Odszkodowanie za urzędnika
Z dniem 1 września 2004 r. wszedł w życie przepis, który umożliwia dochodzenie odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez władzę publiczną.
Za bezprawne zachowanie urzędnika, jego bezczynność, a także szkody spowodowane prawomocnym orzeczeniem sądowym lub ostateczną decyzją administracyjną zapłaci Skarb Państwa.
Znowelizowany art. 417 kodeksu cywilnego stanowi, że "za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego albo inna osoba wykonująca tę władzę z mocy prawa".
Odpowiedzialność solidarna
Nowy przepis wskazuje, że za szkodę zapłaci Skarb Państwa, konkretny organ samorządu gminnego, powiatowego lub wojewódzkiego, a także inna osoba, która przyczyniła się do powstania szkody w toku wykonywania zadań publicznych. Ponadto, jeśli szkodę spowoduje podmiot, który przejął zadania publiczne od samorządu, poniesie on odpowiedzialność solidarnie ze zleceniodawcą. Oznacza to, że podmiotami ponoszącymi odpowiedzialność są także państwowe i komunalne osoby prawne oraz inne instytucje publiczne niemające charakteru państwowego lub komunalnego, którym powierzono wykonywanie określonych prerogatyw władzy (fundacja, stowarzyszenie, prywatna firma, spółka itp.).
Szkoda w wyniku bezprawnego orzeczenia
Od 1 września br. możliwe jest również dochodzenie odpowiedzialności nie tylko za urzędniczą bezprawność, ale także za szkodę wyrządzoną przez wydanie: w aktu normatywnego (ustawy, rozporządzenia, zarządzenia) w prawomocnego orzeczenia sądowego w ostatecznej decyzji administracyjnej. Odnosi się to także do przypadków, gdy prawomocne orzeczenie lub ostateczna decyzja zostały wydane na podstawie aktu normatywnego niezgodnego z konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą.
Przesłanki odpowiedzialności
Jakie są warunki materialnej odpowiedzialności za błędy władzy? Pierwszym warunkiem jest stwierdzenie szkody, będącej wynikiem niezgodnego z prawem działania lub zaniechania. Drugim - nierozerwalny związek szkody z pełnieniem władzy publicznej. Trzecim - jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie aktu normatywnego, prawomocnego orzeczenia sądowego lub ostatecznej decyzji administracyjnej. Jej naprawienia będzie można żądać pod warunkiem stwierdzenia we właściwym postępowaniu ich niezgodności z prawem. Szkoda może powstać nie tylko przez wydanie orzeczenia lub decyzji, ale także wskutek niewydania tych aktów, mimo że obowiązek ich wydania przewidywał określony przepis prawa.
Krzywda na osobie
Nowelizacja art. 417 k.c. wprowadza przepis przewidujący odszkodowanie za krzywdę. Jeżeli przez zgodne z prawem działanie władzy publicznej została wyrządzona szkoda na osobie, poszkodowany będzie mógł żądać całkowitego lub częściowego jej naprawienia oraz zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę, gdy "okoliczności, a zwłaszcza niezdolność poszkodowanego do pracy lub jego ciężkie położenie materialne, wskazują, że wymagają tego względy słuszności". Jest to przepis wzorowany na dotychczasowym rozwiązaniu, jednak znacznie poszerza zakres ochrony prawnej obywateli.
Funkcjonariusze wykonujący władzę publiczną to m.in.: prezydent RP, poseł, senator, radny, sędzia, ławnik, prokurator, notariusz, komornik, kurator sądowy, pracownik administracji rządowej lub samorządu terytorialnego, a także urzędnik w zakresie, w którym uprawniony jest do wydawania decyzji administracyjnych, pracownik organu kontroli państwowej lub samorządowej, funkcjonariusz ochrony bezpieczeństwa, służby więziennej, żołnierz.
