Polityczna gospodarka

Niestety, wysokie wsparcie finansowe nie przełożyło się na zmniejszenie bezrobocia. Rząd uruchamia nowe programy wspierania przedsiębiorczości, jednak obserwując sytuację gospodarczą, nie zawsze i nie we wszystkich sektorach jednakowo widać ich efekty.

Jacek Piechota: Znaczna część przedsiębiorców uważa pozyskiwanie kapitału za barierę rozwoju. Potrzeby przedsiębiorców są zależne od ich indywidualnych ambicji i etapu rozwoju na jakim się znajdują. Nowo uruchamiane podmioty często nie posiadają nawet minimalnego zabezpieczenia, nie mogą więc uzyskać niezbędnych pożyczek bankowych i nie mają dostępu do innych źródeł finansowania. Działające w naszym kraju banki i instytucje koncentrują się na obsłudze dużych podmiotów, a także finansowaniu deficytu skarbu państwa. Cierpią na tym małe i średnie firmy, których dostęp do kredytu jest ograniczony. Polityka państwa ma prowadzić do usunięcia tej bariery, czemu może służyć efektywne wykorzystanie środków funduszy strukturalnych.

W związku z tym już 10 lat temu przyjęto program pt.: "Małe i średnie przedsiębiorstwa w gospodarce narodowej", który określał politykę wobec małych i średnich przedsiębiorstw. W tym czasie zaczęły powstawać pierwsze instytucje wspierające działalność przedsiębiorców, z których najważniejsze to: Polska Fundacja Promocji i Rozwoju Małych i Średnich Przedsiębiorstw, Agencja Techniki i Technologii, fundusze poręczeń kredytowych i pożyczkowe, a także Krajowy System Usług (KSU) dla małych i średnich przedsiębiorstw - sieć współpracujących ze sobą instytucji wspierających MSP.

Spośród ośrodków KSU zostały powołane, w 2001 roku, w każdym województwie Regionalne Instytucje Finansujące (RIF), które są regionalnym partnerem PARP współpracującym przy wdrażaniu polityki sektorowej adresowanej do MSP w regionie oraz łącznikiem, który w sposób spójny stosuje odpowiednie i skoordynowane instrumenty na poziomach regionalnym i krajowym.

Kolejny dokument "Kierunki działań Rządu wobec małych i średnich przedsiębiorstw" stał się podstawą wszystkich działań podejmowanych na rzecz małych i średnich firm oraz przeznaczenia środków budżetowych na bezpośrednią pomoc dla przedsiębiorców. W celu ułatwienia przedsiębiorcom dostępu do zewnętrznych źródeł finansowania prowadzonej działalności, w sierpniu 2002 r. został przyjęty rządowy program rozbudowy systemu funduszy pożyczkowych i poręczeniowych dla małych i średnich przedsiębiorstw w latach 2002-2006 nazwany "Kapitał dla przedsiębiorczych".

Inicjatywy na rzecz usuwania barier w pozyskiwaniu środków na inwestycje znalazły się też w "Planie działań prowzrostowych w latach 2003-2004 - Przedsiębiorczość - Rozwój - Praca II" przyjętym w lipcu 2003 r. i stanowiącym kontynuację oraz uzupełnienie strategii gospodarczej.

W celu ułatwienia przedsiębiorcom podejmowania i realizowania inwestycji przyjęty został w marcu 2003 r. raport "Inwestycyjny proces budowlany" - bariery inwestycyjne oraz propozycje działań usprawniających. Prezentuje on ogólną charakterystykę procesu inwestycyjnego na podstawie opinii i doświadczeń inwestorów, bariery napotykane przez inwestorów na poszczególnych etapach realizowanej inwestycji, a na tej podstawie proponuje działania dla usprawnienia budowlanego procesu inwestycyjnego, zarówno o charakterze legislacyjnym jak i organizacyjnym. Zespół ds. usprawnienia inwestycyjnego procesu budowlanego powołany wspólnie przez Ministra Infrastruktury oraz Ministra Gospodarki i Pracy z udziałem przedstawicieli: organizacji zrzeszających przedsiębiorców i inwestorów budowlanych, samorządu gminnego, samorządów zawodowych i stowarzyszeń związanych z budownictwem przygotował nowelizacje stosownych ustaw, z których najważniejsza jest zmiana ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.

