Felieton: Kontrakt terminowy na stopę procentową
Niniejszy felieton opisuje jeden z instrumentów finansowych redukujący ryzyko stopy procentowej, a mianowicie kontrakt terminowy na stopę procentową. Na chwilę obecną w Polsce osoby zarządzające portfelem instrumentów dłużnych mogą zabezpieczać się przed ryzykiem stopy procentowej poprzez wykorzystanie kontraktów FRA oraz swapów na stopę procentową ( IRS).
Kontrakty terminowe nie zostały dotychczas wprowadzone do obrotu giełdowego, dlatego wszystkie przykłady zostaną oparte na kontraktach notowanych na giełdach zagranicznych. Poniższy artykuł
w sposób zwięzły i krótki prezentuje istotę tego instrumentu, możliwości jego wykorzystania
a także wycenę.
Głównym zadaniem kontraktów terminowych na stopy procentowe jest zabezpieczenie przyszłego poziomu kosztu pożyczki lub przychodu z lokaty ( działają w podobny sposób jak kontrakty FRA) .
Kontrakty terminowe na stopę procentową należą do szerokiej palety kontraktów futures, jednak sposób ich kwotowania jest zdecydowanie inny niż całej reszty. W przypadku typowych kontraktów futures na indeksy, akcje czy waluty, kupno kontraktu wiązało się z zabezpieczeniem przed wzrostem ceny instrumentu bazowego. Natomiast dla kontraktów na stopę procentową sytuacja wygląda inaczej. Wynika to ze specyficznego sposobu kwotowania tego instrumentu. A mianowicie od liczb 100 odejmuje się implikowaną stopę forward-forward, np: jeżeli z kwotowań rynkowych wynika, że przyszła 3 miesięczna stopa procentowa za 1 miesiąc wynosić będzie 5,66% to cena kontraktu wygasającego za miesiąc równa jest 100 - 5,66 czyli 94,34. Jeżeli cena kontraktu wzrasta oznacza to, że rynek oczekuje spadku stopy 3 miesięcznej w przyszłości i odwrotnie, spadek cen kontraktów wywołany jest oczekiwaniami co do wzrostu poziomu stóp procentowych w przyszłości. Wycena kontraktu futures musi być ściśle powiązana z cenami innych instrumentów finansowych zabezpieczających przyszły poziom stóp procentowych np. kontraktów FRA. W przeciwnym razie istniałyby możliwości arbitrażu. Dla przykładu rozpatrzmy następującą sytuację: na rynku kontrakt FRA 1v4 jest kwotowany 11,47/12,05 a kontrakt terminowy na 3 M stopę procentową wygasający za 1 miesiąc na poziomie 87,86 ( implikowana stopa procentowa wynosi więc 12,14). Arbitrażysta kupuje kontrakt FRA po 12,05 i kupuje kontrakt futures po 87,86. Oznacza to, że za miesiąc będzie płacił odsetki od zaciągniętej pożyczki na poziomie 12,05% jednocześnie otrzymując płatność na poziomie 12,14%. Zysk inwestora wynosi 0,09%.
Każdy kontrakt terminowy notowany na giełdzie jest wystandaryzowany, podobnie jest z kontraktami na stopę procentową. Specyfikację przedstawię na przykładzie kontraktu futures na 1 miesięczny LIBOR notowany na CME:
Jak widać w powyższej tabeli kwota bazowa kontraktu wynosi 3 mln dolarów a dokładność notowań
i tym samym minimalna zmiana ceny kontraktu została określona co do trzeciego miejsca po przecinku. Jeżeli kontrakt kosztuje 98,1350 to znaczy, że minimalny krok o jaki cena ta może się zmienić wynosi 0,005. Przykładowo cena kontraktu wzrosła z 98,1350 do 98,1500. Zmiana w ciągu dnia wynosiła 98,1500-98,1350=0,015, czyli wartościowo 37,5 $ ( 3*12,5$) .
Minimalną zmianę ceny wylicza się w sposób następujący:
Ostatni dzień handlu kontraktami został określony na dzień przypadający na dwa dni robocze przed dniem wygaśnięcia kontraktu, którym jest trzecia środa miesiąca dostawy. De facto sprowadza się to do stwierdzenia, że kontraktami można handlować do trzeciego poniedziałku każdego miesiąca dostawy włącznie. Czasami zdarzają się sytuacje wyjątkowe kiedy np. w poniedziałek lub wtorek przypada dzień wolny od pracy. Wtedy ostatni dzień handlu przesuwany jest na termin wcześniejszy ale również przypadający na dzień roboczy. Dla kontraktu na 1 M stopę LIBOR dla USD notowanego obecnie na giełdzie CME ostateczne dni handlu w roku 2002 przypadają w następujące dni:
Kontrakty na stopę procentową są bardzo popularnym instrumentem wykorzystywanym przez inwestorów do zabezpieczania pozycji lub do spekulacji. Liczba otwartych pozycji a także wolumen obrotów jest zadowalający a płynność rynku wystarczająca. Przykładowo 20 lutego 2002 roku obrót na opisywanym przeze mnie kontrakcie wynosił:
Jak widać liczba otwartych pozycji na kontrakcie o najbliższej dacie zapadalności jest bliska 11 tysiącom, czyli tyle ile na kontraktach na WIG20 notowanych na GPW. Są to i tak wielkości małe
w porównaniu do jednego z najbardziej popularnych i najaktywniejszych kontraktów na świecie,
a mianowicie kontraktu na 3 M stopę LIBOR dla depozytów eurodolarowych, notowanemu również na CME. W tym samym dniu liczba otwartych pozycji na jednym tylko kontrakcie wygasającym
w marcu wynosiła 776 612 a wolumen kształtował się na poziomie 49 498 sztuk. Średnio na wszystkich kontraktach na 3 M depozyt eurodolarowy wolumen transakcji wynosi około 13-14 mln sztuk w miesiącu a liczba otwartych pozycji waha się w okolicach 4 mln. Do popularnych kontraktów na stopę procentową zaliczyć należy także produkty giełdy LIFFE, a mianowicie kontrakt na 3M EURIBOR dla EURO i LIBOR na funta brytyjskiego.
Kontrakty na stopę procentową są instrumentami wykorzystywanymi i bardzo popularnymi na zagranicznych rynkach. Obok kontraktów na stopę procentową dużym zainteresowaniem cieszą się również kontrakty na obligacje także zabezpieczające ryzyko stopy procentowej. Wymienione instrumenty charakteryzują się największym obrotem spośród wszystkich kontraktów futures. Jak na razie w Polsce nie uruchomiono obrotu tymi instrumentami finansowymi. Można to uznać za błąd, jednak mając na uwadze mizerne obroty na kontraktach walutowych należy stwierdzić, że najprawdopodobniej instrument ten zyskałby małą popularność wśród inwestorów.
"Rynek terminowy" 4/02
Strona internetowa giełdy CME
Autor jest studentem Akademii Ekonomicznej w Krakowie
