Raport Deutsche Banku: Wolne zawody to wymagająca grupa

Lekarz prowadzący własną praktykę, stomatolog, weterynarz, adwokat, notariusz, księgowy, psycholog, architekt i wielu innych - wszystkie te osoby można zaliczyć do kategorii profesjonalistów wykonujących wolne zawody.

Najnowszy raport Deutsche Bank ma pomóc w nakreśleniu i lepszym zrozumieniu ich podstawowych potrzeb, obaw i wyzwań, z jakimi mierzą się w swojej pracy.

- Mimo że grupa ta jest jednym z motorów polskiej gospodarki, w naszej ocenie nie była ona do tej pory dostatecznie dobrze rozpoznana i opisana.

Tymczasem w Polsce już blisko 10 proc. małych i średnich firm to przedsiębiorstwa prowadzone przez osoby wykonujące wolny zawód - mówi Leszek Niemycki, Wiceprezes Zarządu Deutsche Bank Polska.

- Ogromny potencjał rozwoju branż, w których funkcjonują przedstawiciele tych zawodów, może zostać uwolniony dzięki szerszemu dostępowi do finansowania. Trzeba mieć przy tym na uwadze, że firmy prowadzone przez osoby wykonujące wolne zawody różnią się pod wieloma względami od pozostałych mikroprzedsiębiorstw - zaznacza.

Respondenci najnowszego badania Deutsche Bank w zdecydowanej większości wykonują wolny zawód prowadząc własną jednoosobową działalność gospodarczą (72,4 proc.). Z kolei 15,2 proc. badanych pracuje na umowie o pracę. Co dziesiąty jest przedsiębiorcą prowadzącym własną firmę, samodzielnie lub ze wspólnikami. Tylko niespełna 2 proc. ankietowanych wykonuje pracę na podstawie umów o dzieło lub umów zlecenia.

- W badaniu Deutsche Bank populacja wolnych zawodów składała się z inżynierów, przedstawicieli branż medycznych, usług finansowych, artystycznych, prawnych oraz związanych z budownictwem i nieruchomościami - wymienia prof. Małgorzata Bombol ze Szkoły Głównej Handlowej.

- Już sama mozaika zawodów w badanej próbie pokazuje, że jest ona niejedno-rodna, a co za tym idzie, może różnić się znacząco potrzebami i oczekiwaniami.

Aż 40,4 proc. respondentów prowadzi działalność dłużej niż 10 lat, a jedna czwarta (25,8 proc.) od 2 do 5 lat. 17,2 proc. badanych funkcjonuje jako przedsiębiorcy krócej niż 2 lata, a nieco mniej (16,6 proc.) między 2 a 5 lat. W swoim zawodzie niemal połowa badanych (46,4 proc.) pracuje dłużej niż 10 lat, 28,6 proc. między 5 a 10 lat, 16,1 proc. od 2 do 5 lat, a poniżej 2 lat 8,9 proc. ankietowanych. - Można ich uznać za soczewkę polskich postaw przedsiębiorczości, a ze względu na konieczność posiadania w znakomitej większości przypadków wykształcenia akademickiego - za inteligencki biznes - mówi prof. Bombol.

Osoby pracujące w wolnym zawodzie cenią sobie przede wszystkim elastyczność miejsca i czasu pracy - stwierdziło tak 54,3 proc. badanych. Drugą najczęściej wskazywaną zaletą wolnego zawodu, chociaż zdecydowanie rzadziej niż w przypadku pierwszej, jest możliwość dbania o równowagę pracy i życia osobistego. Odpowiedziało tak 14,4 proc. respondentów.

Na trzecim miejscu jest możliwość rozwoju i doszkalania się w organizacji branżowej (stowarzyszeniu), którą docenia 9,6 proc. badanych. Możliwość prowadzenia działalności gospodarczej jest ważna dla 8,2 proc. pytanych. Co ciekawe, niewielu profesjonalistów widzi wolny zawód jako okazję do posiadania ponadprzeciętnych zarobków (2,4 proc.) oraz prestiżu społecznego (2,4 proc.).

Badanie pozwoliło wypowiedzieć się profesjonalistom także na temat największych ich zdaniem wyzwań, zagrożeń i barier w wykonywaniu wolnego zawodu. Najczęściej, bo w ponad 46,4 proc. przypadków, zaliczali do nich bardzo dużą konkurencję w branży.

- Oczywiście, chęć wyprzedzenia konkurentów jest rzeczą naturalną w przypadku wszystkich przedsiębiorców, nie tylko tych wykonujących wolne zawody. Trudno jednak sprostać temu zadaniu, nie inwestując w rozwój działalności - komentuje Waldemar Jarek, odpowiedzialny za rozwój oferty kredytowej dla Klientów indywidualnych i mikroprzedsiębiorców w Deutsche Bank Polska.

