Importowa Federacja

Wielokrotnie Rosja paraliżowała import z Ukrainy, Gruzji czy ostatnio Litwy i Polski. Ograniczenia dotyczyły np. mięsa, warzyw czy owoców. Wystarczy, by któryś kraj podjął działania niezbyt przychylne polityce Kremla, a natychmiast pojawia się reakcja w postaci zapowiedzi ograniczeń importu, zaostrzenia kontroli etc.

9 października 2013 r. rosyjski nadzór zgłosił zastrzeżenia do jakości serów, następnie kwiatów z Holandii. Dzień wcześniej rozgorzał konflikt w sprawie rosyjskiego dyplomaty, zatrzymanego przez holenderską policję. W przeddzień tego incydentu Holandię i Rosję poróżnił także spór o lodołamacz ekologicznej organizacji Greenpeace, która zamierzała zaprotestować przeciw planom Gazpromu dotyczącym wydobycia ropy naftowej z podmorskich złóż w Arktyce. Zatrzymany przez Rosjan statek płynął pod flagą Holandii. Reakcja była natychmiastowa - pojawiły się doniesienia Federalnej Służby Nadzoru Weterynaryjnego i Fitosanitarnego (Rossielchoznadzor) o zastrzeżeniach do jakości kwiatów z Holandii. Tylko doniesienia, ale nie było mowy o zakazie importu tulipanów z Holandii.

Te zastrzeżenia wobec jakości holenderskich serów i kwiatów rosyjskie służby zgłosiły zaraz po wybuchu dyplomatycznych sporów Moskwy z Hagą. Na początku tygodnia rosyjskie media ogłosiły, że w czasie weekendu został zatrzymany i uderzony przez holenderską policję radca rosyjskiej ambasady w Holandii Dmitrij Borodin.

Nie tylko Holandia odczuła w eksporcie produktów konflikt z Moskwą. Takie konflikty ma Litwa (produkty mleczne), Mołdowa (ponownie ograniczenia w imporcie win - powtórzenie działań z 2006 r.), Ukraina (nie tylko słodycze). Inną formą ograniczeń są ustalane kontyngenty.

30 października 2013 r. Euroazjatycka Komisja Gospodarcza (EEC) opublikowała decyzję w sprawie listy towarów, które podlegają kontyngentom taryfowym w 2014 r. oraz wielkości kontyngentów taryfowych na przywóz tych towarów do państw Wspólnej Przestrzeni Gospodarczej i Unii Celnej Białorusi, Kazachstanu i Rosji. Wielkości kontyngentów taryfowych dla Rosji w 2014 r. będą takie same jak w 2013 r., co pozostaje w zgodzie ze zobowiązaniami Moskwy wobec Światowej Organizacji Handlu (WTO). Decyzja EEC nie określa jednak specyfikacji podziału kontyngentów dla poszczególnych krajów, zostawiając ten ruch w gestii władz rosyjskich. Kazachstan zredukuje kontyngent taryfowy na przywóz świeżej, chłodzonej oraz mrożonej wołowiny z 15 400 ton w 2013 r. do 15 320 ton w 2014 r.

Ponadto Kazachowie wprowadzą podział tego kontyngentu na dwie odrębne kwoty, tj. 20 ton dla świeżej/chłodzonej wołowiny oraz 15?300 ton dla mrożonej wołowiny. Wielkość kontyngentu na przywóz świeżej, chłodzonej oraz mrożonej wieprzowiny w 2014 r. pozostanie na takim samym poziomie (9 700 ton) jak w 2013 r. Wielkość kontyngentu na dostawy mięsa drobiowego zwiększy się ze 100?000 ton w 2013 r. do 110?000 ton w 2014 r. Kontyngent na przywóz na Białoruś świeżej, chłodzonej oraz mrożonej wieprzowiny, a także mięsa drobiowego w 2014 r. zostanie zredukowany z 47200 ton w 2013 r. do 20000 ton w 2014 r. Jednocześnie decyzja EEC zawiera klauzulę, która pozwala Białorusi na zwiększenie tego kontyngentu do 40?000 ton, jeśli Białorusini wyczerpią 70 proc. zredukowanego kontyngentu na wieprzowinę w I połowie 2014 r. Rosjanie, określając wielkość kontyngentu taryfowego, mają także na celu ochronę własnych producentów.

Cały import Rosji w 2012 r. wyniósł 312 mld dol. Według federalnej służby celnej od stycznia do września 2013 r. Rosja importowała mięsa za prawie 3,7 mld dol., ryb - za 1,7 mln dol., napojów alkoholowych i bezalkoholowych za 2,1 mld dol. Do tego masowy import lekarstw za prawie 21 mld dol., odzieży za 14,9 mld, obuwia za 3,7 mld i mebli za 5,5 mld dol. Kwoty te za trzy kwartały 2013 r. przekraczają wartości dla całego 2012 r.