Realizowana jest również Ustawa z dnia 20 marca 2002 r. o finansowym wspieraniu inwestycji (Dz. U. Nr 41, poz. 363 z późn. zm.), która wraz z aktami wykonawczymi określa zasady i formy udzielania wsparcia finansowego przedsiębiorcom dokonującym nowych inwestycji lub tworzącym nowe miejsca pracy związane z tymi inwestycjami. O wsparcie finansowe na tworzenie i modernizację infrastruktury technicznej mogły ubiegać się również gminy, jednak inwestycja taka musiała być bezpośrednio związana z inwestycją przedsiębiorcy. W oparciu o jej przepisy, w ramach środków finansowych na 2004 r., podpisano umowy z przedsiębiorcami na realizację inwestycji o łącznej wartości ok.1,3 mld zł i na utworzenie prawie 3000 nowych miejsc pracy.

Na podstawie programu "Kierunki działań rządu wobec małych i średnich przedsiębiorstw od 2003 do 2006 roku" przedsiębiorcy mogą ubiegać się o pożyczki na przedsięwzięcia w zakresie działalności innowacyjnej obejmującej wdrożenie wyników prac badawczo-rozwojowych, zakup licencji krajowych lub zagranicznych, zakup maszyn, urządzeń i instalacji oraz ich montażu, budowę, rozbudowę lub modernizację budynków i instalacji niezbędnych do wprowadzenia innowacji. Dostępne stały się także dotacje inwestycyjne umożliwiające przedsiębiorcom dofinansowanie zakupu nowych maszyn i urządzeń. Wsparcie oferowane przedsiębiorcom jest realizowane za pośrednictwem Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości oraz nadzorowanej przez nią sieci Krajowego Systemu Usług dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw, a także współpracujących z Agencją Regionalnych Instytucji Finansujących.

Jednocześnie systematycznie przygotowywaliśmy się instytucjonalnie do zapewnienia odpowiednich ram dla efektywnego wykorzystania środków z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności. W planie działań wynikających z raportu Przedsiębiorczość w Polsce znalazły zadania z tego zakresu. Obejmowały one m.in. zakończenie działań umożliwiających uruchomienie programów operacyjnych funduszy strukturalnych, stworzenie ram instytucjonalnych pośredniego wsparcia finansowego dla małych i średnich przedsiębiorstw czy zwiększenia efektywności wykorzystania środków w ramach programów operacyjnych funduszy strukturalnych.

Dotychczas działania wspierające przedsiębiorców finansowane były ze środków budżetowych oraz programu Phare. Z dniem przystąpienia Polski do Unii Europejskiej, dla polskich przedsiębiorstw otworzyły się nowe możliwości oraz szanse rozwoju związane z absorpcją środków wspólnotowych z funduszy strukturalnych oraz Europejskiego Banku Inwestycyjnego. W celu efektywnego wykorzystania dostępnych środków, został przyjęty Narodowy Plan Rozwoju, lata 2004 - 2006 (NPR). Aktualnie trwają prace nad kolejnym NPR na lata 20007-2013.

Najistotniejszymi, z punktu widzenia rozwoju przedsiębiorczości są trzy programy operacyjne dotyczące wzrostu konkurencyjności przedsiębiorstw, rozwoju zasobów ludzkich oraz rozwoju regionalnego. Działania zaproponowane w tych programach zmierzają do zapewnienia przedsiębiorcom zintegrowanego pakietu pomocy, składającego się m.in. z grantów inwestycyjnych.

Programem, który nakierowany jest wprost na rozwój przedsiębiorczości i wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw działających w Polsce, oferując najbardziej kompleksowy system wsparcia, jest Sektorowy Program Operacyjny Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw (SPO-WKP). Cel strategiczny - poprawa pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstw został ujęty w dwóch priorytetach:

- Rozwój przedsiębiorczości i wzrost innowacyjności poprzez wzmocnienie instytucji otoczenia biznesu,
- Bezpośrednie wsparcie dla przedsiębiorstw.

Ogółem na wsparcie instytucji otoczenia biznesu przeznaczono w ramach SPO-WKP:

- 547,46 mln euro z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), oraz
- 168,6 mln euro z krajowych środków publicznych, jako wkład budżetu państwa.

Instytucje chcące skorzystać z oferowanej pomocy będą musiały zaangażować 97,33 mln euro środków własnych.

Druga grupa odbiorców pomocy udzielanej w ramach Programu - przedsiębiorcy mogą liczyć na jeszcze większe środki unijne i krajowe. W ramach priorytetu dotyczącego ich bezpośredniego wsparcia przeznaczono:

- 683,3 mln euro z EFRR, oraz
- 286 mln euro z krajowych środków publicznych.

1 050,29 mln euro przedsiębiorcy będą musieli zainwestować sami w ramach wkładu własnego.

