Od żonatego nie wyegzekwujesz

Zadbaj o zgodę małżonka kontrahenta

Umowy dotyczące majątku wspólnego małżonków zawarte przez jednego małżonka bez zgody drugiego są ważne. Wyjątki od tej zasady są nieliczne, dotyczą przede wszystkim nieruchomości. Uzyskanie takiej pisemnej zgody jest jednak przydatne kontrahentom, którzy z osobą pozostającą w związku małżeńskim robią interesy. Dlaczego? Jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie bez zgody drugiego małżonka, to wierzyciel będzie mógł wyegzekwować należności z:

1) majątku osobistego dłużnika,

2) wybranych składników majątku wspólnego: wynagrodzenia za pracę dłużnika (ale już nie z wynagrodzenia za pracę jego małżonka), dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, korzyści uzyskanych z przysługujących dłużnikowi praw autorskich, pokrewnych, własności przemysłowej oraz innych praw twórcy,

3) należących do majątku wspólnego przedmiotów majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa, jeśli zaciągnięte zobowiązanie jest związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa.

Inaczej wyglądałaby sprawa, gdyby na zaciągnięcie zobowiązania zgodził się małżonek. Wówczas wierzyciel mógłby prowadzić egzekucję z całego majątku wspólnego małżonków, a nie tylko z niektórych, wskazanych wcześniej składników tego majątku. Tymczasem do majątku wspólnego wchodzą często najbardziej cenne rzeczy, np. nieruchomości, samochody, wyposażenie domu. Gdy wierzyciel nie zadba o zgodę małżonka dłużnika, to nie będzie mógł z tych składników majątku prowadzić egzekucji.

Nowe zasady, nowe problemy

W tych przypadkach, gdy dług wynika z zawartej umowy, a wierzyciel nie zadbał o to, by uzyskać pisemną zgodę małżonka dłużnika na jej zawarcie, rozwiązanie chroniące majątek wspólny małżonków można zrozumieć. Wierzyciel mógł być przecież przezorny i na etapie zawierania umowy zażądać od kontrahenta, by ten przedstawił zgodę swojego małżonka.

Nie zawsze jednak zobowiązanie wynika z zawartej umowy. Obowiązek zapłaty określonej sumy pieniężnej może być przecież następstwem tzw. czynów niedozwolonych - a więc zawinionego wyrządzenia komuś szkody, np. w wyniku wypadku czy pobicia. Od sprawcy zostanie zasądzone odszkodowanie, ale nie będzie można go egzekwować z majątku wspólnego małżonków - bo przecież mąż czy żona sprawcy "nie wyrazili zgody na zaciągnięcie zobowiązania".

Problem z długami członków zarządu i wspólników

W praktyce obrotu gospodarczego ochrona majątku wspólnego małżonków często uniemożliwia skuteczne wyegzekwowanie zobowiązań od wspólników spółek jawnych oraz od członków zarządu spółek z o.o., którzy ponoszą odpowiedzialność za długi spółki.

Przypomnijmy - członkowie zarządu spółek z o.o. odpowiadają za zobowiązania spółki, jeśli wierzycielowi nie uda się wyegzekwować należności od samej spółki (gdy egzekucja prowadzona przeciw spółce okaże się bezskuteczna). Członek zarządu może się obronić wskazując, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości spółki albo że wierzyciel nie poniósł szkody, albo że wniosku we właściwym czasie wprawdzie nie złożono, ale nie ma w tym winy członka zarządu (bo np. był w tym okresie w szpitalu). Odpowiedzialność członków zarządu spółek z o.o. za zobowiązania spółki jest więc karą za to, że wbrew obowiązkowi nie złożyli wniosku o ogłoszenie upadłości spółki.

Z kolei w spółkach jawnych wspólnicy odpowiadają za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem, solidarnie ze spółką, jeśli egzekucja z majątku samej spółki okaże się bezskuteczna.

Nawet, jeśli wierzyciel uzyska korzystny wyrok zasądzający należność od członka zarządu czy wspólnika spółki jawnej, to może mieć spory problem z wyegzekwowaniem zasądzonych kwot. Wystarczy, że członek zarządu albo wspólnik od lat pozostaje w związku małżeńskim, w którym panuje ustrój wspólności majątkowej. W praktyce może być tak, że do majątku wspólnego wchodzą najcenniejsze składniki majątku, bo małżonkowie "dorobili się" już w trakcie trwania małżeństwa.

Ochrona majątku wspólnego

Przepisy wyraźnie chronią majątek wspólny przed wierzycielami. Wierzyciel małżonka nie może w czasie trwania wspólności ustawowej żądać zaspokojenia z udziału, który w razie ustania wspólności (a więc np. po rozwodzie czy sądowym zniesieniu wspólności) przypadnie temu małżonkowi w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku.Wierzyciel nie może też żądać prowadzenia egzekucji "z połowy rzeczy wchodzących do majątku wspólnego" - bo majątek wspólny jest niepodzielny, dopóki trwa wspólność majątkowa.

Wierzyciel nie uzyska zniesienia wspólności majątkowej

Wspólność majątkowa ustaje w przypadku rozwodu oraz separacji. Wówczas małżonkowie dzielą się majątkiem wspólnym, a wierzyciel może z tego, co w wyniku podziału przypadnie jego dłużnikowi prowadzić egzekucję.

Wspólność majątkowa może też ustać w trakcie trwania małżeństwa, w wyniku orzeczenia sądu. Z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej (art. 52 § 1 K.r.o.). Problem w tym, że wierzyciel nie ma prawa złożyć takiego wniosku. Tylko któryś z małżonków może żądać ustanowienia rozdzielności majątkowej. Wierzycielowi pozostaje wystąpić z wnioskiem o ogłoszenie upadłości swojego dłużnika, o ile ten jest przedsiębiorcą.

Podstawa prawna:

ustawa z dnia 25.02.1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. nr 9, poz. 59 ze zm.),

ustawa z dnia 17.11.1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. nr 43, poz. 296 ze zm.).

Wspólność majątkowa

Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.

Do majątku wspólnego należą w szczególności:

1) pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków,

2) dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków,

3) środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków.

Andrzej Janowski