Gdy zawiodą środki prawne
Każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, może wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub urzędnik orzekli ostatecznie o jego uprawnieniach określonych w konstytucji.
Skarga może być wniesiona po wyczerpaniu drogi prawnej, w ciągu 3 miesięcy od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia.
W skardze podnieść należy wyłącznie zarzut, że ostateczne orzeczenie sądu lub organu administracji wydane zostało na podstawie ustawy lub aktu normatywnego niezgodnego z konstytucją. Polski model nie przyznaje prawa do wniesienia skargi w stosunku do orzeczenia naruszającego konstytucyjne prawa, wolności i obowiązki podmiotu, np. poprzez wadliwie realizowaną procedurę czy też błędne zastosowanie kwalifikacji prawnej.
Skarga winna spełniać wymogi przewidziane dla pisma procesowego, a więc zawierać: miejsce i datę jej sporządzenia, imię i nazwisko skarżącego (w przypadku skarżącego niebędącego osobą fizyczną należy podać nazwę podmiotu, jego siedzibę i adres oraz imię i nazwisko osoby uprawnionej do reprezentowania podmiotu), imię i nazwisko pełnomocnika.
Co powinna zawierać skarga?
Przede wszystkim wnioskodawca powinien dokładnie określić ustawę lub inny akt normatywny, na mocy którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o prawach albo obowiązkach określonych w konstytucji i w stosunku do którego skarżący domaga się stwierdzenia niezgodności z konstytucją.
Sprecyzować należy również, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób - zdaniem skarżącego - zostały naruszone.
Do wniosku należy również dołączyć uzasadnienie z podaniem dokładnego opisu stanu faktycznego.
Warto zapamiętać: Skarga konstytucyjna może być wniesiona tylko wówczas, gdy skarżący wykorzystał już wszystkie, przysługujące mu w ramach postępowania sądowego lub administracyjnego, środki zaskarżenia.
Do skargi należy dołączyć:
- pełnomocnictwo do sporządzenia skargi (w przypadku skargi sporządzonej przez pełnomocnika z urzędu należy dołączyć kopię postanowienia sądu rejonowego o ustanowieniu takiego pełnomocnika); ponadto - w przypadku osób prawnych - aktualny wyciąg z rejestru,
- wyrok, decyzję lub inne rozstrzygnięcie (łącznie z orzeczeniem wydanym przez organ I instancji), wydane na podstawie zakwestionowanego aktu normatywnego.
Skargę, wraz z załącznikami, należy składać w 5 egzemplarzach.
Warto zapamiętać: Skargę może sporządzić jedynie adwokat lub radca prawny. Zasada ta nie dotyczy sytuacji, gdy skarżącym jest sędzia, prokurator, notariusz, profesor lub doktor habilitowany nauk prawnych, bowiem te osoby same sporządzają skargę.
Skargę i zażalenie na postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu sporządzają adwokat lub radca prawny (tzw. przymus adwokacki). Jeżeli skarżącym jest sędzia, prokurator, notariusz, profesor lub doktor habilitowany nauk prawnych, osoby te same sporządzają skargę.
W razie niemożności poniesienia kosztów sporządzenia skargi przez adwokata lub radcę prawnego, skarżący może zwrócić się do sądu rejonowego jego miejsca zamieszkania o ustanowienie dla niego adwokata lub radcy prawnego z urzędu. Do czasu rozstrzygnięcia wniosku przez sąd nie biegnie termin do wniesienia skargi.
Jakie są konsekwencje orzeczenia TK?
TK może wydać postanowienie tymczasowe o zawieszeniu lub wstrzymaniu wykonania orzeczenia w sprawie, której skarga dotyczy, jeżeli wykonanie wyroku, decyzji lub innego rozstrzygnięcia mogłoby spowodować skutki nieodwracalne, wiążące się z dużym uszczerbkiem dla skarżącego lub gdy przemawia za tym ważny interes publiczny lub inny ważny interes skarżącego. TK uchyla postanowienie tymczasowe, jeżeli ustaną przyczyny, dla których zostało ono wydane.
TK rozpoznaje tylko takie skargi, które związane są z naruszeniem praw lub wolności określonych w konstytucji, z wyłączeniem spraw określonych w art. 56 ustawy zasadniczej (uzyskanie przez cudzoziemców prawa azylu lub statusu uchodźcy).
W przypadku gdy zakwestionowany akt normatywny utracił moc obowiązującą przed złożeniem skargi, należy wykazać, że wydanie przez TK orzeczenia o tym akcie jest konieczne dla ochrony konstytucyjnych wolności i praw.
O wszczęciu postępowania TK informuje Rzecznika Praw Obywatelskich (dalej: RPO), który może zgłosić udział w postępowaniu. Uczestnikami postępowania są: skarżący, organ, który wydał zakwestionowany akt normatywny, Prokurator Generalny oraz RPO, jeśli zgłosił udział w postępowaniu.
Rozprawa odbywa się bez względu na stawiennictwo uczestników postępowania.
Skargę TK rozpoznaje na zasadach przewidzianych dla rozpoznawania wniosków o stwierdzenie zgodności ustaw z konstytucją oraz innych aktów normatywnych z konstytucją.
Skutkiem stwierdzenia niekonstytucyjności ustawy lub innego aktu normatywnego, będącego podstawą do wydania orzeczenia, jest późniejsze wznowienie postępowania i prowadzenie go z pominięciem aktu prawnego, którego niekonstytucyjność stwierdził Trybunał.
Ile może kosztować pomoc prawna?
Obecnie stawka minimalna adwokata lub radcy prawnego w postępowaniu przed TK za sporządzenie i wniesienie skargi oraz za stawiennictwo na rozprawie wynosi 240 zł, zaś za sporządzenie i wniesienie skargi oraz za sporządzenie opinii o braku podstaw do jej wniesienia - 120 zł. Stanowi o tym par. 12 ust. 5 rozporządzenia ministra sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielanej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. nr 163, poz. 1349 z późn. zm.) oraz par. 13 ust. 5 rozporządzenia ministra sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U. nr 163, poz. 1348 z późn. zm.).
Sama skarga konstytucyjna jest wolna od opłaty sądowej.
Podstawa prawna
- Ustawa z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. nr 102, poz. 643 z późn. zm.).
- Uchwała Zgromadzenia Ogólnego sędziów Trybunału Konstytucyjnego z 22 października 1997 r. w sprawie regulaminu Trybunału Konstytucyjnego (MP nr 41, poz. 668).
- Rozporządzenie ministra sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. nr 163, poz. 1349 z późn. zm.).
- Rozporządzenie ministra sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów niopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U. nr 163, poz. 1348 z późn. zm.).