W ramach SPO - WKP, przedsiębiorcy będą mogli uzyskać wsparcie na dofinansowanie projektów z zakresu:

- usług doradczych,
- nowych inwestycji, prowadzących do zasadniczych zmian produkcji, produktu, jak i procesu produkcyjnego, obejmujących środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne (np. uzyskanie patentu, nabycie licencji lub nieopatentowanej wiedzy technicznej, technologicznej lub z zakresu organizacji i zarządzania),
- inwestycji w nowe technologie, modernizacji oraz wspólnych inwestycji kilku podmiotów,
- udziału w zagranicznych misjach gospodarczych oraz imprezach targowo wystawienniczych,
- zakupu wyników prac badawczo rozwojowych,
- inwestycji podejmowanych przez przedsiębiorców w zakresie dostosowania do wymogów ochrony środowiska oraz inwestycji umożliwiających uzyskanie pozwolenia zintegrowanego.

Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego (ZPORR) ma za zadanie wspierać przedsiębiorczość na poziomie regionalnym, poprzez wsparcie udzielane mikroprzedsiębiorstwom oraz poprzez promocję przedsiębiorczości w środowiskach lokalnych. W ramach ZPORR realizowane będą działania ukierunkowane na:

- wszechstronne wsparcie dla nowo powstających mikroprzedsiębiorstw, działających poza przemysłami tradycyjnymi oraz chcących rozpocząć własną działalność. Będzie to wsparcie z zakresu usług doradczych, szkoleń oraz pomoc finansowa - w formie jednorazowej dotacji oraz comiesiecznych dotacji w ciągu pierwszych sześciu miesięcy funkcjonowania przedsiębiorstwa,
- zwiększenie konkurencyjności mikroprzedsiębiorstw (funkcjonujących nie dłużej niż 3 lata i zatrudniających nie więcej niż 10 osób).

Na cele ZPORR, służące rozwojowi polskiej przedsiębiorczości, została zaalokowana łączna kwota w wysokości 136,1 mln euro.

Sektorowy Program Operacyjny Rozwój Zasobów Ludzkich (SPO - RZL), komplementarny w stosunku do SPO - WKP oraz ZPORR, rozszerza ofertę współfinansowania projektów z funduszy strukturalnych, zapewniając wsparcie ukierunkowane na pomoc dla osób bezrobotnych chcących rozpocząć własną działalność gospodarczą, na promocję przedsiębiorczości (zwłaszcza wśród kobiet i młodzieży) oraz na wzmocnienie potencjału adaptacyjnego przedsiębiorstw. W ramach SPO - RZL, współfinansowane będą projekty dotyczące: - wspierania przedsiębiorczości wśród kobiet, w tym doradztwa i szkoleń z zakresu rozwoju własnej działalności gospodarczej oraz dotacje na rozwój własnej firmy,
- szkoleń skierowanych zarówno do pracowników, jak i do kadry zarządzającej, z zakresu zastosowania nowoczesnych technologii, poprawy organizacji pracy, zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy, usprawnienia zarządzania, studiów podyplomowych oraz staży w jednostkach naukowych,
- promowania aktywnego wsparcia dla przedsiębiorczości oraz kampanii promujących postawy przedsiębiorcze wśród młodzieży.

Na realizację powyższych działań została przeznaczona łączna kwota w wysokości ok. 140 mln euro.

W ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Restrukturyzacja i Modernizacja Sektora Żywnościowego oraz Rozwój Obszarów Wiejskich, wspierane będą przedsiębiorstwa z sektora rolno- spożywczego działające w obszarze przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych objętych Załącznikiem I do Traktatu WE oraz działania z zakresu usług związanych z turystyką i wypoczynkiem.

W ciągu ostatniego roku uruchomiono wdrażanie Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego. Złożono ponad 13 tys. wniosków o dofinansowanie na łączną kwotę ok. 24 mld zł. Zakończył się okres kontraktacji Phare Spójność Społeczna i Gospodarcza 2002. Wartość podpisanych kontraktów stanowi 94% (160 mln euro) przewidzianych środków. Zakończono przygotowania do uruchomienia środków z Funduszu Spójności. Przyjęto 31 projektów dofinansowywanych z Funduszu w tym: 22 dotyczyło sektora ochrony środowiska a 9 - sektora transportu. Uruchomiono 7 Programów współpracy przygranicznej w ramach Inicjatywy Wspólnotowej INTERREG III finansowanych ze środków UE. Polskim beneficjentom przyznano środki na kwotę 17 mln euro. Uruchomiono wdrażanie Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2004-2006 finansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Przyjęto do realizacji projekty z zakresu wsparcia technicznego na kwotę 29 mln zł.

