Krótka historia prywatyzacji banków

Według danych ZBP na koniec września 2005 r., banki z większościowym udziałem inwestora zagranicznego stanowiły 69 proc. pod względem sumy bilansowej. Suma bilansowa to łączna wielkość aktywów banku.W kredytach dla sektora niefinansowego (gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa) banki kontrolowane przez inwestorów zagranicznych miały 69-procentowy udział. Natomiast w depozytach sektora niefinansowego banki z większościowym udziałem kapitału zagranicznego miały 65 proc. udziału.

Jeśli brać pod uwagę kapitał zakładowy, banki z udziałem kapitału zagranicznego stanowiły 61,8 proc. sektora. Natomiast pod względem funduszy własnych (kapitał zakładowy powiększony o fundusze pochodzące z zatrzymanych zysków, pożyczki podporządkowane) banki z przewagą kapitału zagranicznego stanowią 75 proc. sektora.

Co na początku!

Najpierw prywatyzowano banki, które powstały jako tzw. komercyjna dziewiątka, wydzielona w lutym 1989 r. z Narodowego Banku Polskiego. NBP jako bank centralny miał już nie prowadzić działalności detalicznej, więc tę część działalności wydzielono i utworzono banki.

Powstały wówczas: Bank Przemysłowo-Handlowy, Powszechny Bank Kredytowy, Bank Zachodni, Wielkopolski Bank Kredytowy, Bank Gdański, Powszechny Bank Gospodarczy w Łodzi (PBG), Bank Depozytowo-Kredytowy w Lublinie (BDK), Pomorski Bank Kredytowy w Szczecinie (PBKS) i Bank Śląski.

W listopadzie 1993 r. NBP wydzielił ze swoich struktur Polski Bank Inwestycyjny, który został kupiony przez Kredyt Bank i z nim połączony w 1997 r. Założony w 1990 r. Kredyt Bank jest od 1994 r. notowany na giełdzie. 85,53 proc. akcji Kredyt Banku ma belgijski KBC Bank.

Przed 1989 r. funkcjonowały tylko PKO BP (w ramach struktur NBP, wydzielony w 1987 r.), Pekao SA (który zajmował się obsługą detalicznych kont walutowych), Bank Handlowy (BHW - który obsługiwał płatności zagraniczne), Bank Gospodarki Żywnościowej (do obsługi rolnictwa i banków spółdzielczych, powstały w 1975 r. z Centralnego Związku Spółdzielni Oszczędnościowo-Pożyczkowych) i Bank Rolny. Udziałowcami BGŻ było 1663 banków spółdzielczych, które miały 46 proc. udziałów. W 1986 r. utworzony został Bank Rozwoju Eksportu, który miał wspierać eksport. Po 1989 r. reaktywowano działalności Banku Gospodarstwa Krajowego, który był i ma pozostać bankiem państwowym.

Droga na GPW

Banki z komercyjnej dziewiątki trafiły na warszawską Giełdę, pozyskano też dla nich inwestorów strategicznych. Początkowo prywatyzację banków prowadziło ministerstwo finansów, a po reformie centrum rządowego, gdy nadzór właścicielski trafił do ministerstwa skarbu - Ministerstwo Skarbu Państwa.

W 1992 r. na giełdę trafiły akcje BRE Banku, sprzedawane przez Skarb Państwa i NBP. Obecnie większościowym inwestorem jest niemiecki Commerzbank, który od grudnia 1994 r. kupował akcje na giełdzie, a także nowe emisje akcji. Obecnie 70,92 proc. akcji banku ma Commerzbank. BRE Bank powstał w czerwcu 1986 r. na postawie uchwały rządu. Jego głównymi akcjonariuszami (51 proc.) byli ministrowie: Handlu Zagranicznego i Finansów.

W styczniu 1994 r. na warszawskiej giełdzie zadebiutowały akcje Banku Śląskiego. 25,9 proc. akcji prywatyzowanego banku kupił holenderski ING. Obecnie w jego posiadaniu znajduje się 75 proc. akcji banku, noszącego teraz nazwę ING Bank Śląski.

W 1995 r. w WBK inwestorem został irlandzki AIB (Allied Irish Bank), kupując 16,3 proc. akcji banku. Obecnie AIB ma 70,5 proc. akcji notowanego na giełdzie BZ WBK. Bank Zachodni WBK powstał w wyniku połączenia Banku Zachodniego i Wielkopolskiego Banku Kredytowego w czerwcu 2001 r.

W 1995 r. pierwszą transzę akcji prywatyzowanego Banku Gdańskiego kupił notowany na giełdzie prywatny bank - Bank Inicjatyw Gospodarczych (który powstał w 1989 r., a od 1992 r. był notowany na GPW). W 1997 r. oba banki zostały połączone w jeden - BIG BG. Obecna nazwa tego banku to Bank Millennium. Największym jego akcjonariuszem (50 proc.) jest Banco Comercial Portugues.

W styczniu 1995 r. akcje banku BPH zadebiutowały na GPW. W październiku 1997 r. na parkiet trafiły akcje PBK. Od 1998 r. inwestorem strategicznym w BPH był Bayerische Hypo- und Vereinsbank (HVB), a w PBK - od 1997 r. - austriacki BA CA. W grudniu 2001 zagraniczni akcjonariusze obu banków połączyli się, czego skutkiem było również połączenie BPH i PBK. Od lipca 2004 r. bank nosi nazwę BPH. 71,03 proc. ma UniCredito Italiano za pośrednictwem spółki zależnej Bank Austria Creditanstalt. 3,68 proc. akcji należy Skarb Państwa.

W 1996 r. rząd zdecydował o utworzeniu grupy Pekao SA. Poza bankiem Pekao SA w jej skład weszły BDK, PBKS i PBG. W 1998 r. banki grupy rozpoczęły łączenie, zakończone 1 stycznia 1999 r.. W pół roku później grupa Pekao SA trafiła na warszawską giełdę. 3 sierpnia 1999 r. 52,09 proc. akcji Pekao SA kupiły UniCredito Italiano SpA i Allianz Aktiengesellschaft.

W 1997 r. na giełdzie zadebiutowały akcje Banku Handlowego, istniejącego od 1870 r. Wówczas rząd nie wybrał dla banku strategicznego akcjonariusza. Bank Handlowy planował połączenie z BRE Bankiem, jednak do tej fuzji nie doszło, została ona zablokowana przez PZU. W 2000 r. większościowym akcjonariuszem BHW został amerykański Citigroup. W 2001 r. działający już w Polsce Citibank i BHW zostały połączone. Citibank Overseas Investment Corporation ma 75 proc. akcji banku, a podmiot zależny - International Finance Associates - 14,3 proc. Pozostałe akcje nadal są w obrocie giełdowym.

Inne banki

W 2004 r. akcjonariuszem BGŻ został holenderski Rabobank. Ma on 35,3 proc. akcji, 15 proc. - Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju (Rabobank i EBOR objęły akcje nowej emisji), 43,51 proc. akcji BGŻ należy nadal Skarb Państwa. Ostatnim prywatyzowanym bankiem był PKO BP. W listopadzie 2004 r. akcje PKO BP zadebiutowały na GPW. Bank ten nie ma strategicznego akcjonariusza, a większościowym (51,59 proc. akcji) właścicielem jest Skarb Państwa.