E-dowód już od 4 marca. Czy dla wszystkich?
To już ostatnia prosta: wyłączony system rejestrów państwowych, brak możliwości składania wniosków o nowy dowód, a zespół ok. 200 specjalistów jest gotowy do wdrożenia jednego z największych projektów ostatnich lat - e-dowodu. Od poniedziałku, jeśli wszystko pójdzie zgodnie z planem, dowód osobisty z warstwą elektroniczną będzie dostępny dla Polaków.
- Od godz. 12 w piątek startujemy z właściwym wdrożeniem. Cały system rejestrów państwowych będzie wyłączony. Mamy wariant rollback, gdyby okazało się, że możemy sparaliżować prace urzędów. Cel jest taki, że 4 marca jesteśmy bezpieczni, normalnie funkcjonujemy. Czasu jest wystarczająco, ale nudzić się nie będziemy - mówi Marcin Walentynowicz, dyrektor Centralnego Ośrodka Informatyki.
Pierwsze wnioski o e-dowód będzie można składać od poniedziałku, tj. 4 marca 2019 r. Tym samym zakończy się pierwsza faza projektu (wdrożenie dowodu z chipem), która swój początek miała w 2008 r. Przez lata nie udawało się niczego większego w tym temacie zrobić.
Pomimo braku postępów, prace nad e-dowodem kontynuowano, by Polska nie musiała oddawać UE pozyskanych dotacji (150 mln zł). Obecnie projekt jest już na ostatniej prostej. Systemy informatyczne od piątku od godz. 12 zostały wyłączone, właśnie po to, by zaimplementować nowe rozwiązania.
- Postanowiliśmy zabezpieczyć się przed ewentualnym problemem okresu przejściowego. Zawiesiliśmy możliwość skalania wniosków online o stare wersje dowodów (już od środy, 27 lutego - red.). O godz. 12 w piątek rozpoczynamy proces wdrożenia w środowisku produkcyjnym. Musimy wyłączyć możliwość przyjmowania wniosków o dowody w starym stylu - mówi Marek Zagórski, minister cyfryzacji. Zespół ok. 200 osób w COI i MC, PWPW i MSWiA jest gotowy do wdrożenia. Szef resortu cyfryzacji zapewnia, że wszystkie potrzebne testy zostały przeprowadzone.
- Skomunikowaliśmy się ze wszystkimi urzędami. Przeszkoliliśmy 5445 osób, tj. więcej niż osób, które wydają na co dzień dowody (tym zajmuje się ok. 4100 pracowników). 40 urzędów przeprowadziło testy. We wszystkich województwach odbyły się spotkania z urzędnikami. Uczestniczyli w nich przedstawiciele wszystkich gmin. Zdecydowana większość urzędów potwierdziła prawidłową konfigurację urządzeń: komputerów, czytników, które służyć będą do obsługi tego procesu - mówi Zagórski.
W spotkaniu z dziennikarzami dodaje także, że fazę przygotowawczą można uznać za zakończoną. Ostrzega jednak, że pomimo testów w środowisku produkcyjnym, a nie tylko testowym, coś zawsze może pójść nie tak, jak zakładano. - Jesteśmy przygotowani. To jednak praca na skomplikowanym organizmie, liczymy, że mogą pojawić się problemy - konstatuje szef MC.
Czym jest więc e-dowód? To tradycyjny dowód osobisty, służący do potwierdzenia tożsamości obywatela. Nowością jest jednak warstwa elektroniczna, czyli coś czego nie widać. Kryje się w głębi plastikowego dowodu, ale daje szereg nowych możliwości. Bowiem e-dowód ma być nie tylko bezpieczniejszy niż jego wcześniejsza wersja, ale również bardziej funkcjonalny i dawać możliwość załatwienia szeregu spraw urzędowych i codziennych usług, głównie tam, gdzie niezbędne jest potwierdzenie danych.
"Dzięki nowemu dowodowi każdy dokument elektroniczny, który będziemy wysyłać do urzędu, np. wniosek o odpis aktu stanu cywilnego, zgłoszenie zameldowania, będzie można podpisać, używając do tego celu podpisu elektronicznego (zwanego podpisem osobistym). Jego użycie będzie przez urząd traktowane tak samo jak użycie podpisu własnoręcznego" - informowali wcześniej autorzy projektu ustawy o e-dowodach.
