Finansowanie innowacji w firmach

A przecież potencjał tkwiący w funduszach europejskich jest ogromny - ponad 72 miliardy euro będą wspierać m.in. rozwój innowacyjnych przedsiębiorstw oraz konkurencyjność polskiej gospodarki. Jest szansa, aby stały się one impulsem dla tych, którzy wciąż jeszcze obawiają się inwestować w innowacje. W obliczu coraz większych barier w dostępie do zewnętrznego finansowania działalności prorozwojowej, fundusze strukturalne to dziś niewątpliwie największe źródło wsparcia projektów związanych z wdrażaniem innowacji.

W kontekście funduszy europejskich definicję innowacyjności określa przewodnik Oslo Manual przygotowany przez organizację OECD, w którym zaprezentowana została metodologia badania innowacyjności, a tym samym projektów innowacyjnych. Według podręcznika innowacja to wprowadzenie do praktyki nowego lub znacząco ulepszonego rozwiązania w odniesieniu do procesu, produktu (towaru lub usługi), marketingu lub organizacji. Istotą innowacji jest wdrożenie nowości do praktyki. Oznacza to, że przedsiębiorstwo jest innowacyjne, gdy wprowadza nowe rozwiązania w odniesieniu do procesu, produktu, marketingu lub organizacji na skalę światową, gdy rozwiązanie jest już stosowane przez konkurentów na świecie, ale nie jest stosowane jeszcze w kraju lub na skalę krajową - gdy dane rozwiązanie stosowane jest już przez konkurentów na rynku krajowym, ale nie było stosowane do tej pory przez to przedsiębiorstwo. Innowacją zatem nie jest odkrycie czegoś nowego, czy prowadzenie badań nad nowym rozwiązaniem. Oznacza to, że wynalazek nie jest innowacją, gdyż nie ma bezpośredniego znaczenia dla gospodarki i przedsiębiorstw. Tworzy natomiast potencjalną możliwość pojawienia się innowacji. Wynalazek przekształca się w innowację po wdrożeniu do produkcji. Zatem zarówno przedsiębiorstwo, które posiada własne lub zakupione nowoczesne rozwiązania, ale ich nie wykorzystuje w praktyce jak i przedsiębiorstwo, które posiada i wykorzystuje nowoczesne rozwiązania, ale nie wprowadza do praktyki kolejnych nowych rozwiązań, w rozumieniu przyjętej definicji, innowacyjnym nie jest.

Innowacyjność w projekcie unijnym to często klucz do sukcesu. To jedno z najważniejszych kryteriów oceny projektów. Wdrożenie nowego produktu i zaoferowanie go na rynku, wdrożenie nowego procesu, metod marketingowych lub nowej organizacji działalności firmy to niejako wymóg, jaki trzeba spełnić, aby otrzymać wsparcie w postaci refundacji części kosztów związanych z realizacją danego przedsięwzięcia inwestycyjnego. Odsetek polskich firm stawiających na innowacyjne produkty i usługi jest wciąż bardzo niski, ale ponad 35 proc. małych i średnich firm planuje równocześnie wprowadzenie na rynek nowych produktów i usług. Główną barierą ograniczającą realizację tych planów jest brak finansowania. I tu z pomocą przychodzą fundusze europejskie. Najwięcej pieniędzy na projekty polskich przedsiębiorców związanych z wdrażaniem innowacji, pobudzaniem do współpracy środowisk naukowych i gospodarczych, jak i z rozwojem społeczeństwa informacyjnego trafi z Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka oraz szesnastu Regionalnych Programów Operacyjnych w województwach.

Program Innowacyjna Gospodarka to największy program operacyjny, który ma na celu wspieranie szeroko rozumianej innowacyjności. Stwarza szansę na realizację przedsięwzięć o wysokim potencjale innowacyjnym, mających na celu tworzenie konkurencyjnych produktów, wyrobów bądź usług. Temu celowi podporządkowany jest szczególnie priorytet czwarty PO IG "Inwestycje w innowacyjne przedsięwzięcia", którego realizacja ma zwiększyć udział produktów innowacyjnych w polskiej gospodarce. Wszyscy przedsiębiorcy - bez względu na wielkość oraz sferę działalności (zarówno produkcyjną jak i usługową), zarejestrowani w Polsce mogą ubiegać się o dofinansowanie swoich projektów w ramach działania 4.4 ,,Nowe inwestycje o wysokim potencjale innowacyjnym''. Wspierane są tu projekty inwestycyjne w zakresie zakupu lub wdrożenia nowych, innowacyjnych technologii w celu uruchomienia produkcji lub usług prowadzących do wprowadzenia na rynek nowych lub znacznie ulepszonych produktów. Dofinansowany może być nie tylko zakup niezbędnych środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych bezpośrednio związanych z nabyciem środków trwałych, ale również szkolenia lub doradztwo, jeśli tylko będą konieczne dla prawidłowej realizacji projektu. Jest się o co starać, gdyż kwoty wsparcia są wyjątkowo wysokie - w części inwestycyjnej pułap wynosi 40 mln zł, w części szkoleniowej i doradczej - 1 mln zł. Projekt, który odznaczać się będzie wysoką innowacyjnością oraz wysoką wartością (minimum 8 mln zł), ma największą szansę otrzymać dofinansowanie.

Z wysoką innowacyjnością projektu mamy do czynienia wówczas gdy inwestycja polega na zakupie lub wdrożeniu rozwiązania technologicznego, nie stosowanego na świecie dłużej niż 3 lata lub gdy stopień jego rozprzestrzenienia w danej branży na świecie nie przekracza 15 proc.

