GPW: prawo zyska skuteczne narzędzie

W przyszłym roku, z inicjatywy KPWiG oraz Ministra Sprawiedliwości zostanie wydane rozporządzenie na podstawie ustawy o prokuraturze, w którym wskaże się prokuraturę okręgową jako właściwą dla spraw noszących znamiona przestępstw giełdowych. Samo wykrywanie działań niezgodnych z prawem leży w gestii KPWiG i znajdującego się w jej strukturach Departamentu Nadzoru Rynku.

Ważne analizy

- Wykrywania przestępstw giełdowych najczęściej dokonujemy poprzez analizę zachowania rynku, obserwujemy wszystkie walory i reagujemy na każde nienormalne i nieuzasadnione ruchy danego papieru wartościowego. W przypadku braku istnienia obiektywnych czynników wpływających na wycenę akcji przystępujemy do analiz mających na celu znalezienie przyczyn wzrostu ceny, w tym przede wszystkim do kontroli danych dotyczących zleceń wychodzących z domów maklerskich. Nasze zainteresowanie budzi również koncentracja zleceń, tj. wyjątkowa aktywność inwestorów z jednego biura maklerskiego, czasami działania nasze podejmujemy na podstawie donosów, również anonimowych. Informacje z samych domów maklerskich zawierające wskazanie na popełnienie przestępstwa otrzymujemy bardzo rzadko. Wykrycie najbardziej spektakularnego przestępstwa, jakim jest manipulacja kursem akcji wymaga dużego doświadczenia pracujących w Departamencie analityków - twierdzi Marek Łatacz, dyrektor Departamentu Nadzoru Rynku.

Gromadzenie niezbędnej dokumentacji odbywa się na zasadzie zagwarantowanych ustawowo uprawnień. Na tej podstawie pracownicy Departamentu mają dostęp do wszystkich danych w przedsiębiorstwach maklerskich i bankach powiernikach. Informacje, o które najczęściej występują dotyczą zakupu akcji na odroczoną płatność, kredytu na zakup akcji, udzielonego pełnomocnictwa oraz historii operacji dokonanych na rachunku papierów wartościowych klienta. W oparciu o skompletowane materiały i przeprowadzone na ich podstawie analizy zachowań inwestycyjnych wybranych uczestników rynku Departament przesyła do właściwej prokuratury zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa. Prokuratura, stwierdziwszy zasadność złożonego przez KPWiG zawiadomienia wszczyna w sprawie postępowanie. W ramach czynności śledczych, prokurator dokonuje przesłuchań stron.

Manipulacja i poufna

W obecnym czasie najczęściej popełnianymi przestępstwami na rynku kapitałowym są przestępstwa polegające na ujawnieniu i wykorzystaniu informacji poufnej oraz na manipulacji ceną waloru. W obu wymienionych przypadkach grupa osób stara się zarobić kosztem innych uczciwych inwestorów. Sztuczne kształtowanie ceny akcji polega najczęściej na składaniu jednoczesnych zleceń kupna i sprzedaży akcji danej spółki i w ten sposób kontrolowaniu i wyznaczaniu jej ceny. Zlecenia może składać jedna osoba, lub grupa działająca w porozumieniu. A zatem, skoro akcje obracane są pomiędzy tymi samymi osobami to de facto nie zmieniają szeroko rozumianego ăwłaściciela", a tylko cenę. Wzrost kursu i obrotów walorów wywołuje zainteresowanie rynku, początkowo głównie spekulantów, a następnie niedoświadczonych inwestorów. Z chwilą kiedy ci ostatni zaczynają dokonywać zakupów, animatorzy sztucznego podwyższania ceny wyzbywają się swoich akcji. Jest to tzw. faza dystrybucji, po zakończeniu której zdecydowanie spada popyt na akcje spółki. Kurs akcji załamuje się, pojawiają się redukcje sprzedaży, a cena akcji spada istotnie poniżej poziomu z fazy dystrybucji. Najczęściej takie operacje przeprowadzane są na walorach małych spółek o niskim free-float.

Wykorzystanie informacji poufnej polega na dokonywaniu transakcji akcjami przez osoby będące w posiadaniu informacji nie podanych do publicznej wiadomości (będących w przewadze informacyjnej). Wiadomości o planowanym wezwaniu, podpisaniu znaczącego kontraktu, lub ostatnio, zmiana profilu działalności, zanim nie zostaną podane do publicznej wiadomości, stanowią informację poufną. Dokonywanie transakcji przy wykorzystaniu uprzywilejowanej pozycji w stosunku do reszty rynku, tj. w oparciu o posiadaną informację poufną, podlega odpowiedzialności karnej.

KPWIG pokrzywdzona

Nadzór nad zgodnym z przepisami prawa obrotem akcjami, a tym samym wykrywanie i zawiadamianie organów ścigania o przestępnych działaniach nieuczciwych inwestorów należy do KPWiG.

- Pod koniec sierpnia weszły w życie nowe regulacje, nadające Przewodniczącemu KPWiG uprawnienia pokrzywdzonego w sprawach karnych z zakresu przestępstw giełdowych. W przeszłości sąd kwestionował kilkakrotnie zasadność występowania KPWiG w charakterze pokrzywdzonego, wskazując na brak właściwych regulacji. Zgodnie z kodeksem postępowania karnego stroną pokrzywdzoną jest osoba fizyczna lub prawna, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo. Z uwagi na trudności, a często niemożność zdefiniowania kręgu osób, których dobra zostały naruszone lub zagrożone, wykorzystanie przez

Przewodniczącego KPWiG uprawnień pokrzywdzonego daje praktyczne możliwości występowania w imieniu faktycznie poszkodowanych uczestników rynku, a więc na przykład inwestorów którzy stracili na inwestycjach w akcje danej spółki bądź emitentów-spółek, których akcje były manipulowane, dlatego w ich imieniu od 3 tygodni już bez wątpliwości występuje KPWiG - dodaje Marek Łatacz.

Specjalizacja. Powołanie prokuratury zajmującej się tylko sprawami stricte giełdowymi powinno przyspieszyć proces śledczy - twierdzi Marek Łatacz, Dyrektor Departamentu Nadzoru Rynku w KPWiG.