Drugą największą przeszkodą, jaką wskazało 44,9 proc. profesjonalistów, są rosnące koszty prowadzenia działalności gospodarczej.

Dla 41,1 proc. badanych bardzo poważnym wyzwaniem jest odpowiedzialność prawna za wykonywaną pracę. Możliwości zapewnienia sobie regularnych dochodów i utraty płynności finansowej obawia się odpowiednio 39,1 proc. oraz 38,2 proc. respondentów.

Problemem dla profesjonalistów są również rosnące obciążenia podatkowe - twierdzi tak co trzeci z nich (32,9 proc.). Ponadto dużym wyzwaniem dla wykonujących wolny zawód jest zdobywanie nowych zleceń i kontraktów (34,8 proc.), zmaganie się z rosnącą biurokracją w rozliczaniu podatków lub procesach (32,4 proc.) oraz konieczność inwestycji w specjalistyczny sprzęt (30,4 proc.).

Aż 81 proc. zapytanych profesjonalistów ma w swoich planach inwestycje, z czego 64,5 proc. stwierdziło, że będzie je finansować z własnych oszczędności, a 19,8 proc.

z nich wykorzysta do tego środki z kredytu. Zaledwie 1,7 proc. badanych woli wziąć pożyczkę od znajomych lub rodziny. - W obecnej sytuacji na rynku kredytowym, w obliczu rekordowo niskich stóp procentowych, warto zastanowić się, czy skorzystanie z kredytu inwestycyjnego nie będzie bardziej opłacalnym posunięciem - komentuje Waldemar Jarek.

- Warto wykorzystać wszelkie dostępne rozwiązania, które mogą pomóc zrealizować ambitne plany na przyszłość - radzi.

Jeśli przedstawiciele wolnych zawodów mieliby zaciągnąć kredyt na dowolny cel, za pozyskane pieniądze przeprowadziliby remont mieszkania lub zmienili jego wyposażenie (23,2 proc.). Drugą w kolejności odpowiedzią był zakup samochodu (17,3 proc.).

Co ciekawe, na trzecim miejscu znalazła się chęć zainwestowania we własną firmę (13,7 proc.). Co dziesiąty ankietowany chciałby przeznaczyć pieniądze z kredytu na urlop.

Zapytani bezpośrednio o preferowany sposób spożytkowania pieniędzy pozyskanych z kredytu na rozwój działalności, profesjonaliści zdecydowanie najczęściej wskazywali na potrzebę zakupu specjalistycznego sprzętu, niezbędnego do prowadzenia działalności (27,7 proc.). O 10 p.p. mniejszy odsetek badanych za taki cel uznał szkolenia (16,9 proc.), natomiast 15,5 proc. wybrałoby sprzęt komputerowy i oprogramowanie przeznaczone do pracy.

Niemal tyle samo ankietowanych wskazało na zakup samochodu (niecałe 14,9 proc). Mniej osób chciałoby zainwestować w wyposażenie biura np. w meble (5,4 proc.) lub zakup innego przedsiębiorstwa (2 proc.). - Każda z wymienionych aktywności jest formą wsparcia rozwoju firmy, dotarcia do nowych Klientów, czy usprawnienia jakości obsługi tych dotychczasowych, co w efekcie pozwala na uzyskanie dodatkowej przewagi konkurencyjnej - mówi Waldemar Jarek z Deutsche Bank.

Do najważniejszych czynników, które pomogłyby rozwijać własną działalność, należy pozyskanie nowych rynków zbytu dla produktów lub usług. Twierdzi tak aż 37,8 proc. profesjonalistów. Jest to ponad dwukrotnie większy wynik niż w przypadku drugiego najważniejszego dla badanych czynnika, jakim jest coraz lepsze wyposażenie biura lub gabinetu (16 proc.).

Według respondentów w rozwoju własnego biznesu może pomóc także poszerzenie zakresu świadczonych usług (15,4 proc.) oraz dobra lokalizacja miejsca świadczenia usług (biura lub gabinetu, 12,2 proc.). Z kolei 4,5 proc., badanych wskazało w tym wypadku na dostęp do zewnętrznego finansowania.

- W realizacji tych planów może pomóc sektor bankowy, tym bardziej, że profesjonaliści wykonujący wolne zawody, funkcjonują w dosyć stabilnych branżach. Dzięki temu mogą mieć ułatwiony dostęp do środków z przeznaczeniem na inwestycje - zapewnia Waldemar Jarek. - Warto też wspomnieć, że są to z reguły osoby bardzo dobrze obsługujące swoje zobowiązania kredytowe - podkreśla.

W zakresie rozwiązań finansowych osoby wykonujące wolne zawody korzystają przede wszystkim z podstawowych produktów bankowości transakcyjnej, mają umiarkowane zapotrzebowanie na kredyty i w niewielkim stopniu inwestują na rynkach kapitałowych.