Na to trzeba będzie jednak jeszcze poczekać. Kolejne instytucje do systemu będą dołączać kolejno, np. ZUS (od 2020 r.), służba zdrowia (potencjalnie na koniec 2019 r.; prace wciąż trwają). To jednak dopiero biznes (np. banki, ubezpieczyciele, telekomy), który zainteresuje się e-dowodem będzie w stanie najprawdopodobniej stworzyć usługi i rozwiązania, które zrewolucjonizują sposób posługiwania się tym dokumentem przez Polaków. Wtedy też będą oni w stanie odczuć zalety i poznać szerokie możliwości nowego ID.
- E-dowód jest dużo bardziej bezpieczny pod względem zabezpieczeń fizycznych, niż obecny. Warstwa elektroniczna - chip będzie dawał możliwość wgrania dodatkowych certyfikatów, w tym podpisu kwalifikowanego, które będzie można wykorzystać w różnych systemach. W pierwszej kolejności koncentrujemy się na administracji, na usługach związanych z samym dowodem (składanie wniosku o nowy dokument, zawieszenie dowodu). Druga faza to powiązanie e-dowodu z profilem zaufanym. W ciągu miesiąca udostępnimy taką możliwość by przy pomocy e-dowodu z warstwą elektroniczną zakładać PZ - zapowiada Zagórski.
Z czasem każdy obywatel będzie posiadać e-dowód (wniosek w kilku krokach będzie można m.in. złożyć przez profil zaufany). W 2019 r. datę ważności traci 1,5 mln dokumentów tożsamości. Tym samym, te osoby jako pierwsze otrzymają nowy dokument. MC daje sobie jednak 10 lat, by w pełni wymienić stare ID na nowe, tj. z warstwą elektroniczną. Osoby, które nie chcą czekać mogą złożyć bezpłatnie wniosek wcześniej i otrzymać nowy dokument z chipem.
Warto też pamiętać, że każdy obywatel, który po 4 marca odbierze e-dowód (stare nie będą już wydawane), to jednak nie będzie on zobligowany do korzystania, czy nawet aktywacji warstwy elektronicznej. Nie ma przymusu. Podczas składania wniosku wystarczy zaznaczyć, że chcemy mieć wgrany elektroniczny podpis osobisty na chip, a przy odbiorze w urzędzie gminy potwierdzić urzędnikowi aktywację warstwy elektronicznej i nadać na specjalnym czytniku z klawiaturą kod PIN (czterocyfrowy). Dopiero po tym, warstwa elektroniczna będzie aktywowana.
Nietrudno wyobrazić sobie sytuacje, że administracja samorządowa szybko zaimplementuje czytniki i udostępni szereg usług dla obywatela, które będzie mógł on wykonać za pomocą e-dowodu. Podobnie duże instytucje i firmy, jak banki i operatorzy telekomunikacyjni mogą w e-dowodzie znaleźć szanse dla siebie, chociażby szybsze potwierdzanie tożsamości klienta. Zintegrowany system pozwoli - za zgodą obywatela - przykładowo przenieść dane na formularz bankowy (wystarczy przyłożyć e-dowód do czytnika), co powinno zakończyć potrzebę skanowania dokumentów tożsamości na potrzeby umów. Banki będą miały pewność, że dane przekazane przez klienta będą pewne. To samo dotyczy telekomów. Mało tego będzie można od razu taką umowę potwierdzić, uwierzytelnić i podpisać. To zaś sprawi, że obrót papierowy będzie, jeśli nie całkowicie wyeliminowany, to ograniczony. Tego typu funkcjonalności, trzeba raz jeszcze podkreślić, nie pojawią się od razu.
- Zdajemy sobie sprawę, że ten proces będzie trwać. Przykłady pokazują nam, że np. na Węgrzech od momentu wydania pierwszych e-dowodów, do czasu, gdy zaczęły one mieć zastosowanie w biznesie minął rok. W Niemczech 20 proc. osób z dowodem z chipem wykorzystuje funkcje elektroniczna - mówi Zagórski.
W warstwie elektronicznej dowodu znajdą się dane posiadacza, w tym fotografia zapisana w wersji elektronicznej jako zdjęcie biometryczne (aplikacja ICAO). Tym samym będzie to dokument podróży zgodny z wymaganiami Organizacji Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego i dzięki temu posiadacz takiego dowodu będzie mógł być np. szybciej i sprawniej obsłużony na lotnisku (dotyczy to strefy Schengen).
Dowody osobiste z warstwą elektroniczną są już wydawane w Austrii, Belgii, Chorwacji, Portugalii, Estonii, Finlandii, Francji, Hiszpanii, Niemczech, Szwecji, a także na Litwie, Węgrzech i we Włoszech.
Bartosz Bednarz
