Uprawnienia rodzicielskie pracownika

Jednym z takich przywilejów są m.in. urlopy macierzyńskie (podstawowe i dodatkowe), urlopy na warunkach urlopu macierzyńskiego, ojcowskie i zwolnienie na opiekę nad dzieckiem. Warunki skorzystania z tych urlopów i zwolnień określają przepisy prawa pracy.

Pracownik-ojciec może skorzystać z urlopu macierzyńskiego, ale pod pewnymi warunkami. Jest to możliwe, jeżeli pracownica po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego zrezygnuje z pozostałej części tego urlopu. Niewykorzystaną część urlopu macierzyńskiego udziela się wówczas pracownikowi-ojcu wychowującemu dziecko na jego pisemny wniosek (art. 180 § 5 K.p.).

Skorzystanie przez ojca z części urlopu macierzyńskiego następuje bezpośrednio po rezygnacji z niego przez pracownicę.

Jeżeli pracownik nie będzie jednak chciał skorzystać z tej części urlopu macierzyńskiego, matka jest obowiązana wykorzystać urlop macierzyński w pełnym przysługującym wymiarze. Pisemny wniosek w sprawie rezygnacji z części urlopu macierzyńskiego pracownica składa najpóźniej na siedem dni przed planowanym przystąpieniem do pracy. Do wniosku należy dołączyć zaświadczenie pracodawcy zatrudniającego pracownika-ojca, potwierdzające termin rozpoczęcia przez niego urlopu macierzyńskiego.

Urlop macierzyński przysługuje ojcu także, jeżeli pracownica wymaga opieki szpitalnej, a wykorzystała po porodzie urlop macierzyński w wymiarze 8 tygodni. Wówczas pracownikowi przysługuje prawo do części tego urlopu. Równa jest ona okresowi, w którym pracownica przebywa w szpitalu i nie może osobiście sprawować opieki nad dzieckiem. W takiej sytuacji urlop macierzyński pracownicy jest przerwany na okres, w którym korzysta z niego pracownik-ojciec.

Również w razie śmierci pracownicy w czasie urlopu macierzyńskiego pracownik ma prawo do części tego urlopu niewykorzystanej przez matkę.

Dodatkowy urlop macierzyński ma charakter dobrowolny, zatem nie ma przymusu korzystania z niego przez rodziców. Przy czym, pracownik-ojciec dziecka może z niego skorzystać:

• w przypadku wykorzystania przez matkę po porodzie co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego i zrezygnowania z dalszej części tego urlopu na jego rzecz,
   
• po wykorzystaniu przez pracownicę pełnego urlopu macierzyńskiego (art. 182² K.p.).

Pracownik-ojciec wychowujący dziecko ma w 2011 r. prawo do dodatkowego urlopu macierzyńskiego w wymiarze:

• do dwóch tygodni w razie urodzenia jednego dziecka,
   
• do trzech tygodni w razie urodzenia więcej niż jednego dziecka.

Dodatkowego urlopu macierzyńskiego udziela się na pisemny wniosek pracownika, składany w terminie nie krótszym niż siedem dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu. Jest on udzielany bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego.

Bez względu na to, czy pracownik‑ojciec będzie korzystać z urlopu macierzyńskiego (podstawowego lub dodatkowego), przysługuje mu prawo do urlopu ojcowskiego. W 2011 r. wymiar tego urlopu wynosi tydzień, a od 2012 r. wyniesie dwa tygodnie. Od 1 stycznia 2011 r. zmieniono regulację art. 182³ § 1 K.p. dotyczącą tych urlopów. Teraz prawo do niego przysługuje ojcom adoptującym dzieci mające także więcej niż 12 miesięcy.

Pracownik-ojciec wychowujący dziecko ma prawo do urlopu ojcowskiego, nie dłużej jednak niż:

• do ukończenia przez dziecko 12. miesiąca życia albo
   
• do upływu 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko siódmego roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10. roku życia.

Udzielenie urlopu ojcowskiego poprzedza pisemny wniosek pracownika-ojca wychowującego dziecko, złożony w terminie nie krótszym niż siedem dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu. Obowiązkiem pracodawcy jest uwzględnienie terminowo składanego wniosku pracownika.

Pracownik przysposabiający dziec­ko ma prawo do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego i do dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego (art. 183 K.p.).

Warunkiem skorzystania z tych urlopów jest przyjęcie dziecka na wychowanie i wystąpienie do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka. Także pracownik, który przyjął dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej niespokrewnionej z dzieckiem, ma prawo do tych urlopów. Przy czym, jeżeli przysposobienia dokonał tylko jeden opiekun, to korzysta on z wymienionych urlopów w wymiarze zależnym od liczby przysposobionych dzieci. Natomiast gdy adopcji dokonało dwóch opiekunów, urlop macierzyński udzielany jest w sposób przewidziany dla rodziców biologicznych. Zatem pracownik będzie miał prawo do skorzystania z części urlopu macierzyńskiego dopiero po wykorzystaniu przez pracownicę 14 tygodni tego urlopu i rezygnacji z pozostałej części na rzecz pracownika.

Udzielenie dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego następuje na pisemny wniosek pracownika, składany w terminie nie krótszym niż siedem dni przed rozpoczęciem korzystania z niego.

Pracownik wychowujący przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat ma prawo w ciągu roku kalendarzowego do płatnego zwolnienia od pracy na dwa dni (art. 188 K.p.). W razie gdy oboje rodzice lub opiekunowie są zatrudnieni, z wymienionego zwolnienia może korzystać jedno z nich lub mogą się nim podzielić (po jednym dniu).

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.)

autor: Ewa Madejek
Gazeta Podatkowa Nr 741 z dnia 2011-02-14

GOFIN podpowiada