Gdy pracujesz w Unii

Od 1 maja 2004 roku Polska jest pełnoprawnym członkiem Unii Europejskiej. Dzięki koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego wszędzie jesteśmy traktowani tak samo jak pozostali obywatele Unii. Równe traktowanie, równy dostęp do świadczeń oraz zachowanie wszystkich nabytych praw zapisano w dwóch najważniejszych aktach prawnych:

- rozporządzenie Rady (EWG) nr 1408/71 z dnia 14 czerwca 1971 r. (Dz.Urz. WE nr L 149 z dnia 5)

- rozporządzenie Rady (EWG) nr 574/72 z dnia 21 marca 1972 r. (Dz.Urz. WE nr L 74 z dnia 27 marca 1972 r. z późn. zm.).

Postanowieniami rozporządzeń objęci są przemieszczający się na terenie Wspólnoty:

- pracownicy - zatrudnieni na umowę o pracę, umowę zlecenie lub agencyjną, a także przygraniczni i sezonowi w osoby prowadzące działalność na własny rachunek

- rolnicy

- emeryci lub renciści

- bezrobotni w urzędnicy w studenci.

Rozporządzenia regulują zasady dotyczące koordynacji krajowych systemów zabezpieczenia społecznego przy przyznawaniu i wypłacaniu:

- emerytur

- rent inwalidzkich

- rent rodzinnych

- świadczeń z tytułu wypadków przy pracy

- świadczeń z powodu chorób zawodowy

- świadczeń rodzinnych

- świadczeń macierzyńskich

- świadczeń chorobowych

- świadczeń dla osób bezrobotnych

- usług medycznych czy zdrowotnych świadczeń rzeczowych

- a także przy ustalaniu obowiązku ubezpieczenia społecznego.

Z myślą o rencie lub przyszłej emeryturze

Nie tracisz prawa do emerytury, jeśli wyjedziesz do innego kraju.

Każdy kraj, w którym przepracowałeś co najmniej rok, ma obowiązek wypłacać ci świadczenie, gdy osiągniesz wiek emerytalny i spełnisz warunki, wymagane w tym kraju. Zaliczą ci okresy ubezpieczenia w innych krajach UE - wysokość świadczenia będzie zależeć od okresu twego zatrudnienia. Nawet jeśli pracowałeś krócej niż rok, twoje składki liczą się do emerytury, którą wypracowałeś w innym kraju.

Jeśli pracowałeś w kilku krajach, twoja emerytura będzie wyliczona według zasad obowiązujących w każdym z nich, a wypłacana w walucie kraju, w którym mieszkasz.

Jeśli w jakimś kraju pracowałeś zbyt krótko, by otrzymać emeryturę lub rentę, wszystkie okresy twojej pracy i opłacania składek zostaną zsumowane. Jeśli pracowałeś za krótko w Polsce, ZUS doliczy ci pracę za granicą.

Niezależnie, w którym kraju mieszkasz na stałe - dostaniesz emeryturę lub rentę. Nie dotyczy to tylko specjalnych dodatków do emerytury, niezależnych od opłacanych składek, w sytuacjach gdy emerytura jest poniżej pewnego poziomu.

Wniosek o przyznanie emerytury lub renty składasz tam, gdzie mieszkasz, jeśli w Polsce - w ZUS, jeśli za granicą - w odpowiedniku ZUS.

Aby uzyskać rentę wypadkową, składasz wniosek w oddziale ZUS albo właściwej instytucji państwa, w którym uległeś wypadkowi.

Renta rodzinna po rodzicu lub małżonku

To świadczenie przysługuje członkom rodziny zmarłego. W krajach UE zasady dotyczące tych rent są różne.

W niektórych związane z koniecznością opłacania składek (tak jak w Polsce). W innych jak świadczenia rodzinne są finansowane z budżetu państwa.

Sam musisz wystąpić o rentę rodzinną. Możesz to zrobić, składając wniosek w ZUS.

Gdy należy ci się także renta zagraniczna, musisz wystąpić o nią do odpowiedniej instytucji kraju, gdzie zmarły był ubezpieczony. Możesz to zrobić, za pośrednictwem ZUS.

Komu należy się zasiłek pogrzebowy

W krajach UE należy się osobie, która poniosła koszty pogrzebu. Nie jest ważne, gdzie mieszka. Jeśli nawet pracownik, osoba pracująca na własny rachunek, emeryt lub rencista umarł w innym państwie niż to, w którym pracował, był ubezpieczony czy pobierał emeryturę lub rentę, przyjmuje się, że umarł na terytorium tego państwa - i zasiłek zostanie wypłacony temu, kto zajmie się pogrzebem.

