Termin powstania obowiązku podatkowego u sprzedawcy a termin odliczenia VAT u nabywcy

1. Usługi transportowe i budowlane

W przypadku świadczenia usług transportowych, spedycyjnych, budowlanych, itp., obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty, nie później jednak niż 30. dnia, licząc od dnia wykonania usługi (art. 19 ust. 13 pkt 2 ustawy o VAT). Zatem w zasadzie zapłata decyduje o powstaniu obowiązku podatkowego. Jeżeli kontrahent ureguluje należność w miesiącu, w którym usługa została wykonana, obowiązek podatkowy nie "przesunie się". Jednak przy braku zapłaty - obowiązek podatkowy zazwyczaj "przechodzi" na następny miesiąc, kiedy minie 30 dni od dnia wykonania usługi.

Po stronie nabywcy z kolei zastosowanie znajduje w tym przypadku ogólna zasada odliczania podatku naliczonego, określona w art. 86 ust. 10 pkt 1 ustawy o VAT, zgodnie z którą podatnik może odliczyć VAT w rozliczeniu za okres, w którym otrzymał fakturę (lub w jednym z dwóch kolejnych okresów rozliczeniowych - art. 86 ust. 11). Prawo do odliczenia podatku naliczonego przez nabywcę nie zostało zatem w żaden sposób uzależnione od momentu powstania obowiązku podatkowego po stronie sprzedawcy. Niezależnie więc od tego, czy nabywca ureguluje terminowo należność za wykonaną usługę budowlaną, czy transportową, może odliczyć podatek naliczony w rozliczeniu za okres, w którym otrzymał fakturę.

Podobne stanowisko prezentują również organy podatkowe, np. Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji indywidualnej z 15 czerwca 2011 r., nr IPPP1/443-446/11-4/AS.

2. Usługi najmu, dzierżawy, leasingu

Świadczenie w kraju usług najmu, dzierżawy, leasingu w zakresie powstania obowiązku podatkowego również zostało potraktowane przez ustawodawcę w sposób szczególny. Dla tego rodzaju usług obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty, nie później jednak niż z upływem terminu płatności określonego w umowie lub fakturze (art. 19 ust. 13 pkt 4 ustawy o VAT). Natomiast w zakresie podatku naliczonego - podobnie jak w przypadku usług budowlanych czy transportowych - nie obowiązują tu szczególne regulacje, co oznacza, że nabywca tych usług może odliczyć VAT już w miesiącu (kwartale), w którym otrzymał fakturę (lub w jednym z dwóch kolejnych okresów rozliczeniowych).

3. Rozliczanie podatku VAT od mediów

Zgodnie z art. 19 ust. 13 pkt 1 ustawy o VAT, dla dostawy m.in. energii elektrycznej, cieplnej lub chłodniczej, gazu przewodowego, a także świadczenia usług telekomunikacyjnych, dostarczania wody, odprowadzania ścieków, itp., obowiązek podatkowy powstaje z chwilą upływu terminu płatności, jeżeli został on określony w umowie właściwej dla rozliczeń z tego tytułu.

U nabywcy mediów termin odliczenia VAT związany jest także z terminem płatności. Jak bowiem wynika z art. 86 ust. 10 pkt 3 ustawy o VAT, prawo do odliczenia VAT w przypadku nabycia mediów powstaje w rozliczeniu za okres, w którym przypada termin płatności (jeżeli faktura zawiera informację, jakiego okresu dotyczy).

W zasadzie zatem w przypadku usług powszechnych termin powstania obowiązku podatkowego odpowiada terminowi, w którym nabywca ma prawo do odliczenia podatku naliczonego. Warunkiem jest określenie terminu płatności w umowie, a na fakturze umieszczenie informacji, jakiego okresu dotyczy. Nie ma w tym przypadku znaczenia ani data wystawienia faktury, ani data jej otrzymania. Przy czym niewątpliwie nabywca usługi musi dysponować fakturą, aby móc ją rozliczyć. Nie jest również istotny termin, w którym podatnik uregulował należność z niej wynikającą. Jeżeli jednak nie dokonał odliczenia w powyższym terminie, może to uczynić w rozliczeniu za jeden z dwóch następnych okresów rozliczeniowych. Wynika to z art. 86 ust. 11 ustawy.

