W razie kontroli może pomóc tylko sąd

Od początku roku obowiązują przepisy dotyczące wiążących interpretacji prawa podatkowego. Aby podatnik mógł uzyskać wiążące stanowisko organu skarbowego w swojej indywidualnej sprawie, musi złożyć do urzędu wniosek, w którym przedstawi stan faktyczny oraz własne stanowisko. Organ na odpowiedź ma z reguły 3 miesiące, choć w szczególnych przypadkach ten okres może się wydłużyć do 4 miesięcy więcej na temat wiążących interpretacji...

Po wejściu nowych przepisów w życie szybko pojawiło się pytanie, czy po złożeniu wniosku o wydanie wiążącej interpretacji podatkowej urząd skarbowy może przeprowadzić kontrolę u podatnika - kontrolę przeprowadzoną jeszcze przed wydaniem interpretacji i w zakresie, jakiego dotyczyło pytanie. Przecież znając stanowisko podatnika przedstawione we wniosku o wydanie interpretacji organ podatkowy będzie wiedział, że ten podatnik postępuje w niewłaściwy sposób.

Zdaniem ekspertów przepisy nie przewidują w tym zakresie żadnej ochrony dla podatnika. Gdyby organy podatkowe rzeczywiście zaczęły stosować taką praktykę, wydawanie wiążących interpretacji prawa podatkowego straciłoby sens, a wniosek podatnika o wydanie takiej interpretacji stałby się donosem na samego siebie. Część ekspertów uważa jednak, że jest to zagrożenie czysto hipotetyczne, chociażby tylko z uwagi na pozostawiający wiele do życzenia przepływ informacji pomiędzy poszczególnymi departamentami urzędów skarbowych. Niemniej jednak takich przypadków nie da się całkowicie wykluczyć.

W tej sytuacji podatnikom pozostaje jedynie kwestionowanie wyników takich kontroli z powoływaniem się na zasadę działania organów w sposób budzący zaufanie do organów podatkowych (jest to jedna z naczelnych zasad postępowania podatkowego sformułowanych w Ordynacji podatkowej). Taki argument może okazać się dość skuteczny w postępowaniu przed sądem administracyjnym. Warto też odwołać się do orzeczenia NSA z 7 sierpnia 2003 r. (sygn. akt I SA/Po 2562/01; niepublikowany), w którym sąd orzekł, że podatnik nie może ponosić negatywnych konsekwencji, w przypadku gdy organ podatkowy nie udzieli mu odpowiedzi na pytanie, a następnie rozpocznie postępowanie kontrolne. Chociaż bowiem orzeczenie to nie wiąże organów podatkowych w innych sprawach niż ta, w której orzeczenie zapadło, może stanowić skuteczny argument w sporze z fiskusem.

Ewa Matyszewska

Tomasz Beger, dyrektor Działu Doradztwa Podatkowego Krzysztof Ziemski & Wspólnicy Spółka Doradztwa Podatkowego S.A. w Poznaniu

Rozważając przepisy Ordynacji podatkowej, dotyczące tzw. wiążących interpretacji podatkowych, nietrudno wyobrazić sobie szczególnie pesymistyczny dla podatnika scenariusz. Otóż może się zdarzyć, iż do podatnika oczekującego na wydanie interpretacji zawita kontrola podatkowa. Jeżeli w jej trakcie stwierdzone zostanie naruszenie prawa, to wszelkie tego konsekwencje ponosi podatnik. Ordynacja podatkowa nie przewiduje bowiem żadnej ochrony podatnika w okresie pomiędzy złożeniem zapytania a uzyskaniem odpowiedzi na nie. Podatnik powinien zatem sam zdecydować, czy o swoich wątpliwościach informować organy podatkowe.

Dariusz Bednarski, biegły rewident, dyrektor Departamentu Doradztwa Podatkowego HLB Frąckowiak i Wspólnicy Sp. z o.o.

