Wyrachowany fiskus

Dzięki nowelizacji ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych od początku 2004 r. podatnicy prowadzący działalność gospodarczą mogą wybrać nową formę rozliczania się z urzędem skarbowym - stawkę liniową PIT.

Płacąc podatek na tzw. zasadach ogólnych, mają do wyboru rozliczanie się według stawki liniowej, która wynosi 19 proc., a opodatkowaniem progresywnym ze stawkami 19, 30, 40 i 50 proc. (ta ostatnia stawka od 1 stycznia br.). Jeżeli do 20 stycznia br. podatnik złożył zgłoszenie naczelnikowi swojego urzędu skarbowego o wyborze liniowego 19-proc. podatku, to już za styczeń br. zapłaci PIT według stawki liniowej.

Warto jednak dodać, że jeśli podatnik zdecyduje się na stawkę liniową, nie może korzystać z żadnych ulg i odliczeń. Nie może również przekazać 1 proc. swojego podatku na rzecz organizacji pożytku publicznego. Postanowiliśmy zapytać ekspertów, czy to błąd ustawodawcy, czy konsekwencja konstrukcyjnej zasady podatku liniowego, która sprowadza się do pozbawienia tych podatników prawa do wszelkich ulg i odliczeń podatkowych. Okazało się, że większość ekspertów jest zgodna, że takiego rozwiązania być nie powinno, ponieważ można je uznać za dyskryminujące część podatników.

Ewa Matyszewska

Joanna Kanicka, partner EVIP Doradztwo Podatkowe Sp. z o.o.
Literalne brzmienie przepisu art. 45 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wskazuje, że podatnicy opodatkowani podatkiem liniowym (art. 27d ust. 1 i 2 ustawy o PIT) nie mogą dokonać zmniejszenia swojej daniny na rzecz fiskusa o dokonane darowizny na rzecz organizacji pożytku publicznego. Co więcej, składane przez "liniowców" zaznanie podatkowe - deklaracja PIT 36L - nie zawiera pola "kwota 1 proc. zmniejszenia z tytułu wypłat na rzecz organizacji pożytku publicznego". Analizując przyczyny tego stanu, można próbować twierdzić, że to błąd ustawodawcy, ale czy na pewno?
Przepisy dotyczące składania przez podatników zeznań podatkowych, w tym "liniowców", wprowadzane były w innych momentach i innymi nowelizacjami niż przepisy w zakresie możliwości korzystania z tego odliczenia, stąd ewentualnie brak ich współgrania. Pozostaje jednak wątpliwość, czy opodatkowanie podatkiem liniowym z założenia ogranicza, a wręcz zamyka możliwość korzystania z odliczeń i ulg. Może, wobec tego, brak możliwości skorzystania z odliczenia nie wynika z popełnionego błędu, ale raczej z "wyrachowania" ustawodawcy.

mec. Bernard Łukomski, senior counsel w kancelarii prawnej White&Case
Trudno odgadnąć, jaki był zamysł ustawodawcy, gdy decydował on o kształcie przepisów podatkowych w zakresie dotyczącym wpłat na rzecz organizacji pożytku publicznego. Być może brak możliwości zmniejszenia podatku z tego tytułu przez przedsiębiorców opodatkowanych stawką 19-proc. wziął się stąd, że zdaniem ustawodawcy podatnicy ci mogliby "za dużo" odliczyć w porównaniu z innymi (uboższymi) podatnikami, np. pracownikami sfery budżetowej, emerytami, rencistami, których odliczenia nie uszczuplą za bardzo budżetu? Nie wydaje się, aby brak możliwości zmniejszenia podatku był w tym przypadku "logiczną konsekwencją" tego, że podatnicy ci nie mogą korzystać z żadnych ulg i odliczeń. Podatnicy ci korzystają z ulg w postaci kosztów uzyskania przychodów. Biorąc powyższe pod uwagę, można zaryzykować tezę, że brak możliwości zmniejszenia podatku przez niektórych przedsiębiorców jest zamierzonym skutkiem profiskalnego podejścia. Innymi słowy, jest wielce prawdopodobne, że zwyciężyła następująca filozofia: budżet w osobie urzędnika lepiej i efektywniej wyda nasze pieniądze.

Ewa Kulik-Bielińska, dyrektor ds. informacji i rozwoju Fundacji im. Stefana Batorego
Jest to ewidentna nierówność obywateli wobec prawa. Rzeczywiście podatnicy, którzy wybiorą 19-proc. stawkę liniową, mieli być pozbawieni wszystkich ulg i odliczeń, jednak trudno traktować prawo do przekazania 1 proc. podatku na rzecz organizacji pożytku publicznego jak ulgę. Ulga jest wtedy, gdy podatnik ma z tego jakąś korzyść, a w tym przypadku podatnik nie ma korzyści, ponieważ płaci podatek. Chodzi jedynie o wskazanie, co ma się dziać z 1 proc. jego podatku. Sprawa ta nadaje się do zaskarżenia do Trybunału Konstytucyjnego i będziemy próbować zmienić te regulacje. Jeśli nie uda się wpłynąć na rząd, odwołamy się do Rzecznika Praw Obywatelskich, który ma prawo wystąpić do TK.

Grzegorz Maślanko, radca prawny w Departamencie Doradztwa Podatkowego HLB Frąckowiak i Wspólnicy Sp. z o.o.
Wyłączenie przedsiębiorców opłacających podatek według stawki liniowej z kręgu podatników uprawnionych do pomniejszenia podatku o wpłatę na rzecz organizacji pożytku publicznego godzi przede wszystkim w te organizacje. Brak bowiem mechanizmu zachęcającego do filantropii te spośród osób fizycznych, które często mają największe dochody. Dla samych przedsiębiorców ubytek z majątku pozostaje taki sam - pieniądze, które daliby na szczytny cel, i tak musiałyby pomniejszyć ich zasoby. Ci, którzy zechcą być hojni, będą musieli podzielić się zyskami już po opodatkowaniu. Pozostaje niejasne, czy to tylko pomyłka ustawodawcy, czy świadome działanie obliczone na ochronę dochodów budżetowych przed nadmiernym uszczupleniem.