Znika ryzyko kursowe

Nie można też zawierać umów powodujących lub mogących powodować dokonywanie w kraju rozliczeń w walutach obcych między rezydentami.

Kłopotliwe ograniczenie

Wiele polskich firm chciałoby mieć możliwość rozliczania się ze swoimi polskimi kontrahentami w walutach obcych, przede wszystkim w euro. Dotyczy to szczególnie eksporterów, którzy od swoich zagranicznych partnerów otrzymują zapłatę w walutach obcych, a z krajowymi kontrahentami muszą rozliczać się w złotych. Ponoszą tym samym ryzyko kursowe, co nie wpływa korzystnie na konkurencyjność naszych firm na rynkach Unii Europejskiej. Obecnie, aby móc dokonywać rozliczeń w walutach obcych z polskimi firmami, nasi przedsiębiorcy mają obowiązek występować za każdym razem o wydanie indywidualnego zezwolenia dewizowego do Prezesa Narodowego Banku Polskiego. Nie mają przy tym żadnej gwarancji, że takie zezwolenie zostanie im udzielone.

Nie płać w walutach obcych

Bez uzyskania indywidualnego zezwolenia dewizowego polskie firmy nie mogą dokonywać między sobą rozliczeń w walutach obcych. Zabrania im tego wyraźnie art. 9 pkt 15 ustawy - Prawo dewizowe. Wyjątki od tej zasady są nieliczne. Dotyczą m.in. rozliczeń pomiędzy podmiotami nieprowadzącymi działalności gospodarczej czy rozliczeń w euro między przedsiębiorcami a konsumentami.

Z zakazu rozliczania się w walutach obcych większość firm zdaje sobie sprawę. Mniej osób ma świadomość tego, że nie wolno bez indywidualnego zezwolenia określać w umowach cen w walutach obcych, jeśli z zapisów umowy nie wynika jednocześnie, że zapłata nastąpi w walucie polskiej.

Nie zapisuj cen w walutach obcych

Przepisy Prawa dewizowego wyraźnie zakazują nie tylko dokonywania rozliczeń w walutach obcych między polskimi firmami bez wcześniejszego uzyskania indywidualnego zezwolenia dewizowego. Zabraniają też zawierania umów powodujących lub mogących powodować dokonywanie w kraju rozliczeń w walutach obcych między rezydentami. Wynika to z art. 9 pkt 15 ustawy - Prawo dewizowe.

Konsekwencje nieprawidłowego sformułowania umowy mogą być bardzo dotkliwe. Może się także okazać, że cała umowa jest nieważna.

Ryzyko zawarcia nieważnej umowy

Dlaczego określenie ceny w walucie obcej może doprowadzić do uznania całej umowy za nieważną?

W Kodeksie cywilnym znajduje się przepis (art. 3581 § 1), który wprowadza tzw. zasadę nominalizmu. Przewiduje on, że jeżeli przedmiotem zobowiązania od chwili jego powstania jest suma pieniężna, spełnienie świadczenia następuje przez zapłatę sumy nominalnej, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. Strony mogą zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości.

W praktyce oznacza to, że jeśli cenę zapisano np. w euro, to zapłata też powinna nastąpić w euro - chyba że z treści umowy wynika co innego. Tyle że zawieranie bez zezwolenia dewizowego umów powodujących lub mogących powodować dokonywanie w kraju rozliczeń w walutach obcych między rezydentami jest zabronione przez ustawę - Prawo dewizowe.

Stąd już tylko krok do uznania umowy za nieważną. Czynność prawna sprzeczna z ustawą jest nieważna - tak przewiduje art. 58 § 1 Kodeksu cywilnego. W tym przypadku umowa sprzeczna z ustawą - Prawo dewizowe może zostać uznana za nieważną.

Zabezpiecz się w umowie

Można oczywiście powiązać w umowie cenę z walutą obcą bez narażania się na zawarcie nieważnej umowy. Wystarczy wyraźnie zapisać, że zapłata nastąpi w złotych polskich, po przeliczeniu waluty obcej na złote według określonego kursu. Drugi sposób polega na zapisaniu, że cena stanowi równowartość w złotych polskich kwoty podanej w umowie w walucie obcej, według wskazanego kursu. Likwiduje to ryzyko zawarcia nieważnej umowy, nie likwiduje jednak ryzyka kursowego.

Rząd przyjął projekt zmian

Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom przedsiębiorców rząd przyjął projekt zmian Kodeksu cywilnego i Prawa dewizowego, które mają umożliwić naszym firmom swobodne rozliczanie się ze sobą w walutach obcych. Przygotowana przez Ministerstwo Sprawiedliwości ustawa musi zostać uchwalona przez Sejm, podpisana przez Prezydenta i opublikowana w Dzienniku Ustaw, co oczywiście wymaga czasu. Być może jednak jeszcze w tym roku omawiane ograniczenia zostaną zlikwidowane.

Projekt przewiduje, że jeżeli przedmiotem zobowiązania jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej, dłużnik może spełnić świadczenie w walucie polskiej, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe lub czynność prawna zastrzega spełnienie świadczenia w walucie obcej. Zatem można będzie w umowie zapisywać ceny w walutach obcych i przewidywać wyraźnie, że także zapłata ma nastąpić w walucie obcej. Jeśli natomiast cena zostanie wyrażona w walucie obcej, a z umowy nie będzie wyraźnie wynikało, że także płatność ma nastąpić w walucie obcej, dłużnik będzie miał prawo wyboru. Może zapłacić w walucie obcej albo w złotych. Wartość waluty określi się wówczas według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia wymagalności roszczenia, chyba że w umowie strony ustalą inny kurs. W razie zwłoki dłużnika z zapłatą, wierzyciel będzie mógł żądać przeliczenia według kursu z dnia dokonania zapłaty.

Podstawa prawna:

- ustawa z dnia 27.07.2002 r. - Prawo dewizowe (Dz. U. nr 141, poz. 1178 ze zm.),

- ustawa z dnia 23.04.1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. nr 16, poz. 93 ze zm.).

Andrzej Janowski

Nr 450 z dnia 2008-04-28