Nowa moneta okolicznościowa NBP: "Odkryj Polskę – Brama Żuraw w Gdańsku"

Gdańsk od początku swego istnienia rozwijał się gospodarczo dzięki morskiej i rzecznej wymianie handlowej. Już w średniowieczu wybudowano w tym mieście nabrzeża przeładunkowe, składy towarów oraz stanowiska do budowy i remontów statków. Dokumenty archiwalne potwierdzają istnienie w 1363 r. w ciągu wschodnich murów miejskich umocnionej drewnianej bramy, która spłonęła w 1442 r. W 1444 r. zbudowano w tym samym miejscu murowaną budowlę w stylu flamandzkim, pełniącą funkcję dźwigu portowego. Nazwa tej bramy pochodzi od blaszanego wiatrowskazu w kształcie żurawia, umieszczonego na jej szczycie.

Brama Żuraw w Gdańsku ma 28 m długości i 10 m szerokości. W przyziemiu grubość murów wynosi około 4 m. Od strony Motławy pomiędzy basztami wznosi się 30-metrowa drewniana konstrukcja, której mechanizm dźwigowy umieszczony na szczycie wystaje poza krawędź nabrzeża, dzięki czemu można było podnosić towary ze statków i stawiać na nich maszty. Wewnętrzna konstrukcja dźwigowa składała się z osadzonych na różnych wysokościach dwóch par kół deptakowych z kołowrotami o średnicy 6 m. Siłę napędową zapewniali ludzie stąpający wewnątrz kołowrotów. Liny podnosiły ciężar 2 t na wysokość 27 m lub 4 t na wysokość 11 m.

W XVIII w. Żuraw przestał pełnić funkcję dźwigu portowego, ale był jeszcze wykorzystywany do stawiania masztów na statkach wiślanych ruszających w powrotny rejs w górę Wisły. Potem służył do wynurzania ruf statków z napędem mechanicznym oraz do remontów śrub i sterów okrętowych. W XIX w. gdański port intensywnie rozbudowywał się w nowym miejscu i Żuraw przestał być potrzebny.

Podczas działań wojennych w 1945 r. spłonęła drewniana konstrukcja Żurawia, a ceglane baszty uległy zniszczeniu w 40 proc. Mury bramy odbudowano w latach 1957-1959, a drewnianą konstrukcję dźwigu zrekonstruowano w latach 1963-1965. Od 1977 r. zabytek jest oddziałem Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku. Gdański Żuraw jest największym i najstarszym z zachowanych dźwigów portowych średniowiecznej Europy.

Ks. prof. dr hab. Wojciech Zawadzki

Rewers monety przedstawia Bramę Żuraw widoczną z prawego brzegu rzeki Motławy z pozycji południowo-wschodniej oraz herb Gdańska w postaci dwóch krzyży i korony.

BIZNES INTERIA na Facebooku i jesteś na bieżąco z najnowszymi wydarzeniami

Moneta okolicznościowa: "Odkryj Polskę - Brama Żuraw w Gdańsku"

Nominał: 5 zł
Stop: pierścień MN25, rdzeń CuAl6Ni2
Stempel: zwykły
Średnica: 24,00 mm
Masa: 6,54 g
Brzeg (bok): moletowany nieregularnie; na boku ośmiokrotnie powtórzony napis: NBP, co drugi odwrócony o 180 stopni, rozdzielony gwiazdkami
Nakład: do 1 000 000 szt.
Projektant awersu: Dobrochna Surajewska
Projektant rewersu: Paweł Pietras
Emitent: NBP
Na zlecenie NBP monety wyprodukowała Mennica Polska S.A.