Producent daruje żywność nie płacąc VAT

Jak było dotychczas...

Problemem producentów żywności związanym z obowiązkiem płacenia VAT przy przekazywaniu towarów żywnościowych na cele charytatywne interesowano się od dawna. Próby jego rozwiązania miały miejsce przy okazji poprzedniej nowelizacji ustawy o VAT, która weszła w życie 1 stycznia 2008 r. Wprowadzono wówczas zmiany w zakresie naliczania VAT od darowanej żywności, umożliwiając podatnikom określenie podstawy opodatkowania w oparciu o wartości rynkowe przekazywanych produktów.

Resort niejednokrotnie wskazywał, m.in. przy okazji odpowiedzi na interpelacje poselskie (nr 2158, 3389), że przepisy ustawy o VAT nie stwarzają barier w bezpłatnym przekazywaniu towarów, a w przypadku gdy podatnik nie miał prawa do odliczenia podatku związanego z tym przekazaniem, nie nakładają obowiązku opodatkowania tych darowizn podatkiem VAT.

Ponadto według Ministerstwa przepisy o VAT przewidują korzystne reguły określania podstawy opodatkowania przy darowiźnie towarów. Chodzi tu o brzmienie art. 29 ust. 10 ustawy o VAT wprowadzone od 1 stycznia 2008 r. Podstawą opodatkowania w darowiźnie towarów jest bowiem cena nabycia towarów bez podatku, a gdy nie ma ceny nabycia, koszt wytworzenia, określone w momencie dostawy tych towarów. To oznacza, że przy określeniu podstawy opodatkowania uwzględnia się jej cenę nabycia w momencie dokonywania dostawy.

Jeżeli zatem przedmiotem darowizny były np. artykuły spożywcze o kończącym się terminie przydatności do spożycia, ustalając podstawę opodatkowania na poziomie cen rynkowych można było uzyskać obniżenie kwoty podatku należnego. Opodatkowanie darowizny nie powodowało jednocześnie utraty prawa do odliczenia podatku naliczonego.

Należy podkreślić, że zasady te dotyczyły wszelkich podatników dokonujących przekazania artykułów spożywczych na cele charytatywne.

…a jak jest teraz?

W wyniku ostatniej nowelizacji ustawy o VAT, od 1 stycznia 2009 r. zwolnieniem z podatku VAT objęta jest darowizna produktów spożywczych dokonywana przez producenta na cele charytatywne.

Zwolnienie to wynika z dodanego pkt 16 w art. 43 ustawy o VAT i dotyczy bezpłatnego przekazania (darowizny) przez producenta produktów spożywczych, z wyjątkiem napojów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 1,2% oraz napojów alkoholowych będących mieszaniną piwa i napojów bezalkoholowych, w których zawartość alkoholu przekracza 0,5%.

Produkty spożywcze podlegają zwolnieniu, jednak pod warunkiem, że są przekazywane na rzecz organizacji pożytku publicznego, w rozumieniu ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. nr 96, poz. 873 ze zm.), z przeznaczeniem na cele działalności charytatywnej prowadzonej przez te organizacje.

Innymi słowy, np. producent piwa czy wina nie będzie zwolniony z VAT, nawet jeśli przekaże te produkty na cele charytatywne organizacji pożytku publicznego. Zwolniona za to będzie przykładowo piekarnia, która przekaże upieczone przez siebie bułki lub ciastka.

Powołany przepis precyzuje również, że produkty muszą być przekazane organizacjom pożytku publicznego w rozumieniu ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Oznacza to, że jeżeli producent przekaże żywność np. domowi dziecka, który nie ma statusu organizacji pożytku publicznego, nie skorzysta ze zwolnienia od podatku. Jak z tego wynika, ustawodawca zawęził zarówno grupę podmiotów, które mogą przekazywać produkty spożywcze bez VAT, jak i grupę podmiotów, którym te produkty można przekazać.

Ponadto, aby podatnik mógł skorzystać z omawianego zwolnienia z VAT musi prowadzić szczegółową dokumentację, która potwierdzi dokonanie dostawy na rzecz organizacji pożytku publicznego, z przeznaczeniem wyłącznie na cele działalności charytatywnej prowadzonej przez te organizacje (art. 43 ust. 12 ustawy o VAT).

Jednocześnie w myśl art. 86 ust. 8 pkt 3 ustawy o VAT, producent przekazujący wyroby spożywcze na cele charytatywne nie traci prawa do odliczenia podatku naliczonego związanego z zakupem towarów wykorzystywanych do produkcji tych wyrobów spożywczych.

Co z pozostałymi darowiznami?

Należy zwrócić uwagę, że omawiana zmiana nie oznacza, iż zmieniły się zasady opodatkowania darowizn dokonywanych na cele charytatywne przez podmioty inne niż producenci.

Wprawdzie w art. 29 ustawy o VAT uchylono ust. 10a odnoszący się bezpośrednio do darowizn artykułów spożywczych na cele charytatywne, ale na co wielokrotnie zwracano uwagę w literaturze - ust. 10 i ust. 10a w art. 29 ustawy o VAT w istocie dublowały się. Bowiem zarówno w przypadku darowizn na cele charytatywne, jak i na inne cele nakazywały stosowanie jako podstawy opodatkowania - cen rynkowych.

Zatem, jeżeli dowolny podmiot, niebędący producentem, będzie dokonywał darowizny produktów spożywczych, czy też innych towarów na cele charytatywne, będzie miał nadal prawo do zastosowania jako podstawy opodatkowania cen rynkowych przekazywanych produktów, z uwzględnieniem stopnia ich zużycia, terminu przydatności do spożycia, czy też innych okoliczności. Uprawnienie to wynika z art. 29 ust. 10.