Odsetek osób, które często korzystają z rachunku indywidualnego, wynosi 79,3 proc., a dwie trzecie ankietowanych często używa karty płatniczej przypisanej do takiego rachunku.

Z kolei z konta firmowego często korzysta co drugi profesjonalista (50,5 proc.), a 12,4 proc. z nich robi to sporadycznie. Jedna czwarta badanych korzysta często z karty płatniczej przypisanej do firmowego rachunku.

Ponad 6 proc. zaciągnęło jednorazowo kredyt inwestycyjny, 5,8 proc. robi to sporadycznie, a 2,6 proc. często. Z kredytu w rachunku bieżącym raz w życiu skorzystało 6,8 proc. respondentów, sporadycznie taki kredyt zaciągało 12,6 proc. ankietowanych, a często robi to co dziesiąty badany (9,9 proc.).

Profesjonaliści oczekują od banku przede wszystkim darmowych wypłat z bankomatów (55,6 proc.) oraz wysokiej jakości bankowości elektronicznej (54,5 proc.). Bardzo ważne są dla nich również ceny usług bankowych - jako istotny element oferty wskazało na tę cechę 50,8 proc. respondentów. Dla 40,1 proc. osób wykonujących wolny zawód istotna jest wiarygodność i prestiż banku, dla 38 proc. szybkość procedur, a dla 37,4 proc. kompetencje pracowników instytucji finansowej. Doceniane są również rozwiązania mobilne - 36,4 proc. respondentów uważa, że ich dostępność to ważny element oferty bankowej. W równym stopniu profesjonaliści oczekują od banków całościowej opieki nad finansami osobistymi oraz szerokiego zakresu usług (32,1 proc.). Tyle samo badanych wskazało na odpowiednio rozbudowaną sieć oddziałów oraz promocje i oferty specjalne dla Klientów (27,3 proc.).

- Osoby wykonujące wolne zawody to wymagająca grupa Klientów wyróżniająca się wysoką świadomością i wiedzą - mówi Waldemar Jarek z Deutsche Bank. - Z jednej strony mają oni nieco inne oczekiwania niż pozostali przedsiębiorcy, także te związane z zewnętrznym finansowaniem, ale z drugiej posiadają analogiczne potrzeby jak pozostali konsumenci, jeśli chodzi o zapotrzebowanie na bankowe usługi - wyjaśnia.

- W tym kontekście za dosyć pozytywne należy więc uznać rezultaty naszego badania. Wynika z niego, że osoby wykonujące wolne zawody w dużej mierze zdają sobie sprawę z tych negatywnych tendencji, które w tak istotnym stopniu ich dotyczą.

Najważniejszym powodem do odkładania dodatkowych środków jest obawa przed niedostateczną emeryturą wypłacaną przez państwo. Stwierdziło tak aż 67,5 proc. badanych. Drugim najważniejszym powodem do dodatkowego odkładania pieniędzy (20,8 proc.) są niepokojące ostrzeżenia ekspertów i mediów dotyczące wysokości przyszłych emerytur. W sprawie zabezpieczania finansowego na przyszłość do profesjonalistów znacznie rzadziej przemawiają pozytywne argumenty. Jedynie 2,6 proc. badanych odkłada na emeryturę ze względu na korzystne parametry programu emerytalnego. Tyle samo, bo zaledwie 2,6 proc. respondentów, oszczędza na ten cel pod wpływem namowy bliskich lub znajomych.

Jeśli chodzi o sposoby odkładania na emeryturę, największy odsetek profesjonalistów (32,3 proc.) wybrało oszczędzanie w ramach tzw. III filaru (IKE lub IKZE). Drugim najczęściej wybieranym sposobem jest odkładanie pieniędzy na lokatach (17,7 proc.). Na trzecim miejscu uplasowały się konta oszczędnościowe (17,1 proc.).

- Sposobów oszczędzania jest wiele. Dedykowane IKE czy IKZE, różnorodne programy długofalowego oszczędzania, czy wreszcie fundusze inwestycyjne mogą okazać się najbardziej skuteczne w perspektywie długoterminowej. Warto więc wykorzystać swój zmysł przedsiębiorczości, pamiętając, że obecny rozwój zawodowy jest tak samo istotny, jak potrzeba zadbania o swoją finansową przyszłość - podsumowuje Monika Szlosek.

Dane zawarte w raporcie pochodzą z badania Deutsche Bank przeprowadzonych przez instytut IBRiS w maju 2016 r. Badania ogólnopolskie, na losowej próbie stanowiącej liczebną reprezentację cech demograficznych dla ogółu osób wykonujących wolne zawody z zachowaniem rozkładów terytorialnych (dane wg GUS). Badania zrealizowane metodą telefonicznych, standaryzowanych wywiadów kwestionariuszowych wspomaganych komputerowo (CATI).