W piątkowy (05.09.) poranek w siedzibie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w Warszawie odbył się briefing prasowy z udziałem wiceministra Macieja Duszczyka. Tematem spotkania był projekt ustawy dotyczącej zasad weryfikacji prawa do świadczeń na rzecz rodziny dla cudzoziemców, a także propozycje regulacji przedłużających legalny pobyt obywateli Ukrainy w Polsce.
800 plus tylko dla aktywnych zawodowo. Warunek to minimum pół etatu
Jak zapowiedziało MSWiA, planowane zmiany mają na celu uszczelnienie systemu świadczeń socjalnych oraz dostosowanie przepisów do aktualnej sytuacji migracyjnej. Projekt ustawy porusza dwa główne zagadnienia: dostęp cudzoziemców do świadczeń na rzecz rodziny oraz mechanizmy umożliwiające dalszy pobyt obywateli Ukrainy, którzy znaleźli się w Polsce w wyniku wojny.
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji planuje powiązać wypłatę świadczenia 800 plus dla cudzoziemców z aktywnością zawodową w Polsce. System ma zostać zintegrowany z danymi ZUS i co miesiąc automatycznie weryfikować, czy dana osoba pracowała legalnie w poprzednim miesiącu. -Jeżeli cudzoziemiec w danym miesiącu nie będzie aktywny zawodowo, świadczenie zostanie automatycznie wstrzymane. Przelew po prostu nie zostanie zrealizowany - wyjaśnił w piątek wiceminister Maciej Duszczyk.
Co ważne, rząd przewidział próg minimalnej aktywności - wystarczające będzie osiąganie co najmniej 50 proc. minimalnego wynagrodzenia. To rozwiązanie ma uwzględniać sytuację osób, które nie mogą pracować na pełen etat, np. samotnych rodziców. - Pół etatu to poziom realny i sprawiedliwy. Zdajemy sobie sprawę, że samotne matki z kilkorgiem dzieci mogą mieć ograniczone możliwości zatrudnienia w pełnym wymiarze - tłumaczył Duszczyk w odpowiedzi na pytania o szczegół projektu. Pierwotnie planowano próg 75 proc., jednak po konsultacjach międzyresortowych zdecydowano się go obniżyć.
Wyjątki, weryfikacja i dalszy proces legislacyjny
Nowe przepisy nie obejmą wszystkich. Jednym z wyjątków będą rodziny wychowujące dzieci z niepełnosprawnością. Świadczenie 800 plus będzie przysługiwać nawet w przypadku braku aktywności zawodowej opiekuna - pod warunkiem, że dziecko posiada polskie orzeczenie o niepełnosprawności. - To kwestia elementarnej solidarności społecznej. Koszty wychowywania takich dzieci są znacznie wyższe, a opieka często wyklucza pracę zawodową - zaznaczył Duszczyk.
Projekt ustawy, przygotowywany od grudnia 2024 r., wymagał szerokiej integracji danych instytucji takich jak ZUS, NFZ czy Straż Graniczna. Ministerstwo podkreśla, że kluczowe było zaprojektowanie systemu, który będzie nie tylko skuteczny, ale też technicznie wykonalny. - To nie jest sztuką stworzyć ustawę, sztuką jest zaprojektować ją tak, by rzeczywiście działała. Musieliśmy zadbać o to, żeby system dał się realnie wdrożyć - podkreślił Duszczyk.
Projekt został przyjęty przez Stały Komitet Rady Ministrów i przekazany do dalszych prac. Rada Ministrów ma go zatwierdzić w najbliższych dniach, a następnie dokument trafi do Sejmu. MSWiA liczy, że parlament zajmie się nim jeszcze podczas najbliższego posiedzenia.
Nowy system ZUS dla uchodźców z Ukrainy od 1 lutego 2026
Od 1 lutego 2026 roku wejdzie w życie nowy system elektronicznej obsługi świadczeń dla uchodźców z Ukrainy. Opracowany przez ZUS i zintegrowany ze Strażą Graniczną, system ma umożliwić precyzyjniejszą weryfikację uprawnień. Kluczowa zmiana to konieczność ponownego, elektronicznego złożenia wniosku przez wszystkich korzystających ze wsparcia.
W nowym formularzu trzeba będzie wskazać m.in. miejsce nauki dziecka oraz status zawodowy wnioskodawcy. Według MSWiA celem zmian jest zwiększenie transparentności i aktualności danych. ZUS ma rozpatrywać wnioski na bieżąco, aby wypłaty świadczeń przebiegały bez opóźnień. - Nie czekamy do czerwca. ZUS poinformował nas, że system da się uruchomić wcześniej - zaznaczył Maciej Duszczyk podczas konferencji. - Jesteśmy w stanie zrobić to w takim terminie, żeby nie było przerwy w wypłatach - dodawał. Do 31 stycznia 2026 r. obowiązują dotychczasowe zasady, a nowy system nie wpłynie na bieżące świadczenia. W tym czasie planowana jest kampania informacyjna dla beneficjentów. Resort nie przewiduje zmian w okresie przejściowym.
Ministerstwo zakłada jednak, że po uruchomieniu systemu część osób nie złoży ponownie wniosku lub nie spełni nowych wymagań. Szacowana redukcja liczby świadczeń to około 10 proc. na początku, z dalszą tendencją spadkową. - Już wiemy, że ta liczba będzie spadała, to naturalne w tego typu systemach - dodał Duszczyk, odnosząc się do przewidywanych trendów.
Równolegle trwają prace nad nowelizacją ustawy o cudzoziemcach. Planowane zmiany mają umożliwić osobom z pobytem tymczasowym przejście na pobyt czasowy, co wiązałoby się z wyjściem z systemu świadczeń specjalnych. - Chodzi o to, żeby tymczasowość przerodziła się w inne formy pobytu - wyjaśnił Duszczyk. - Jesteśmy zainteresowani, żeby tak to zrobić, ale to już zupełnie inna ustawa - dodał.
Co ważne, nie wszystkie grupy cudzoziemców zostały objęte systemem. Z procesu wykluczono m.in. studentów cudzoziemców z dziećmi, głównie z powodu braku możliwości automatycznej weryfikacji ich statusu na uczelniach. - To bardzo niewielka grupa osób i nie mieliśmy narzędzi, żeby zweryfikować, czy zaświadczenie jest aktualne. Musieliby osobiście dostarczyć dokumenty do ZUS - tłumaczył Duszczyk. Resort uznał, że byłoby to nieproporcjonalne do skali problemu.
Agata Siwek
