Znaczenie profesjonalnego projektowania w tworzeniu produktów i usług oraz ochrony własności przemysłowej

Design jest dziś pojęciem tyleż popularnym, co pojemnym. Eksperci podkreślają jego niebagatelne znaczenie dla biznesu czy sektora usług publicznych. Wzornictwo jest dziś bowiem instrumentem, dzięki któremu możliwe jest nieustanne tworzenie oraz wdrażanie innowacji oraz wytwarzanie nowych produktów i usług, a przez to także - ciągłe podnoszenie statusu i rynkowej konkurencyjności przedsiębiorstw.

Definicja sformułowana jakiś czas temu przez International Council of Societies of Industrial Design ujmuje go jako narzędzie służące przede wszystkim humanizowaniu technologii i usprawnianiu wymiany kulturalnej i gospodarczej. Jako taki, design pozwala zatem tworzyć rozwiązania będące odpowiedzią na potrzeby ludzi i środowiska, w którym żyją (to zapewne z tego powodu urzędnicy Komisji Europejskiej wyrazili jakiś czas temu przekonanie, że design powinien stać się do 2020 r. kluczowym elementem polityki innowacji w Europie, i to na wszystkich jej szczeblach - od wspólnotowego począwszy, a na krajowym i regionalnym skończywszy).

Dzięki designowi organizacje mogą sprawnie reagować na potrzeby użytkowników korzystających z oferowanych przez nie produktów, usług i rozwiązań. To właśnie z tej przyczyny przemyślane, innowacyjne wzornictwo ma dziś szczególne znaczenie dla całego sektora usług publicznych - pełni bowiem w ich kontekście funkcję narzędzia pozwalającego na ciągłą kontrolę, optymalizację i nieustanne podnoszenie jakości (oraz przyjazności) usług świadczonych przez instytucje rządowe i pozarządowe.

Design nie jest więc pojęciem odnoszącym się wyłącznie do estetyki. Obejmuje również ergonomię i funkcjonalność wielu dóbr materialnych i niematerialnych: przedmiotów, produktów, usług, doświadczeń, marek czy nawet całych modeli biznesowych. O jego roli w biznesie świadczą dobitnie osiągnięcia największych światowych przedsiębiorstw, think tanków i firm projektowych.

Amerykański gigant, firma Apple, właśnie dzięki designowi przyczynił się do zmiany postrzegania komputerów osobistych przez konsumentów. Dowartościowując ich funkcje rozrywkowe i multimedialne, na dobre odmienił ich oblicze - uczynił z nich bowiem maszyny, które pomagały odegnać nudę i rozwijać pasje.

Trzeba przyznać, że zmiana wizerunku była znacząca: komputery były wcześniej traktowane przede wszystkim jako bezbarwny sprzęt dla specjalistów i entuzjastów technologii poszukujących przede wszystkim niezawodnych platform roboczych do prowadzenia skomplikowanych działań i kalkulacji. Nic więc dziwnego, że szykując tę rewolucję Apple wciągnęło na swe sztandary hasło znane dziś wszystkim miłośnikom technologii: "Think different".

Konsekwencją takiego podejścia były bodaj wszystkie późniejsze kampanie Apple'a, w których stawiano konsekwentnie nie tylko na estetykę produktów, ale również na emocje i uczucia towarzyszące ich użytkowaniu. Apple, jako jedna z pierwszych firm na świecie, włączył zatem do swojej filozofii biznesowej projektowanie doświadczeń (dzięki czemu zaczęto wreszcie brać pod uwagę opinie klientów o marce czy utożsamiany z nią zwykle system wartości) czy interakcji (co pozwoliło z kolei dostrzec konieczność tworzenia rozwiązań skrojonych na miarę potrzeb i celów użytkowników).

Nie inaczej wyglądały sprawy w wielu innych, często zgoła odmiennych, branżach. Dowiedziawszy się, że aż 80 proc. dzieci na tyle źle znosi badanie metodą tomografii komputerowej, że trzeba je tuż przed nim poddawać głębokiej sedacji, Doug Dietz - pracownik firmy General Electric zajmujący się projektowaniem sprzętu medycznego - podjął kroki, aby sytuację tę raz na zawsze odmienić. Wszedł wówczas we współpracę z uczonymi z Uniwersytetu Stanforda oraz specjalistami z firmy IDEO, której owocem stał się projekt nowego (a więc wreszcie: przyjaznego dzieciom) tomografu.

Zespół Dietza zmienił jego design w taki sposób, aby mali pacjenci przestali się go wreszcie obawiać. W tym celu wystylizował go najpierw na statek piratów, a następnie wysłał szpitalny personel na szkolenia prowadzone przez animatorów z pobliskiego muzeum, którzy podpowiadali im, jak powinni rozmawiać z dziećmi.

Dzięki wysiłkom Dietza odsetek małych pacjentów poddawanych przed tomografią głębokiemu znieczuleniu udało się obniżyć do zaledwie 10 proc. Zachęcona pierwszymi, bardzo obiecującymi wynikami, firma General Electric rozpoczęła wkrótce potem produkcję tomografów przypominających... statki kosmiczne czy batyskafy. Że na stałe weszły one do jej oferty, nie trzeba chyba wspominać.

Przykłady potwierdzające tezę, że design stanowi potężną siłę napędową dla innowacji, można by właściwie mnożyć w nieskończoność. W jaki jednak sposób na postęp - społeczny, ekonomiczny czy gospodarczy - wpływa nowoczesne i racjonalne podejście do ochrony własności przemysłowej?

