Gdy wadliwy towar zmienia właściciela

Ochronę kupującemu zapewniają przepisy kodeksu cywilnego o rękojmi za wady. Zgodnie z nimi sprzedawca ponosi odpowiedzialność względem kupującego, jeżeli sprzedana rzecz ma wadę zmniejszającą jej wartość lub użyteczność ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub z przeznaczenia rzeczy, jeżeli rzecz nie ma właściwości, o których istnieniu zapewnił kupującego, albo jeżeli rzecz została kupującemu wydana w stanie niezupełnym. W przypadku istnienia takich wad kupujący może: od umowy odstąpić albo żądać obniżenia ceny.

Jeżeli kupujący odstępuje od umowy z powodu wady rzeczy sprzedanej, strony powinny sobie nawzajem zwrócić otrzymane świadczenia. Jednakże kupujący nie może od umowy odstąpić, jeżeli sprzedawca niezwłocznie wymieni rzecz wadliwą na rzecz wolną od wad albo niezwłocznie wady usunie.

Pojawiają się problemy

Gdy towar zostaje odsprzedany przez kupującego na rzecz kolejnego podmiotu, powstaje pytanie, czy na nowego nabywcę przechodzą automatycznie z kupującego uprawnienia z tytułu rękojmi wynikające z przepisów kodeksu cywilnego i czy może on skorzystać z uprawnień z tytułu rękojmi, gdy okaże się, iż rzecz posiada wady. Rozstrzygnięcie tego problemu ma kluczowe znaczenie dla obrotu gospodarczego, jako że często rzecz nabyta staje się przedmiotem dalszych transakcji.

Problem dodatkowo komplikuje fakt, iż przepisy kodeksu cywilnego normujące rękojmię za wady nie zawierają postanowień odnoszących się do przejścia uprawnień kupującego z tytułu rękojmi na kolejnych nabywców. Ponadto dotychczas ani w doktrynie, ani w orzecznictwie nie było zgodności, czy uprawnienia z tytułu rękojmi przysługujące pierwszemu nabywcy przechodzą automatycznie na kolejnych nabywców.

Wydaje się, iż kwestię tę ostatecznie przesądził Sąd Najwyższy w uchwale z 5 lutego 2004 r. podjętej w składzie 7 sędziów. Sąd Najwyższy przyjął, iż sprzedaż rzeczy przez kupującego nie powoduje przejścia na nabywcę uprawnień z tytułu rękojmi za wady fizyczne rzeczy. Kupujący może jednak przelać na nabywcę uprawnienia do żądania obniżenia ceny, usunięcia wady lub dostarczenia rzeczy wolnej od wad.

Konieczna dodatkowa umowa

Z uchwały tej jednoznacznie wynika, iż aby nabywca mógł skorzystać z uprawnień z tytułu rękojmi, gdy okaże się, że rzecz posiada wady, konieczne jest dodatkowe, oprócz umowy sprzedaży, zawarcie umowy przelewu (cesji), na podstawie której pierwotny nabywca przeniesie na nowego nabywcę uprawnienia z tytułu rękojmi, tj. prawo do żądania obniżenia ceny, usunięcia wady lub dostarczenia rzeczy wolnej od wad. Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego w przypadku odsprzedaży nie zachodzi automatyczne przejście uprawnień z tytułu rękojmi.

Sąd Najwyższy powziął powyższą uchwałę na podstawie stanu faktycznego, w którym Europejski Fundusz Leasingowy sp. z o.o. nabył od spółki Zasada S.A. w lutym 1997 r. samochód Mercedes Vito. Następnie leasingodawca przekazał samochód leasingobiorcy spółce Kanafor Sp. z o.o. Po zakończeniu umowy leasingu Europejski Fundusz Leasingowy Sp. z o.o. sprzedał w styczniu 1998 r. samochód, a zatem jeszcze w okresie trwania rękojmi, małżonkom, którzy byli wspólnikami spółki Kanafor Sp. z o.o. W marcu 1998 r. małżonkowie powiadomili spółkę Zasada S.A. o odstąpieniu od umowy zawartej przez ich poprzednika, czyli Europejski Fundusz Leasingowy Sp. z o.o. Małżonkowie zażądali zwrotu ceny i dodatkowo 12 345 zł jako rekompensaty wzrostu ceny takich pojazdów oraz zwrotu 14 204 zł wydanych na dodatkowe wyposażenie samochodu.

Sąd II instancji oddalił apelację wniesioną przez małżonków i uznał, że uprawnienia z rękojmi nie przechodzą automatycznie na następnych nabywców. Stanowisko to następnie podzielił Sąd Najwyższy.

Z przedstawionej powyżej uchwały Sądu Najwyższego dla przedsiębiorców płynie jednoznaczny wniosek: przy nabywaniu rzeczy należy zadbać o zawarcie dodatkowej umowy cesji przenoszącej prawa z tytułu rękojmi. W przeciwnym wypadku przedsiębiorcy ci nie będą mogli skorzystać z rękojmi, nawet gdy okaże się, iż rzecz przez nich nabyta posiada wady.

Anna Bajerska

Autorka jest prawnikiem Kancelarii Prawnej Chałas i Wspólnicy