Unia pozwala na odliczanie zagranicznych składek

Polscy podatnicy, którzy płacą składki ubezpieczeniowe poza granicami kraju, nie mogą ich uwzględniać w swoim rozliczeniu podatkowym. Takie ograniczenie przewiduje ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.), która pozwala na odliczenie od podstawy opodatkowania tylko składek wpłacanych do krajowego ZUS.

- To skandal. W Polsce nie ma pracy i wiele osób musi wyjeżdżać za granicę, aby tam zarobić na chleb. Mimo wyjazdu trzeba z zagranicznych dochodów rozliczać się w kraju i często dopłacać fiskusowi spore sumy. Dodatkowo zabrania nam się odliczania zagranicznych składek ubezpieczeniowych. Dlaczego? To ma być kara dla tych, którzy musieli wyjechać? - pyta nas pani Alicja, czytelniczka GP, która od roku pracuje w Wielkiej Brytanii.

Rozżalenie naszej czytelniczki zapewne popierają nie tylko osoby legalnie pracujące za granicą i opłacające tam podatki i składki ubezpieczeniowe, ale również osoby pracujące w Polsce, a dodatkowo ubezpieczone u zagranicznych ubezpieczycieli. Jest jednak wyjście z tej sytuacji. Europejski Trybunał Sprawiedliwości (ETS) uznał, że tego typu ograniczenia są niezgodne z prawem wspólnotowym, gdyż naruszają swobodę świadczenia usług. Zdaniem ekspertów, powołując się na pierwszeństwo prawa wspólnotowego przed krajowym, można skorzystać z prawa obniżenia podstawy opodatkowania o składki płacone za granicą.

Zaczęło się od Danii...

Ograniczenia dotyczące odliczania zagranicznych składek ubezpieczeniowych w rozliczeniach podatkowych stosuje nie tylko Polska. Nie tak dawno, bo 30 stycznia 2007 r., ETS wydał wyrok w sprawie Komisja/Dania (C-150/04), która właśnie dotyczyła prawa do odliczania od podstawy opodatkowania PIT składek na ubezpieczenie emerytalne płaconych funduszowi z innego państwa członkowskiego.

Ustawa o PIT i wyrok ETS

Artykuł 26 ust. 1 pkt 2 ustawy o PIT

Podstawę obliczenia podatku stanowi dochód po odliczeniu kwot m.in. składek określonych w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. nr 137, poz. 887 z późn. zm.).

Z wyroku ETS w sprawie Komisja/Dania (C-150/04)

Przyjęcie systemu ubezpieczeń, które przewidują, że prawo do odliczenia i wyłączenia z podstawy opodatkowania składek przysługuje jedynie w odniesieniu do składek zapłaconych na podstawie programów emerytalnych prowadzonych przez towarzystwa mające siedzibę w Danii, podczas gdy żadna ulga podatkowa o takim charakterze nie jest przyznawana w odniesieniu do składek zapłaconych na podstawie programów emerytalnych prowadzonych przez towarzystwa mające siedzibę w innych państwach członkowskich, stanowi uchybienie zobowiązaniom, które ciążą na państwie członkowskim na mocy art. 39, 43 i 49 WE.

Zgodnie z duńskimi przepisami, podatnikowi przysługuje prawo do odliczenia od podstawy opodatkowania PIT składek zapłaconych w ramach programu emerytalnego, do których wstąpienie wynika ze stosunku pracy lub składek dotyczących prywatnych programów. Odliczenie wpłacanych składek jest możliwe pod warunkiem, że towarzystwo ubezpieczeniowe lub kasa emerytalna, do których są wpłacane składki na emeryturę, posiadają m.in. siedzibę w Danii. ETS taką ulgę uznał za naruszającą prawno unijne.

Jak rozstrzygnięcie ETS może wpłynąć na zakazy wynikające z polskich przepisów?

- Wyrok ten rodzi bezpośrednie skutki dla polskiego podatnika, gdyż przepisy ustawy o PIT wprowadzają w art. 26 pkt 2 wskazane ograniczenie. Od podstawy opodatkowania możemy odliczyć składki określone w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych. Podatnik powołując się na pierwszeństwo prawa wspólnotowego (a tym samym na omawiane orzeczenie) przed krajowym, może skorzystać z prawa obniżenia podstawy opodatkowania o składki płacone za granicą. Z ostrożności jednak powinien zwrócić się do organów podatkowych o wiążącą interpretację podatkową w tym przedmiocie. Gdyby jednak organy podatkowe powoływały się na przepisy ustawy o PIT i nie uznawały wyroku ETS, pozostaje postępowanie przed sądem administracyjnym - komentowała Ewa Flor, doradca podatkowy, menedżer w BDO Numerica.