Nie mniej istotnym czynnikiem wpływającym na podnoszenie konkurencyjności przedsiębiorstw czy budowanie ich innowacyjności (a przez to - pośrednio - posiadanej przez nie pozycji rynkowej) pozostaje właśnie wspomniana już ochrona własności przemysłowej. Patent na wynalazek - podobnie zresztą, jak prawo ochronne obejmujące wzór użytkowy, znak towarowy czy możliwość rejestracji oznaczenia geograficznego - daje organizacjom realne i bardzo wymierne korzyści.

Pozwala im mianowicie zwiększać dochody (dzięki sprzedaży posiadanej własności lub pobieraniu opłat licencyjnych z tytułu ich wykorzystywania), wzmacniać własną markę, kreować jej pozytywny wizerunek w komunikacji zewnętrznej, a także - dzięki wykorzystywaniu wytworzonych samodzielnie przedmiotów - systematycznie zwiększać obroty.

Przedmiotem ochrony własności przemysłowej może być - jako się rzekło - wynalazek (a więc nowe rozwiązanie techniczne charakteryzujące się oryginalnością i wysokim poziomem wynalazczości zdatne do przemysłowego wykorzystania), wzór użytkowy czy przemysłowy, a także znak towarowy w dowolnej formie (słownej, słowno-graficznej, graficznej, przestrzennej lub dźwiękowej), oznaczenie geograficzne (utożsamiające dany produkt z konkretnym regionem geograficznym) czy nawet topografia układu scalonego (czyli sposób, w jaki poszczególne elementy zostają na nim rozplanowane i rozmieszczone).

. Prawo ochrony własności przemysłowej nie jest jednak wieczyste, a długość okresów ochronnych przewidzianych dla objętych nim dóbr intelektualnych różni się w zależności od ich rodzaju i specyfiki. I tak, prawa ochronnego na znak towarowy, topografię układu scalonego czy wzór użytkowy udziela się na okres 10 lat, a patentu na wynalazek - na lat 20. Zgoła inaczej wygląda zaś sprawa z oznaczeniem geograficznym - przyznawanym przecież bezterminowo - czy z prawem ochronnym wzoru przemysłowego, obowiązującym z kolei przez 25 lat.

O wielkim znaczeniu wzornictwa, projektowania i ochrony własności przemysłowej w kontekście przedsiębiorstw w rządowych agencjach mówi się obecnie coraz więcej, wskazując, że design to nie tylko przyjemny dla oka wygląd, lecz - podobnie jak systemowa ochrona własności przemysłowej - motor napędowy współczesnego biznesu.

Instytucją propagującą takie myślenie jest dziś niewątpliwie Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, która w styczniu tego roku wzięła udział w 4 Design Days, największym w Europie Środkowo-Wschodniej wydarzeniu poświęconym architekturze, wzornictwu i nieruchomościom. Że jej udział w tym wydarzeniu nie był przypadkowy, dowodzi fakt, iż PARP prowadzi szereg działań skierowanych do przedsiębiorców, którzy chcą postawić na wzornictwo wysokiej jakości przy wprowadzaniu nowych produktów - Design dla przedsiębiorców, Wzór na konkurencję oraz Ochronę własności przemysłowej (wszystkie inicjatywy stworzono z myślą o mikroprzedsiębiorstwach, a także przedsiębiorstwach małych i średnich).

Dobiega końca nabór wniosków o dofinansowanie w konkursie Design dla przedsiębiorców (ostateczny termin składania aplikacji to 31 maja br.). Przedsiębiorcy mogą w nim uzyskać nawet 1,125 mln zł na profesjonalne usługi wzornicze. Nawet 500 tys. zł dofinansowania można uzyskać na uzyskanie praw patentowych lub ochronę praw do produktu na rynku zagranicznym w konkursie Ochrona własności przemysłowej, który potrwa do 14 czerwca tego roku.

Z kolei w dwóch tegorocznych konkursach w programie Wzór na konkurencję przedsiębiorcy z Polski Wschodniej mogą starać się o dofinansowanie w wysokości maksymalnie 100 tys. zł na opracowanie strategii wzorniczej (I etap: Audyt wzorniczy) oraz nawet 3 mln zł na jej wdrożenie (II etap: Wdrożenie strategii wzorniczej). Obydwa konkursy są ze sobą ściśle powiązane. W drugim etapie mogą wziąć udział te firmy, które przeszły pomyślnie etap pierwszy. Dotacja na wdrożenie opracowanych rekomendacji obejmuje wydatki na zakup urządzeń i maszyn potrzebnych do uruchomienia produkcji nowych produktów, czy ale także na usługi doradcze oraz wartości niematerialne i prawne (np. programów komputerowych). Jest o co walczyć. Budżet pierwszego etapu Wzoru na konkurencję to 5 mln zł, a drugiego aż 200 mln zł. Wnioski o dofinansowanie kosztów audytu i opracowania strategii wzorniczej dla firmy będzie można składać od 3 czerwca do 31 lipca br.

O dotację na realizację strategii wzorniczej będzie można starać się od 30 maja 2019 r. do 31 lipca 2020 r.

- - - - - -

Artykuł powstał we współpracy z Polską Agencją Rozwoju Przedsiębiorczości. Tekst napisano w oparciu o opracowania Magdaleny Lubińskiej i Aleksandry Więckiej ("Jak wykorzystać design w biznesie?", Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2015) oraz Magdaleny Maciejskiej-Szlaps ("Ochrona własności przemysłowej "w pigułce"", Krajowa Izba Gospodarcza, Warszawa 2012).