Uważaj na wychowawczym

Tylko sześć miesięcy stażu

Ustawodawca, zapewne z uwagi na doniosłą rolę obowiązków rodzicielskich, ustalił stosunkowo łagodne kryterium stażowe, które muszą spełnić pracownicy zainteresowani urlopem wychowawczym. Już bowiem posiadanie 6-miesięcznego okresu zatrudnienia uprawnia do jego otrzymania. Nie chodzi tu przy tym o staż zakładowy, ale liczony z całego okresu aktywności zawodowej pracownika. Wliczają się do niego nie tylko okresy pracy u różnych pracodawców, lecz również tzw. okresy zaliczalne, uwzględniane do okresu zatrudnienia na podstawie przepisów szczególnych. Przykładowo, okresem takim jest okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych - podlega on bowiem zaliczeniu do stażu wymaganego do nabycia lub zachowania uprawnień pracowniczych (z wyjątkiem nabycia prawa do urlopu wypoczynkowego).

Ile na wychowawczym?

Maksymalny wymiar urlopu wychowawczego to 3 lata na jedno dziecko (art. 186 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy, Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.). Z urlopu można skorzystać do ukończenia przez dziecko 4. roku życia, jednorazowo z całej puli urlopu lub w 4 częściach. Pracownik, bez względu na to, czy korzystał już z urlopu wychowawczego w podanym wyżej wymiarze, może dodatkowo zawnioskować o urlop wychowawczy w wymiarze do 3 lat - jeżeli z powodu stanu zdrowia potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności, dziecko wymaga osobistej opieki pracownika. Z takiego dodatkowego urlopu wychowawczego można skorzystać do ukończenia przez dziecko 18. roku życia. Podstawą do jego udzielenia jest orzeczenie o niepełnosprawności dziecka, które wymaga osobistej opieki ze strony osób za nie odpowiedzialnych.

Ostrożnie z dorabianiem

Pracownicy - rodzice, na pewno są zainteresowani możliwością "dorabiania" w okresie korzystania z urlopu wychowawczego. Wielu jednak obawia się, że podjęcie pracy czy innej działalności zarobkowej odbije się niekorzystnie na ich uprawnieniach pracowniczych. Po części jest to obawa uzasadniona. Należy pamiętać, iż urlop wychowawczy jest uprawnieniem celowym. Jego przeznaczeniem jest umożliwienie sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. W konsekwencji, zaprzestanie tej opieki może spowodować utratę prawa do omawianego urlopu.

Ustawodawca nie wyłączył całkowicie możliwości prowadzenia działalności zarobkowej przez pracownika opiekującego się dzieckiem w ramach urlopu wychowawczego. Podjęcie w tym czasie zatrudnienia u dotychczasowego lub innego pracodawcy, innej działalności zarobkowej, czy też nauki lub szkolenia jest dopuszczalne. Fakt ten nie może jednak uniemożliwić osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem. W przypadku powzięcia wiadomości o zaprzestaniu tej opieki, pracodawca jest zobowiązany wezwać pracownika do stawienia się do pracy w terminie przez siebie wskazanym. Powinno to nastąpić nie później niż w ciągu 30 dni od dnia powzięcia wiadomości i nie wcześniej niż po upływie 3 dni od dnia wezwania.

UWAGA!

Prawo pracy dopuszcza, z zastrzeżeniami wskazanymi powyżej, podejmowanie pracy lub działalności zarobkowej w okresie urlopu wychowawczego. Taka aktywność zarobkowa powoduje jednak utratę prawa do dodatku z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego.

Powyższe wynika z art. 10 ust. 5 pkt 3 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2006 r. nr 139, poz. 992 ze zm.).

Spokojnie na wychowawczym

Na pewno trudno jest oddać się bez reszty obowiązkom rodzicielskim, jeżeli spokoju nie daje troska o stabilność zatrudnienia. Dlatego niebagatelną rolę odgrywa, zapewniona pracownikom korzystającym z urlopu wychowawczego, szczególna trwałość zatrudnienia.

Z chwilą złożenia wniosku o urlop wychowawczy pracownik jest chroniony przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem stosunku pracy przez pracodawcę. Nie jest to ochrona bezwzględna. Ochrona przed wypowiedzeniem "nie działa" w przypadku:

* upadłości lub likwidacji pracodawcy,

* wystąpienia zwolnień grupowych - w tym przypadku wypowiedzenie stosunku pracy pracownikowi przebywającemu na urlopie (w tym na urlopie wychowawczym) jest dopuszczalne, jeżeli urlop ten trwa co najmniej 3 miesiące.

UWAGA!

Ochrona przed zwolnieniem dotyczy tylko czynności wypowiedzenia umowy przez pracodawcę. Nie obejmuje więc przypadków rozwiązania stosunku pracy w trybie natychmiastowym.

Oczywiście ochrona przed rozwiązaniem stosunku pracy ogranicza wyłącznie pracodawcę. Pracownik może rozwiązać łączącą go z pracodawcą umowę o pracę w każdej sytuacji.

A może wybrać część etatu?

W wielu wypadkach pracownik jest ?rozdarty? pomiędzy potrzebą osobistego wychowywania pociechy, a koniecznością kontynuowania pracy zawodowej. W takiej sytuacji warto może rozważyć skorzystanie z regulacji art. 1867 K.p. Na jego podstawie, pracownik uprawniony do urlopu wychowawczego może złożyć pracodawcy wniosek o obniżenie jego wymiaru czasu pracy do wymiaru nie niższego niż połowa tego wymiaru w okresie, w którym mógłby korzystać z urlopu. Powyższy wniosek jest dla pracodawcy wiążący.

Co istotne, skorzystanie z możliwości obniżenia wymiaru czasu pracy w okresie, w którym pracownik mógłby skorzystać z urlopu wychowawczego, nie anuluje uprawnienia do wystąpienia o ten urlop.

UWAGA!

Zmniejszenie wymiaru czasu pracy w okresie, w którym pracownik mógłby korzystać z urlopu wychowawczego może spowodować odpowiednie obniżenie wynagrodzenia pracownika. W kolejnym numerze Gazety zamieścimy artykuł na temat ujęcia tych osób w dokumentach rozliczeniowych przekazywanych do ZUS.

Agata Barczewska