Zarówno okres stosowania technologii na świecie, liczony w pełnych latach wstecz od momentu złożenia wniosku o dofinansowanie realizacji projektu, jak i stopień jej rozprzestrzenienia mierzony stosunkiem sprzedaży produktu wytworzonego w ramach danej technologii do łącznej sprzedaży produktów porównywalnych w danej branży, musimy we wniosku rzetelnie udowodnić. Wszystkie informacje przedstawione we wniosku o dofinansowanie powinny jednoznacznie dowodzić spełnienia tego kryterium, gdyż jest to wymóg uzyskania wsparcia. Uzasadnienie innowacyjności powinno zawierać w szczególności informacje, które z elementów linii technologicznej produkcji lub procesu realizacji usługi są innowacyjne, a które pełnią rolę uzupełniającą, a także analizę informującą, czy wdrażana -zakupywana technologia jest innowacyjna względem oferty już istniejącej na rynku i na czym ta innowacyjność polega. Ponadto powinniśmy również podać spis źródeł danych, na podstawie których określony został stopień innowacyjności technologii, z podaniem tytułów raportów, roczników statystycznych i dat ich wydania, adresów stron internetowych, roczników publikacji itp. oraz wskazaniem miejsca ich dostępności w celu zweryfikowania ich z informacjami przedstawionymi we wniosku. W przygotowaniu tego typu opinii o innowacyjności mogą pomóc nam uprawione do tego instytucje, w tym m.in. placówki naukowe Polskiej Akademii Nauk, Polska Akademia Umiejętności, jednostki organizacyjne szkół wyższych prowadzące badania naukowe lub prace rozwojowe w określonych dyscyplinach naukowych, szkoły wyższe w zakresie prowadzonych w nich badań własnych, rozumianych jako badania naukowe i prace rozwojowe służące rozwojowi kadry naukowej, jednostki badawczo-rozwojowe w rozumieniu ustawy o jednostkach badawczo-rozwojowych, a także stowarzyszenia naukowo-techniczne o zasięgu ogólnopolskim.

Zanim rozpoczniemy proces pozyskania opinii o innowacyjności dla naszego projektu warto sprawdzić w wytycznych konkursowych kilka ważny kwestii, a mianowicie jakie instytucje są uprawione do jej wydania, czy powinna zostać sporządzona na określonym wzorze stanowiącym załącznik do wniosku, co powinna zawierać i co będzie podlegać ocenie, czyli na co szczególnie zwrócić uwagę. W przypadku działania 4.4 będzie to zaakcentowanie informacji, iż w wyniku realizacji projektu zostanie wprowadzona na rynek innowacja produktowa, czyli że dzięki wdrożeniu technologii opracowanej przez przedsiębiorcę (samodzielnie lub we współpracy z innymi podmiotami) powstanie nowy lub zasadniczo ulepszony produkt. Ocenie podlegać będzie wykazana we wniosku informacja, czy "inwestycja polega na zakupie lub wdrożeniu rozwiązania technologicznego, które jest stosowane na świecie przez okres nie dłuższy niż 3 lata" (choć praktyka pokazuje że największe szanse na uzyskanie dofinansowania mają projekty wprowadzające technologie, które są stosowane na świecie nie dłużej niż rok lub stopień ich rozprzestrzenienia w danej branży na świecie nie przekracza 5 proc.). Należy pamiętać również o tym, iż technologia stosowana w projekcie musi stanowić główną oś projektu, istotną z punktu widzenia efektywności całego przedsięwzięcia, wokół której definiowane są inne przewidziane w projekcie wydatki kwalifikowane służące jej uruchomieniu - zaś opinia stanowić ma podstawę do uznania tego kryterium za spełnione. Procedura pozyskania opinii o innowacyjności nie jest skomplikowana, ale też nie jest tania. Średnia cena rynkowa opracowania tego typu ekspertyzy to kwota rzędu trzech do pięciu tysięcy złotych.

Przedsięwzięcia o niższym stopniu innowacyjności i kapitałochłonności mają szanse uzyskać dofinansowanie w ramach regionalnych programów operacyjnych, wdrażanych i realizowanych na poziomie poszczególnych województw. Również one zawierają bogatą ofertę dla przedsiębiorstw i instytucji planujących realizację innowacyjnych przedsięwzięć. W pewnych elementach związanych z innowacyjnością programy te stanowią swego rodzaju uzupełnienie propozycji programu Innowacyjna Gospodarka. Co prawda udzielają wsparcia na projekty o zasięgu regionalnym, o niższej wartości niż w Programie Operacyjnym Innowacyjna Gospodarka, ale i tu można znaleźć instrumenty finansujące wdrożenia nowych technologii, prace badawczo-rozwojowe, tworzenie i rozwój inicjatyw klastrowych czy rozwój instytucji otoczenia biznesu. I tu potrzebna będzie opinia o innowacyjności jako dowód na to, że inwestycja planowana przez przedsiębiorcę zakłada transfer lub zastosowanie nowoczesnej technologii, dającej w efekcie nowy produkt lub proces. W większości konkursów jest to niezbędny element dokumentacji aplikacyjnej. A im wyższy stopień innowacyjności, tym większa liczba punktów i szansa na dofinansowanie.

Aleksandra Rostocka, specjalista ds. dotacji unijnych, współpracownik "Funduszy Europejskich"