Zarobią na spadkach
W dniu 2 października 2008 roku wejdzie w życie ustawa z dnia 24 sierpnia 2007 r. o zmianie ustawy - Prawo o notariacie oraz niektórych innych ustaw. Nowelizacja ustawy zakłada usprawnienie postępowań spadkowych o charakterze niespornym poprzez powierzenie notariuszom niektórych czynności należących do tej pory wyłącznie do sądu. Nowe prawo przyznaje spadkobiercom możliwość wyboru drogi załatwienia sprawy spadkowej. Będą oni mogli udać się do sądu albo zwrócić się do notariusza o wydanie dokumentu potwierdzającego nabycie spadku.
Od dnia 2 października 2008 roku warunkiem wystawienia przez notariusza tzw. aktu poświadczenia dziedziczenia będzie obecność wszystkich osób, które mogą być potencjalnymi spadkobiercami, zarówno ustawowymi, jak i testamentowymi. Najważniejszym czynnikiem jest w tym wypadku jednomyślność zainteresowanych spadkiem. Powinna ona obejmować wszystkie elementy składające się na poświadczenie, a więc: ustalony krąg spadkobierców uprawnionych do dziedziczenia, tytuł dziedziczenia oraz wysokość udziałów przypadających zainteresowanym. W przypadku porozumienia spadkobiercy podpisują protokół oraz sporządzony przez notariusza akt poświadczenia dziedziczenia. Wystąpienie jakichkolwiek nieporozumień będzie oznaczać, że sprawa spadkowa ma charakter sporny i powinna być rozpatrzona w tradycyjnym postępowaniu sądowym.
Przed notariuszem trzeba będzie złożyć zgodny wniosek o wydanie poświadczenia oraz podpisać akt dziedziczenia. Poświadczenia będą rejestrowane w systemie informatycznym prowadzonym przez Krajową Radę Notarialną. Do protokołu dziedziczenia dołączone zostaną odpis aktu zgonu spadkodawcy, odpisy aktów stanu cywilnego osób powołanych do spadku z ustawy oraz inne dokumenty mogące mieć wpływ na ustalenie praw do spadku. Po spisaniu protokołu dziedziczenia notariusz sporządzi akt poświadczenia dziedziczenia, jeżeli będzie miał wątpliwości co do osoby spadkobiercy i wysokości udziałów w spadku. Notariusz odmówi sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia, jeżeli w stosunku do spadku został już uprzednio sporządzony akt poświadczenia dziedziczenia lub wydane postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku, bądź w toku sporządzania protokołu dziedziczenia ujawnią się okoliczności wskazujące, że przy jego sporządzeniu nie były obecne wszystkie osoby, które mogą wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi lub testamentowi albo istnieją lub istniały testamenty, które nie zostały otwarte i ogłoszone. Odmowa sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia jest również uzasadniona w sytuacji braku małżonka spadkodawcy i krewnych powołanych do dziedziczenia z ustawy spadek przypada, jako spadkobiercy ustawowemu, gminie albo Skarbowi Państwa lub, gdy spadkodawca w chwili śmierci był cudzoziemcem lub, nie posiadając żadnego obywatelstwa, nie zamieszkiwał w Rzeczypospolitej Polskiej albo w skład spadku wchodzą prawa rzeczowe lub posiadanie nieruchomości położonej za granicą.
Notariusze, oprócz prawa do notarialnego poświadczenia dziedziczenia, będą mogli również dokonywać otwarcia i ogłoszenia testamentu, sporządzać zaświadczenia dotyczące wykonawcy ostatniej woli. Nie będą natomiast mogli wydawać dokumentów dotyczących testamentów szczególnych, takich jak testament ustny czy wojskowy. Te bowiem kategorie wymagają przeprowadzenia postępowania dowodowego, czyli przesłuchania świadków testamentu oraz oceny wiarygodności złożonych przez nich zeznań.
Wprowadzenie, wzorem niektórych państw europejskich, pozasądowego poświadczenia praw do spadku jako alternatywy do tradycyjnej drogi sądowej przyczyni się do łatwiejszego rozwiązania spraw spadkowych, ponieważ notariusz jest praktycznie w każdej miejscowości. Ponadto ta procedura, jako szybsza i mniej sformalizowana, daje zainteresowanym osobom prawo wyboru lepszego dla nich sposobu załatwienia sprawy. Przepisy nowelizacji rozszerzają również kompetencje referendarzy sądowych. Będą oni mogli prowadzić niektóre czynności sądowe w postępowaniu spadkowym, np. ustanowienie kuratora spadku czy sporządzenie spisu inwentarza.