Uwaga

Przy fakturze zbiorczej za media, wystawianej za kilka okresów rozliczeniowych, w przypadku gdy do każdego z nich został przypisany osobno termin płatności, podatek naliczony powinien być rozliczony także osobno, z uwzględnieniem poszczególnych terminów płatności wynikających z tej faktury.

Może się również zdarzyć sytuacja, że termin płatności nie zostanie określony na fakturze oraz nie będzie zawarta w niej informacja, jakiego okresu dotyczy. W ustawie o VAT odniesiono się wyłącznie do sposobu rozliczenia podatku naliczonego wynikającego z faktury za media, która określa termin płatności. Zatem gdy nie określono w niej terminu płatności, należy stosować ogólne zasady odliczania podatku naliczonego.

4. Mali podatnicy rozliczający VAT metodą kasową

Kasowa metoda rozliczeń polega na tym, że obowiązek podatkowy w podatku od towarów i usług powstaje z dniem uregulowania całości lub części należności, nie później jednak niż 90. dnia od dnia wydania towaru lub wykonania usługi (art. 21 ust. 1 ustawy o VAT). Jeżeli więc należność nie zostanie uregulowana w ciągu 90 dni od dnia wydania towaru lub wykonania usługi, obowiązek podatkowy powstawał będzie owego 90. dnia. Natomiast wcześniejsze uregulowanie całości lub części należności powodować będzie powstanie obowiązku podatkowego w tej części.

Mali podatnicy rozliczający się metodą kasową w sposób szczególny dokonują również rozliczenia podatku naliczonego. Na podstawie art. 86 ust. 16 ustawy o VAT mogą oni obniżyć kwotę podatku należnego o podatek naliczony, dopiero w rozliczeniu za kwartał, w którym:

• uregulowali całą należność wynikającą z otrzymanej od kontrahenta faktury;
   
• dokonali zapłaty podatku wynikającego z dokumentu celnego, z uwzględnieniem kwot wynikających z decyzji celnych

- nie wcześniej jednak niż z dniem otrzymania faktury lub dokumentu celnego.

W taki sam sposób jak w przypadku podatku należnego, gdzie obowiązek podatkowy został związany z uregulowaniem należności przez kontrahenta, możliwość odliczenia podatku naliczonego została związana z uregulowaniem należności przez podatnika.

Uwaga

Zarówno w odniesieniu do podatku należnego, jak i podatku naliczonego nie ma mowy o otrzymaniu lub uiszczeniu zapłaty, lecz o uregulowaniu należności, co wskazuje, iż chodzi tu o wszystkie sposoby wygaśnięcia należności (w tym np. o potrącenie). Przy czym o ile obowiązek podatkowy w podatku należnym na pewno powstanie (choć odsunięty w czasie), nawet gdy kontrahent nie ureguluje swojej należności, o tyle brak uregulowania należności przez podatnika uniemożliwia mu dokonanie odliczenia.

Choć neutralność podatku VAT zakłada, że jednocześnie wykazywany jest obowiązek podatkowy po stronie dostawcy i podatek naliczony podlegający odliczeniu po stronie nabywcy towarów i usług, nie zawsze te dwie czynności odbywają się w tym samym okresie rozliczeniowym. Zdarza się często - jak w przypadku usług budowlanych, transportowych, czy przy usługach najmu, leasingu, dzierżawy, że podatek naliczony zostanie odliczony przez nabywcę wcześniej, niż usługodawca rozliczy podatek należny z tego tytułu.

Usługi powszechne - co do zasady - rozliczane są w tym samym momencie zarówno przez nabywcę, jak i dostawcę, ze względu na podobne uregulowania w zakresie momentu powstania obowiązku podatkowego i prawa do odliczenia podatku naliczonego.

Z kolei mali podatnicy rozliczający podatek VAT metodą kasową niejednokrotnie będą wykazywali obowiązek podatkowy wcześniej niż nabywcy, którzy będą mogli odliczyć VAT naliczony dopiero z chwilą uregulowania należności.