Przepisy Ordynacji podatkowej nie przewidują, i, co należy podkreślić, również w stanie prawnym obowiązującym do 31 grudnia 2004 r. nie przewidywały jakichkolwiek ograniczeń co do możliwości podjęcia kontroli przez organ podatkowy w przypadku złożenia przez podatnika zapytania w trybie art. 14a Ordynacji w zakresie objętym tym zapytaniem. W świetle obowiązujących przepisów należy uznać, iż jest to nieodłączne ryzyko związane ze złożeniem zapytania. Można mieć tylko nadzieję, iż organy otrzymujące zapytania, stosując zasadę postępowania w sposób budzący zaufanie obywateli do organów podatkowych, nie będą wykorzystywały uzyskanej w ten sposób wiedzy ze szkodą dla podatników.

Joanna Kanicka, partner EVIP Doradztwo Podatkowe Sp. z o.o.

Organy podatkowe są uprawnione do przeprowadzania kontroli podatkowych praktycznie bez żadnych ograniczeń (oczywiście z uwzględnieniem ograniczenia czasu trwania takiej kontroli w trakcie jednego roku kalendarzowego - art. 83 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej).

Już w 1997 r., kiedy wprowadzano przepisy Ordynacji podatkowej, w tym możliwość kierowania przez podatników wniosków o interpretację, wiele mówiono na temat potencjalnego zagrożenia, jakim miało być wszczynanie kontroli podatkowych wobec podatników, którzy z takimi wnioskami wystąpili. W praktyce jednak nie odnotowano wzrostu ilości tych kontroli. Co więcej, śmiem twierdzić, że przepływ informacji pomiędzy poszczególnymi departamentami urzędów skarbowych pozostawia "wiele do życzenia", co oznacza, że w praktyce zagrożenie to jest co najmniej przesadzone.

Nie sądzę wobec tego, aby znowelizowane przepisy Ordynacji podatkowej w zakresie wydawanych przez urzędy wiążących interpretacji miały doprowadzić do wzrostu ilości kontroli, a już na pewno sam fakt wszczęcia takiej kontroli, po złożeniu wniosku przez podatnika, nie może być traktowany jako przesłanka negatywna do wydania interpretacji.

dr Janusz Fiszer, partner w Kancelarii Prawnej White & Case i adiunkt Uniwersytetu Warszawskiego

Teoretycznie takie kontrole są możliwe, lecz należy pamiętać, że większość kontroli ma jednak charakter planowy. Podejmowanie na większą skalę kontroli ad hoc - na podstawie wniosku podatnika o wydanie wiążącej interpretacji i traktowanie go jako swoistego doniesienia na samego siebie dezorganizowałoby pracę urzędów skarbowych i, co jeszcze istotniejsze, zaprzeczałoby w mojej ocenie samemu sensowi wydawania wiążących interpretacji. Ta kwestia jeszcze wyraźniej ukazuje potrzebę wydawania również interpretacji uprzednich, tj. dotyczących działań i czynności prawnych dopiero planowanych przez podatnika, lecz jeszcze niedokonanych. Inaczej bowiem sama instytucja wiążących interpretacji prawa podatkowego przerodzi się w farsę.

Przemysław Wipler, ekspert Doradztwa Podatkowego DGA & Saja

Sytuacja, w której po złożeniu przez podatnika wniosku o wydanie interpretacji prawa podatkowego, urząd skarbowy decyduje się na przeprowadzenie u tego podatnika kontroli w zakresie obejmującym kwestie wskazane w złożonym wniosku była przedmiotem wyroku NSA z 7 sierpnia 2003 r.

(I SA/Po 2562/01). Zdaniem sądu, w świetle zasady demokratycznego państwa prawa zawartej w art. 2 Konstytucji RP oraz zasady działania w zaufaniu do organów podatkowych sformułowanej w art. 121 Ordynacji podatkowej, podatnik nie może ponosić negatywnych konsekwencji, w przypadku gdy organ podatkowy nie udzieli mu odpowiedzi na pytanie o interpretację prawa podatkowego, a następnie rozpocznie postępowanie kontrolne. Identyczne stanowisko z pewnością zająłby sąd w obecnym stanie prawnym. W innym przypadku wiążące interpretacje prawa podatkowego, zamiast być narzędziem ochrony praw podatników, służyłyby autodenuncjacji, co niezależnie od argumentów wskazanych przez NSA w cytowanym wyroku zaprzeczałoby zasadzie racjonalności ustawodawcy.