Musisz sam wystąpić o zasiłek pogrzebowy w ciągu 12 miesięcy od dnia śmierci osoby, po której zasiłek ci przysługuje.

Jak zadbać o świadczenia chorobowe i macierzyńskie

Świadczenia pieniężne wypłacane przez ZUS i KRUS dostaniemy nawet wtedy, gdy przebywamy lub mieszkamy w innym kraju UE.

Świadczenia będą przelewane na konto, którego numer powinniśmy umieścić we wniosku o transfer świadczenia (złożonego odpowiednio w ZUS lub KRUS). Możemy też dostawać je pocztą.

W przypadku choroby zawodowej lub wypadku w pracy świadczenia przysługują, nawet jeśli nie mamy wymaganego okresu ubezpieczenia.

Pracownicy oddelegowani przez pracodawcę do pracy za granicą będą dostawać świadczenia z kraju, w którym siedzibę ma ich firma.

Pracownicy przygraniczni mają prawo do świadczeń od państwa, w którym pracują, nawet jeśli mieszkają w drugim.

Okresy ubezpieczenia w różnych krajach UE sumuje się. Jeśli pracowaliśmy za granicą, lub prowadziliśmy tam działalność gospodarczą, musimy przedstawić swojemu oddziałowi ZUS zaświadczenia potwierdzające okresy ubezpieczenia. Najlepiej jeszcze przed wyjazdem pobrać z ZUS formularz E 104.

Jeśli pracujemy w dwóch krajach jednocześnie, świadczenie należy nam się tylko z jednego z nich.

O zasiłku dla bezrobotnych pomyśl już w Polsce

Jeżeli mamy prawo do zasiłku w Polsce, to przysługuje on również wtedy, kiedy szukasz pracy za granicą. Będzie on przeliczany na walutę kraju, w którym przebywamy, i tam wysyłany. Urząd pracy w kraju, gdzie szukamy pracy, wskaże nam wytypowane banki, które dokonują wypłat.

Zasiłek podczas poszukiwania pracy może być wypłacany przez trzy miesiące. Jeśli wrócimy do Polski, a ten okres się nie wyczerpał, to będziemy go nadal otrzymywali w Polsce.

Przy sprawdzaniu, czy należy nam się zasiłek, możemy sumować okresy pracy i ubezpieczenia w Polsce i innych krajach Unii.

Zanim wyjedziemy szukać pracy, musimy zgłosić ten zamiar w wojewódzkim urzędzie pracy (tam otrzymamy potrzebne formularze).

W kraju, gdzie szukamy pracy, musimy się w ciągu 7 dni zarejestrować w tamtejszym urzędzie i przedłożyć tam formularz E 303.

Jeśli szukamy pracy w kilku krajach, to będziemy potrzebowali oddzielnych formularzy dla każdego z nich.

Za granicą też musimy udowodnić, że aktywnie szukamy pracy - co oznacza, np. stawianie się w urzędzie pracy na każde jego wezwanie.

W wybranym kraju możemy szukać pracy przez maksymalnie trzy miesiące. Jeśli nie chcemy po tym czasie stracić prawa do zasiłku, musimy wrócić do Polski przed upływem tego czasu i zgłosić się do powiatowego urzędu pracy. Żeby znów móc wyjechać w poszukiwaniu pracy i mieć w tym czasie prawo do zasiłku, trzeba przepracować rok w Polsce.

Aktualne adresy wojewódzkich urzędów pracy znajdziemy na stronie www.praca.pl.

Świadczenia rodzinne w dowolnym kraju UE

Świadczenia rodzinne (np. zasiłek rodzinny, becikowe, zasiłek pielęgnacyjny) przysługuje nam, nawet gdy mieszkamy na terytorium innego państwa, niż to, które jest zobowiązane do wypłaty świadczenia - także wtedy, gdy nasza rodzina mieszka w innym kraju niż to, które przyznało świadczenia.

Świadczenia mogą być przesyłane do dowolnego kraju UE (zostaną przeliczone na jego walutę). Zostaną przekazane przelewem, czekiem lub przekazem pocztowym.

Jeśli mamy umowę o pracę u zagranicznego pracodawcy albo prowadzimy działalność gospodarczą za granicą, świadczenie zostanie nam przyznane według kryterium tego kraju. Nawet jeśli nasza rodzina została w Polsce.

Jeśli polski pracodawca oddelegował nas do pracy za granicą, będziemy otrzymywali świadczenia rodzinne z Polski.

