Ustalanie i rekompensata nadgodzin średniotygodniowych
Pracodawca jest obowiązany do rozliczania czasu pracy pracowników po zakończeniu okresu rozliczeniowego, a w razie stwierdzenia przekroczeń przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy do ich rekompensowania. Tak samo należy postąpić, jeżeli stosunek pracy pracownika ustanie przed upływem okresu rozliczeniowego albo zostanie on nawiązany w czasie trwającego okresu rozliczeniowego. Podstawą do rozliczenia czasu pracy jest wówczas prawidłowo ustalony wymiar czasu pracy.
Sprawdź: PROGRAM PIT 2015
Praca w godzinach nadliczbowych z tytułu przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy występuje wtedy, gdy pracownik w danym okresie rozliczeniowym przepracuje więcej niż przeciętnie 40 godzin na tydzień. Wskazana liczba oznacza bowiem obowiązującą tygodniową normę czasu pracy. W przypadku szczególnych grup pracowniczych, jak np. niepełnosprawni w stopniu umiarkowanym i znacznym czy pracownicy medyczni, nadgodziny średniotygodniowe wystąpią po przekroczeniu normy tygodniowej obowiązującej te grupy zatrudnionych.
Jednak nie zawsze przekroczenie norm czasu pracy będzie stanowiło pracę w godzinach nadliczbowych z przekroczeń tygodniowych. Nadgodziny wynikające z przekroczenia dobowej normy czasu pracy lub przedłużonego dobowego wymiaru czasu pracy zaliczane są do nadgodzin dobowych (art. 1511 § 2 K.p.). Nadgodziny dobowe rozliczane są jako pierwsze w kolejności i dokonuje się tej czynności na bieżąco w każdym miesiącu. Natomiast wystąpienie przekroczeń średniotygodniowych stwierdza się dopiero po zakończeniu danego okresu rozliczeniowego.
Za każdą godzinę pracy nadliczbowej z tytułu przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym pracownikowi przysługuje, oprócz normalnego wynagrodzenia, dodatek w wysokości 100% wynagrodzenia, chyba że przekroczenie tej normy nastąpiło w wyniku pracy w godzinach nadliczbowych, za które pracownikowi przysługuje prawo do dodatku w wysokości 50%. Wynagrodzenie stanowiące podstawę obliczenia tego dodatku wskazano w art. 1511 § 6 K.p.
Dodatek w wysokości 100% przysługuje pracownikowi także w razie ustania stosunku pracy przed upływem okresu rozliczeniowego, jeżeli w okresie od początku okresu rozliczeniowego do dnia ustania stosunku pracy pracował w wymiarze godzin przekraczającym normy czasu pracy (art. 1516 § 1 K.p.). Regulacja ta ma zastosowanie także w razie nawiązania stosunku pracy w trakcie okresu rozliczeniowego.
Dodatek z przekroczeń średniotygodniowych wypłaca się na koniec okresu rozliczeniowego. Natomiast normalne wynagrodzenie za pracę powyżej obowiązujących pracownika norm czasu pracy powinno być wypłacane co miesiąc.
Przepisy Kodeksu pracy nie określają sposobu ustalania nadgodzin średniotygodniowych. Wskazały go natomiast Państwowa Inspekcja Pracy oraz Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej. Prezentujemy tylko metodę określoną przez PIP. Zdaniem inspekcji, aby ustalić, czy wystąpiły nadgodziny średniotygodniowe, należy:
- od liczby godzin faktycznie przepracowanych przez pracownika w danym okresie rozliczeniowym odjąć liczbę godzin nadliczbowych wynikających z przekroczeń dobowych i dokonać porównania z rozkładem czasu pracy pracownika, następnie
- od otrzymanej liczby godzin odjąć liczbę godzin wynikających z obowiązującego wymiaru czasu pracy w danym okresie rozliczeniowym.
Uzyskany wynik określa liczbę nadgodzin z tytułu przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy (przykład 1).
W przypadku rozwiązania (lub nawiązania) stosunku pracy przed zakończeniem okresu rozliczeniowego ustalenia przekroczeń średniotygodniowych dokonuje się w ten sam sposób, ale należy poprzedzić je obliczeniem liczby godzin pracy dla krótszego okresu rozliczeniowego. Porównanie czasu przepracowanego i obowiązującego pozwoli na stwierdzenie wystąpienia nadgodzin średniotygodniowych (przykład 2).
|
Przykład 1 Pracownik jest zatrudniony na pełny etat w systemie podstawowym od poniedziałku do piątku po 8 godzin na dobę. Obowiązują go 2-miesięczne okresy rozliczeniowe. W okresie od stycznia do lutego 2016 r. pracownik przepracował 346 godzin, z czego 8 godzin stanowiły przekroczenia dobowe. Reszta godzin pracy przypadała na dni wolne od pracy. Pracownik w zamian za dodatkową pracę nie otrzymał innych dni wolnych. Wymiar czasu pracy w okresie rozliczeniowym obejmującym okres styczeń-luty 2016 r. wynosił 320 godzin, tj. (40 godz. × 8 tyg.) + (8 godz. × 2 dni) - (8 godz. × 2 święta). Pracownik w okresie rozliczeniowym styczeń-luty 2016 r. przepracował 18 godzin ponad przeciętną normę tygodniową, zgodnie z wyliczeniem:
Za 18 nadgodzin średniotygodniowych pracownikowi należało wypłacić 100% dodatki do wynagrodzenia.
Pracownik podjął pracę od 18 stycznia 2016 r. w pełnym wymiarze czasu pracy w podstawowej organizacji od poniedziałku do piątku. W zakładzie obowiązują 2-miesięczne okresy rozliczeniowe. W styczniu i w lutym br. pracownik przepracował łącznie 280 godzin, z czego 12 godzin stanowiły nadgodziny z przekroczeń dobowych. Ponadto pracodawca nie zrekompensował pracownikowi pracy w dniach wolnych innymi dniami wolnymi od pracy. Pracownika w okresie od 18 stycznia do 29 lutego 2016 r. obowiązywał wymiar czasu pracy wynoszący 264 godziny, tj. (40 godz. × 6 tyg.) + (8 godz. × 1 dzień) = 248 godz. Ustalenie przekroczeń średniotygodniowych w skróconym okresie rozliczeniowym:
Za 20 nadgodzin średniotygodniowych pracownikowi należało wypłacić 100% dodatki do wynagrodzenia. |
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.)
autor: Ewa Madejek
Gazeta Podatkowa nr 23 (1273) z dnia 2016-03-21