Na koniec należy wspomnieć, że nadal trwają prace ustawodawcze nad kolejnymi aktami prawnymi, które będą wspierać przedsiębiorstwa w realizacji nowych inwestycji. W minionym roku opracowano (we współpracy z UOKiK) "Program polityki w zakresie pomocy publicznej na lata 2005-2010", ustawę o Funduszu Poręczeń Unijnych oraz ustawę o Krajowym Funduszu Kapitałowym, które już weszły w życie. Na etapie prac parlamentarnych znajduje się projekt ustawy dotyczącej partnerstwa publiczno-prawnego oraz wspierania innowacyjności.

Trwają również prace nad Projektem Narodowego Planu Rozwoju na lata 2007-2013, w którym Inwestycje wymieniane są jako jeden z priorytetów. W jego ramach planowane są zarówno działania wspierające bezpośrednio przedsiębiorców w realizacji nowych inwestycji (wspieranie rozwoju gospodarki opartej na wiedzy, przebudowa otoczenia działania przedsiębiorstw), jak i "duże zadania" inwestycyjne obejmujące inwestycje proekologiczne, z zakresu infrastruktury energetycznej, transportu oraz infrastruktury miast i obszarów wiejskich.

Kolejną szansą na przyspieszenie rozwoju gospodarczego kraju jest gospodarka elektroniczna. To szansa na zwiększenie konkurencyjności, innowacyjności i poprawę efektywności przedsiębiorstw. Postęp w tej dziedzinie uzależniony jest w głównej mierze od dostępności i umiejętności wykorzystania nowych narzędzi. Dlatego też niezbędne jest podejmowanie działań wspierających e-gospodarkę.

Doświadczenia państw gospodarczo wysoko rozwiniętych potwierdzają, że rozwój e-gospodarki wspierany jest polityką państwa.

Działania na rzecz upowszechnienia gospodarki elektronicznej nie mogą ograniczać się jedynie do stworzenia firmom i użytkownikom przyjaznego otoczenia instytucjonalnego i prawnego. Szczególnie małe i średnie przedsiębiorstwa cechuje niski poziom wykorzystania internetu w działaniach operacyjnych oraz dostępności do elektronicznych usług i obsługi transakcji gospodarczych.

Szersze stosowanie systemów i narzędzi gospodarki elektronicznej niesie ze sobą bardzo wymierne korzyści ekonomiczne, szczególnie w odniesieniu do sektora msp. Należy tu wymienić przede wszystkim :

- redukcję kosztów działalności głównie operacyjnej, ale także finansowej i inwestycyjnej;
- znaczne zwiększenie zasięgu rynków sprzedaży produktów i usług oraz rynków zaopatrzenia;
- zwiększenie możliwości kooperacji przedsiębiorców;
- wzrost sprawności procesów gospodarczych i skuteczności zarządzania;
- podwyższenie poziomu obsługi klienta;
- lepszy przepływ informacji niezbędnych dla procesów decyzyjnych;
- przyśpieszenie obiegu pieniądza.

W ostatnich latach stworzone zostało kompleksowe otoczenie prawne w postaci pakietu ustaw dostosowujących obrót gospodarczy do możliwości jakie daje gospodarka elektroniczna. Podstawowe regulacje w tym zakresie stanowią m.in.: - ustawa o świadczeniu usług drogą elektroniczną
- znowelizowane przepisy Kodeksu cywilnego odnoszące się do oferty składanej drogą elektroniczną
- ustawa o ochronie niektórych praw konsumentów (regulacje dot. sprzedaży na odległość)
- ustawa o elektronicznych instrumentach płatniczych
- ustawa o podpisie elektronicznym

Przyjęty przez Radę Ministrów Program na lata 2003-2006 pt. "Tworzenie mechanizmów i struktur rozwoju handlu elektronicznego w Polsce /Elektroniczna Platforma Wspomagania Handlu eHandel/" jest obecnie sukcesywnie realizowany. W znacznym stopniu wykonane zostały zadania związane z budową platformy elektronicznej eHandel, stanowiącej zespół komplementarnych, nowoczesnych narzędzi wspomagających działalność gospodarczą firm, w tym zwłaszcza z sektora małych i średnich przedsiębiorstw. Trzeba podkreślić że,intencją budowy platformy nie jest konkurowanie z istniejącymi platformami transakcyjnymi, lecz stworzenie mechanizmów i standardów dla umożliwienia powiązania ich w jednolitą strukturę wspomagania biznesu. Efektem działania Programu będzie również uruchomienie wirtualnego inkubatora e-gospodarki, który realizowany będzie jako dodatkowy element edukacyjny promujący e- gospodarkę.