Jeśli przysługuje nam renta lub emerytura z kilku państw UE, to otrzymamy zasiłki rodzinne z kraju, w którym mieszkamy.

Jeśli nie przysługuje nam zasiłek rodzinny w kraju, w którym mieszkamy, wypłaci nam je państwo, w którym byliśmy ubezpieczeni najdłużej.

Jeśli mamy prawo do świadczeń z dwóch krajów, a zasiłek rodzinny wypłaca nam państwo, w którym to świadczenie jest niższe, to drugi kraj powinien nam dopłacić różnicę między wyższą i niższą kwotą. Dzięki temu zawsze powinniśmy dostać najwyższą możliwą sumę świadczenia.

Aby uzyskać świadczenie rodzinne w państwie, gdzie pracujesz, musisz złożyć wniosek do odpowiedniej instytucji, możesz to zrobić za pośrednictwem pracodawcy.

Ubezpieczony nie ma kłopotów z leczeniem

Opieka medyczna za granicą przysługuje wszystkim będącym ubezpieczonym w Polsce, lub innym kraju UE. W przypadku Polski - płacącym składki do Narodowego Funduszu Zdrowia.

Jeśli nie mamy pracy i szukamy jej poza Polską, to musimy: podlegać ubezpieczeniu zdrowotnemu, pobierać zasiłek dla bezrobotnych, być zarejestrowanym w urzędzie pracy przez co najmniej cztery tygodnie.

Ważne formularze unijne

Jeśli wyjeżdżasz z Polski do innego kraju UE - chcesz tam pracować, studiować, lub szukać pracy, powinieneś zapytać się w urzędzie o unijne formularze, które będą ci potrzebne, o ile będziesz się ubiegał o jakiekolwiek świadczenia. Odbieramy je w oddziałach ZUS, KRUS i urzędach pracy.

Przy rozpatrywaniu wniosków o emeryturę lub rentę ZUS lub KRUS ważne są m.in. formularze:

E 201 - zaświadczenie dotyczące sumowania okresów ubezpieczenia lub okresów zamieszkania,

E 205 - zaświadczenie dotyczące przebiegu ubezpieczenia w Polsce

E 213 - szczegółowy raport lekarski

W przypadku świadczeń chorobowych i macierzyńskich ważny jest też formularz:

E 104 - zaświadczenie dotyczące sumowania okresów ubezpieczenia, zatrudnienia, lub zamieszkania, ale i inne w tym:

E 105 - zaświadczenie dotyczące członków rodziny osoby zatrudnionej lub osoby pracującej na własny rachunek branych pod uwagę przy ustalaniu wysokości świadczeń z tytułu niezdolności do pracy

Jeśli staramy się o zasiłek dla bezrobotnych niezbędne są druki:

E 301 - zaświadczenie dotyczące okresów zaliczanych podczas przyznawania zasiłku dla bezrobotnych,

E 302 - zaświadczenie dotyczące członków rodziny osoby bezrobotnej, którzy muszą być uwzględnieni przy naliczaniu świadczeń,

E 303 - jest potrzebny do przesyłania świadczenia zagranicę.

Osoby starające się o świadczenia rodzinne powinny pamiętać m.in. o formularzu:

E 401 - zaświadczenie dotyczące członków rodziny, stosowane dla potrzeb przyznania na nich świadczeń rodzinnych przez państwo UE, gdy mieszkają oni w innym kraju Unii. Powinien być aktualizowany co roku.

Do celów bezpłatnego lecznictwa ważne są w szczególności zaświadczenia:

E 101 - zaświadczenie dotyczące ustawodawstwa właściwego,

E 104 - zaświadczenie dotyczące sumowania okresów ubezpieczenia, zatrudnienia lub zamieszkania,

E 106 - uprawnienia do świadczeń rzeczowych z ubezpieczenia chorobowego i macierzyńskiego,

E 109 - rejestracja członków rodziny,

E 112 - prawo do świadczeń z ubezpieczenia chorobowego lub macierzyńskiego,

E 119 - prawo bezrobotnego i jego rodziny do świadczeń chorobowych i macierzyńskich,

E 120 - prawo do świadczeń rzeczowych dla ubiegającego się o emeryturę lub rentę,

E 121 - rejestracja emeryta lub rencisty,

E 122 - udzielanie świadczeń członkom rodziny emeryta,

E 123 - uprawnienie do świadczeń rzeczowych w ramach ubezpieczenia wypadkowego i chorobowego,

E 128 - uprawnienie do świadczeń rzeczowych podczas pobytu w kraju UE.

H.T, MTD