Według danych oficjalnych, Rosja importuje 44 proc. towarów sprzedawanych w handlu detalicznym. Nieoficjalne dane wskazują na znacznie większe wartości procentowe. Udział importu w handlu obuwiem ocenia się na 75 proc., artykułami pończoszniczo-skarpetkowymi - ponad 80 proc., wyrobów dziewiarskich - 85 proc.

W pierwszym półroczu 2013 r. Rosjanie importowali 3,167 mln ton owoców (wobec 2,944 mln ton w analogicznym okresie roku 2012). Z wielkości tej w pierwszych sześciu miesiącach bieżącego roku największe dostawy stanowiły jabłka z wynikiem 848,6 tys. ton (741 tys. ton rok temu) oraz banany - 740 tys. ton, owoce miękkie - niecałe 349 tys. ton, a także 310 tys. ton pomarańczy, 214,7 tys. ton gruszek, 112,4 tys. ton cytryn i 108 tys. ton winogron.

Największe ilości świeżych owoców importowano z Ekwadoru - 720,08 tys. ton - to praktycznie 100 proc. dostaw bananów i Polski - 583,1 tys. ton - to natomiast większość dostaw jabłek (563,3 tys. ton). Ponadto spore ilości owoców importowano w okresie od stycznia do końca czerwca z Egiptu - prawie 226 tys. ton, Turcji - 220,3 tys. ton, Argentyny - 171,6 tys. ton oraz Chin - 135,8 tys. ton i Hiszpanii - 113,1 tys. ton.

W przypadku importu warzyw - w omawianym okresie pierwszych sześciu miesięcy sprowadzono ich 1,494 mln ton wobec 1,332 mln ton rok wcześniej. W dostawach dominowały: pomidory z wynikiem ponad 544 tys. ton oraz cebula - 197,3 tys. ton, marchew 172 tys. ton, biała i czerwona kapusta niecałe 150 tys. ton oraz ogórki 105,2 tys. ton. Najwięcej warzyw dostarczyła w omawianym czasie Turcja - 338,65 tys. ton oraz Chiny - 217,5 tys. ton. Poza tymi krajami około 179 tys. ton to warzywa z Izraela, 136 tys. ton z Holandii i niecałe 112 tys. ton z Polski. W okresie od początku stycznia do końca września 2013 r. Rosjanie importowali rekordową liczbę puszkowanych pomidorów z Włoch. W okresie ostatnich pięciu lat wolumen importu tego produktu w Rosji znacznie wzrósł, ale ostatnie miesiące są pod tym względem rekordowe - rosną zwłaszcza dostawy z Włoch. W sumie w omawianym okresie pierwszych dziewięciu miesięcy 2013 r.

Rosjanie importowali 15,5 tys. ton puszkowanych, włoskich pomidorów. Obecnie dostawy te mają aż 47-proc. udział w rosyjskim imporcie, pozostałe ilości pochodzą między innymi z Wietnamu, który ma około 15-proc. udział w rosyjskim imporcie oraz z Ukrainy - 10 proc. udziału. Średnia tegoroczna cena importowa za puszkowane pomidory kształtowała się na poziomie 976 dol./tonę w przypadku włoskiego produktu i 503 dol. dla wietnamskiego.

Lwia część importu Rosji przypada nie na kiełbasę, buty czy zabawki, ale na maszyny, urządzenia, a nawet surowce dla przemysłu - 157 mld dol. w 2012 r., 112 mld dol. za dziewięć miesięcy 2013 r. W całości import żywności kosztuje przeciętnie ok. 70 mld dolarów. Rynek jest zależny w 78 proc. od importu wołowiny, a w ponad 75 proc. od importu lekarstw. Rosjanie kupują w Korei obrabiarki, które sami produkowali dwadzieścia lat temu.

Brakuje bawełny. Jej produkcja po rozpadzie ZSRR pozostała poza granicami. Wielu polityków powinno się zastanowić, co ma w swoim gabinecie produkcji krajowej. Cała technika jest przywożona z USA, Japonii, Korei, Niemiec czy Włoch.

Dowolne wyroby w Rosji składają się z importowanych części. Rosja ustępuje zagranicznym producentom w dziedzinach, w których jeszcze niedawno była silna, np. w konstrukcji samolotów. Panuje bezgraniczna wiara w ropę, gaz i pogląd, że Rosjanie resztę sobie kupią.

dr Henryk Borko

^{Autor jest rektorem Warszawskiej Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Konsorcjum FUTURUS, w latach 2000-2006 ekspert ds. rynków wschodnich UNIDO ONZ}