcu przysługuje wiele uprawnień związanych z rodzicielstwem, z czego większość wykorzystywana jest we współpracy z matką dziecka. Podstawowy i dodatkowy urlop macierzyński oraz urlop rodzicielski dla ojca w dużym stopniu zależą od sytuacji prawnej matki dziecka - aż do tego stopnia, że w niektórych okolicznościach pracownik jest pozbawiony prawa do tych urlopów. Sytuacja taka ma miejsce przykładowo wówczas, gdy matka dziecka, z uwagi na nieposiadanie statusu pracownicy, nie ma prawa do podstawowego urlopu macierzyńskiego.
W przeciwieństwie do tych ograniczeń, urlop ojcowski jest uprawnieniem całkowicie niezależnym od sytuacji matki dziecka. Nawet jeżeli jest ona zarejestrowana jako osoba bezrobotna i w praktyce poświęca cały swój czas na opiekę nad dzieckiem, pracownik - ojciec dziecka i tak ma prawo do urlopu ojcowskiego. Może on skorzystać z tego uprawnienia do ukończenia przez dziecko 12. miesiąca życia. W przypadku ojca adopcyjnego maksymalny termin do wykorzystania urlopu ojcowskiego jest wydłużony do:
- ukończenia przez dziecko 12. miesiąca życia lub
- do upływu 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10. roku życia (art. 1823 § 1 K.p.).
Wymogiem formalnym udzielenia urlopu ojcowskiego jest złożenie wniosku w tej sprawie przez pracownika, w terminie co najmniej 7 dni przed jego planowanym rozpoczęciem. Terminowo złożony wniosek jest wiążący dla pracodawcy. W czasie korzystania z omawianego urlopu pracownik jest chroniony przed rozwiązaniem stosunku pracy przez pracodawcę, z wyjątkiem sytuacji upadłości lub likwidacji zakładu pracy bądź wystąpienia przesłanek uzasadniających dyscyplinarne zwolnienie pracownika.
Wymiar urlopu ojcowskiego to tylko dwa tygodnie. Zgodnie z art. 1823 § 3 K.p. w odniesieniu do tego urlopu stosuje się zasadę obowiązującą przy udzielaniu podstawowego i dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Stanowi ona, że przy udzielaniu tych urlopów jego tydzień odpowiada 7 dniom kalendarzowym. Dwutygodniowy urlop ojcowski udzielany jest więc w wymiarze 14 kolejnych dni kalendarzowych. W praktyce jego udzielania pojawiło się jednak pytanie: czy wymiar ten przysługuje również takiemu pracownikowi, który jest ojcem bliźniaków lub nawet większej liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie? Wymiar podstawowego i dodatkowego urlopu macierzyńskiego ulega w takich sytuacjach zwiększeniu. Reguła ta nie przekłada się jednak na wymiar urlopu ojcowskiego.
Jak wskazuje Główny Inspektorat Pracy w swojej opinii z 2010 r. (znak pisma: GPP-316-4560-3-1/10/PE/RP.): "(…) Kodeks pracy nie różnicuje wymiaru urlopu ojcowskiego ze względu na liczbę dzieci urodzonych przy jednym porodzie (tak jak w przypadku urlopu macierzyńskiego)". Wymiar urlopu ojcowskiego jest więc sztywny i w każdej sytuacji wynosi 2 tygodnie. Ponadto w powołanej opinii Inspekcja, w odpowiedzi na kolejne wątpliwości dotyczące udzielania urlopu ojcowskiego, uznała, iż nie ma możliwości dzielenia tego urlopu na części ani udzielania go w dniach.
Kwestie poruszone w przywołanej opinii nie budzą aktualnie większych wątpliwości. Poważniejsze trudności interpretacyjne są związane z problemem wymiaru urlopu ojcowskiego w przypadku, gdy w jego trakcie dziecko kończy wskazany w art. 1823 K.p. wiek lub zatrudnienie dobiega końca. Czy w takiej sytuacji pracodawca ma prawo udzielić pracownikowi urlopu ojcowskiego w krótszym, dostosowanym do tych okoliczności wymiarze?
W tej sprawie nasze Wydawnictwo zwróciło się o zajęcie stanowiska przez resort pracy (patrz ramka). Z wydanej przez MPiPS opinii można wnioskować, iż resort przychyla się do interpretacji korzystniejszej dla pracownika. Na podstawie zajętego stanowiska można przyjąć, iż w przypadku, gdyby pracownik nie mógł wykorzystać pełnych 2 tygodni urlopu ojcowskiego - z uwagi na to, że przed ich upływem dziecko ukończy określony przez przepisy wiek lub umowa ulegnie rozwiązaniu - urlopu tego można udzielić w krótszym wymiarze.
|
Udzielenie urlopu ojcowskiego w krótszym wymiarze - stanowisko MPiPS "(…) Literalne brzmienie powołanego przepisu (art. 1823 K.p. - przypis redakcji) wyraźnie wskazuje, iż skorzystanie przez pracownika z urlopu ojcowskiego jest możliwe w dowolnym czasie, ograniczonym jednak wiekiem dziecka (12 miesięcy) lub upływem 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się ww. postanowienia i wiekiem dziecka (7 lub 10 lat) oraz terminem złożenia wniosku (nie krótszym niż 7 dni przed rozpoczęciem urlopu). Tym samym w przypadku, w którym w trakcie trwania urlopu ojcowskiego dziecko ukończy 12 miesięcy, pracownik może korzystać z tego urlopu tylko do dnia poprzedzającego urodziny dziecka (…). Odnosząc się (…) do kwestii ustania stosunku pracy w trakcie urlopu ojcowskiego należy zauważyć, iż stosunek pracy pracownika przebywającego na tym urlopie podlega szczególnej ochronie (…). Ustanie stosunku pracy może zatem nastąpić dopiero po wykorzystaniu (…) urlopu ojcowskiego, chyba, że pracownik jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę na czas określony (lub na czas wykonania określonej pracy), której termin rozwiązania upływa w trakcie urlopu ojcowskiego. W takim przypadku urlop ojcowski ulega odpowiedniemu skróceniu do ostatniego dnia trwania stosunku pracy (…)". |
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.)
autor: Agata Barczewska
Gazeta Podatkowa nr 36 (1077) z dnia 2014-05-05