...i państw stosujących zakazy

Łukasz Strzelec, doradca podatkowy w PricewaterhouseCoopers zwrócił uwagę na fakt, że wyrok ETS w sprawie przeciwko Danii nie jest pierwszym tego rodzaju orzeczeniem. Trybunał wielokrotnie wskazywał, że działanie państwa członkowskiego, którego system podatkowy uzależnia możliwość skorzystania z ulg i odliczeń, w związku z dobrowolnym oszczędzaniem na emeryturę, od przynależności państwowej danej instytucji ubezpieczeniowej, jest niezgodne z prawem unijnym.WAŻNE
Podatnik powołując się na pierwszeństwo prawa wspólnotowego przed krajowym, może skorzystać z prawa obniżenia podstawy opodatkowania o składki płacone za granicą

- Równocześnie jednak możliwość odliczania składek opłacanych w innych krajach członkowskich w ramach powszechnych ubezpieczeń społecznych nie była nigdy przedmiotem zainteresowania Trybunału. Sytuacja taka wynika najprawdopodobniej z faktu, że prawo do korzystania z takich odliczeń wydaje się wręcz oczywiste i do tej pory żadne państwo nie zostało zaskarżone do ETS jako łamiące przepisy w tym względzie - podkreślił Łukasz Strzelec.

Jego zdaniem można się więc spodziewać, że jeżeli Polska szybko nie zmieni swoich przepisów, które pozwalają na obniżanie podstawy opodatkowania wyłącznie o składki wpłacane do polskiego systemu ubezpieczeniowego, ich zaskarżenie do ETS będzie tylko kwestią czasu.

Prawa Unii trzeba przestrzegać

Cytowany wyrok ETS jest kolejnym potwierdzeniem tego, że wewnętrzne przepisy podatkowe państw członkowskich Unii nie mogą naruszać podstawowych swobód określonych w Traktacie Wspólnot Europejskich. Michał Grzybowski, doradca podatkowy, menedżer w Ernst & Young podkreślił, że w omawianej sprawie ETS uznał, że Dania nie może ograniczać możliwości odliczenia lub wyłączenia z podstawy opodatkowania składek na ubezpieczenia emerytalne wyłącznie do programów prowadzonych przez towarzystwa emerytalne z siedzibą w tym kraju.

- Podobne uregulowania, niezgodne z podstawowymi swobodami obowiązującymi w Unii, przewidują przepisy polskiej ustawy o PIT, które zezwalają na obniżenie podstawy opodatkowania o wartość składek zapłaconych zgodnie z przepisami ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, a więc zapłaconymi wyłącznie do ZUS. Dlatego np. polscy rezydenci podatkowi, którzy w 2006 roku uzyskiwali dochody w Anglii i opłacali tzw. National Insurance w tym kraju, nie będą mogli w zeznaniach podatkowych składanych w Polsce wykazać tych składek jako pomniejszających dochód do opodatkowania w naszym kraju - argumentował ekspert Ernst & Young.

Potrzebna zmiana przepisów

Analiza przepisów ustawy o PIT w kontekście wyroku Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości dotyczącego Danii prowadzi do jednego wniosku: Polska musi zmienić przepisy.

Takiego zdania jest Marek Bytof, doradca podatkowy w kancelarii Taxways, który stwierdził w rozmowie z GP, że w świetle wyroku należałoby zmienić zakres odliczeń składek na ubezpieczenie społeczne czy zdrowotne, tak jak już zmieniono zakres odliczeń darowizn na organizacje pożytku publicznego.

- Niezależnie od treści ustawodawstwa krajowego, podatnik ma pewne uprawnienia wynikające wprost ze wspólnotowego dorobku prawnego. W razie konfliktu o treści uprawnienia powinny rozstrzygać bezpośrednio stosowane normy prawa UE. Wyrok ETS
w sprawie Danii znajdzie zastosowanie do wszelkich odliczeń oraz zwolnień podatkowych - podkreślił Marek Bytof.

- Należy mieć nadzieję, że podobnie jak to miało miejsce w przypadku innych przepisów (np. dotyczących jednolitej stawki podatkowej od dochodów kapitałowych uzyskiwanych w Polsce, jak i w innych krajach), dokonując kolejnej nowelizacji ustawy o PIT, ten brak spójności polskich przepisów z prawem unijnym zostanie przez ustawodawcę usunięty - dodał Michał Grzybowski.

Osoby decydujące się na wyjazd do pracy za granicę zazwyczaj są do tego zmuszone trudną sytuacją życiową. Rządzący ubolewają nad faktem, że tak wielu rodaków opuszcza Polskę, ale trudno dostrzec konkretne działania, które mogłyby tę sytuację zmienić. Wręcz przeciwnie, istnieje wiele regulacji prawnych, które są swoistą karą dla pracujących za granicą. Przykładem mogą być zanalizowane dziś przez nas odliczenia składek ubezpieczeniowych. Może warto byłoby zastanowić się najpierw nad zniesieniem istniejących barier, a potem stworzeniem zachęt do tego, aby polscy podatnicy wrócili do kraju i tu pracowali. Oni pewnie tego właśnie by sobie życzyli.

Ewa Matyszewska