Eksport na wspomaganiu

Co najmniej od pół roku rząd i ekonomiści za największy sukces gospodarki polskiej uznają szybki wzrost eksportu. Liczby wskazują, że rzeczywiście jest się z czego cieszyć. Według danych GUS, w ciągu ośmiu miesięcy tego roku eksport wyniósł 125,8 mld zł, był więc wyższy aż o 19,5 proc. niż w tym samym okresie rok wcześniej.

- Trzeba jednak pamiętać, że jeszcze niedawno eksport liczony na głowę mieszkańca był w Polsce kompromitująco niski. Ostatnio w zestawieniach banku Światowego i ONZ widziałem, że nasz eksport w stosunku do PKB zmniejszył się od 1990 r. - twierdzi Bohdan Wyżnikiewicz, wiceprezes Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową.

Nadal nie jest rewelacyjnie. Polski eksport jest tylko nieznacznie wyższy od wielokrotnie od nas mniejszych Czech, czy Węgier.

Ucieczka za granicę

Co jednak sprawiło, że od ponad roku niemal co miesiąc notujemy kilkunastoprocentowy przyrost wartości sprzedawanych zagranicę towarów i usług?

- Przy bardzo słabym popycie wewnętrznym firmy nie miały innego wyjścia i musiały znaleźć rynki zbytu za granicą - twierdzi Małgorzata Krzysztoszek, ekspert Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych.

Nie znaczy to jednak, że udawało się to wszystkim. Najpierw na rynki zewnętrzne wyszły firmy z udziałem kapitału zagranicznego. Od 1995 r. do 2002 r. ich udział w polskim eksporcie wzrósł z 14 do niemal 52 proc. W ciągu trzech lat, licząc od 1998 r., dynamika eksportu polskich prywatnych firm spadła o ponad 15 proc., a firm z udziałem inwestorów zagranicznych wzrosła o ponad 150 proc. W największym stopniu dotyczy to dużych przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym, które zwiększyły eksport niemal trzykrotnie. Na liście największych eksporterów czołowe miejsca zajmują: Volkswagen, FIAT Auto Poland, Thompson, Philips, International Paper itp.

Wielkie międzynarodowe koncerny mogą też zwiększać wolumen eksportu, przeprowadzając transakcje wewnątrz własnych grup.

- Duże przedsiębiorstwa z kapitałem zagranicznym często realizują transakcje import-eksport wewnątrz własnych grup w celu wykorzystania wahań kursów walutowych. Gdy złoty jest mocny, eksportują do któregoś ze swoich macierzystych zakładów, gdy słabnie, mogą robić odwrotnie. To legalne działanie - mówi Małgorzata Krzysztoszek.

Dobra cena

Nie znaczy to jednak, że tylko zagraniczne koncerny dobrze sprzedają za granicę. W ciągu ostatnich lat o ponad 30 proc. wzrosła efektywność przedsiębiorstw prywatnych, także czysto polskich i często niewielkich. Odbyło się to głównie poprzez redukcję kosztów. Zdaniem Joanny Kotowicz-Jawor z Instytutu Nauk Ekonomicznych PAN, tylko 30 proc. polskich przedsiębiorstw, i to głównie tych z udziałem kapitału zagranicznego, posiada konkurencyjną przewagę jakościową. Atutem pozostałych firm jest niska cena produktów.

- Firmy, które w warunkach mocnego złotego w wyniku restrukturyzacji obniżyły znacznie koszty i były w stanie eksportować w momencie osłabienia polskiej waluty, uzyskały bardzo wysoką premię - twierdzi Bohdan Wyżnikiewicz.

To właśnie osłabienie złotego było bowiem kolejnym czynnikiem pobudzającym eksport. Paradoksalnie - pomogła nam też dekoniunktura na Zachodzie. Zdaniem Małgorzaty Krzysztoszek, wzrosło tam zapotrzebowanie na tańsze towary o podobnej użyteczności.

Najlepsze meble

Ważne jest nie tylko, kto eksportuje, ale też, co i dokąd. Tu sytuacja bardzo się poprawia.

,,W latach 1997-2003 wzrósł udział towarów o wysokim stopniu przetworzenia i bardziej konkurencyjnych na rynkach międzynarodowych" - czytamy w raporcie resortu gospodarki na temat handlu zagranicznego w I połowie 2003 r.

Naszymi przebojami eksportowymi są meble, części samochodowe i pojazdy, statki, przewody, telewizory oraz odzież. Te wysoko przetworzone towary sprzedajemy na bardzo wymagających rynkach Unii Eurepejskiej, do której trafia niemal 70 proc. polskiego eksportu.