Poziom cukru, wpływ leków, wzrost roślin. Co Polak sprawdzi w kosmosie?
Misja Axiom Mission 4 z udziałem Sławosza Uznańskiego-Wiśniewskiego to przełom dla Polski w badaniach kosmicznych. Eksperymenty prowadzone na ISS mają przynieść istotne informacje dla nauki i przemysłu, wspierając rozwój nowych technologii oraz pogłębiając współpracę badawczą na arenie międzynarodowej. Wraz z pozostałymi członkami załogi będą mieć do zrealizowania 60 badań w warunkach mikrograwitacji.
- Jako astronauta i astronauci z korpusu są przygotowywani do wykonywania badań z każdej dziedziny - czy technologicznej, czy nauk o życiu, czy utrzymania stacji kosmicznej. Trening jest dosyć szeroki. Czy to będzie eksperyment medyczny, biologiczny, inżynierski, czy to będzie utrzymanie ruchu platformy naukowej na stacji kosmicznej - będę wykonywał to, co zostanie mi przypisane - mówił w maju 2024 roku w rozmowie z Interią Biznes Sławosz Uznański-Wiśniewski. Wówczas był astronautą projektowym Europejskiej Agencji Kosmicznej (ESA), zaś dziś wiemy, że stanie się on drugim po Mirosławie Hermaszewskim Polakiem, który poleci w kosmos 29 maja o 19:03 czasu polskiego.
Pierwsze zapowiedzi o możliwym locie w kosmos Polaka pojawiły się w listopadzie 2022 roku. Wówczas okazało się, że ESA wybrała go do swojej grupy rezerwowych astronautów. Długie miesiące przygotowań, szkoleń przyniosły efekty - Uznański-Wiśniewski spędzi poza Ziemią około 14 dni w ramach misji AxiomMission 4 (AX-4), gdzie będzie reprezentował zarówno Polskę, jak i ESA. Oprócz niego na pokładzie statku Crew Dragon znajdą się Peggy Whinston z USA jako dowódca, a także Tibor Kapu z Węgier i Shubhanshu Shukla z Indii.
Podczas pobytu na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS) astronauci nie będą mogli narzekać na nudę - mają do wykonania eksperymenty z różnych dziedzin nauki. Ostatecznie misja obejmuje około 60 badań naukowych od medycyny, przez biotechnologię, inżynierię materiałową czy psychologię. Naukowcy będą badać np. wpływ warunków mikrograwitacji na druk, zmianę zachowania w warunkach stresu, zmiany komórkowe czy wzrost roślin, w tym roślin uprawnych.
Podczas konferencji 29 kwietnia zorganizowanej przez Axiom podkreślono, że duży nacisk będzie położony na eksperymenty medyczne, w szczególności ten dotyczący monitorowania poziomu cukru we krwi. Wyniki mają posłużyć zarówno w kontroli stanu pacjentów na Ziemi (np. tych, którzy znajdują się daleko od szpitala czy lekarza, a więc podobnie, jak astronauci), jak również samym astronautom w przyszłości. Obecnie bowiem cukrzyca insulinozależna automatycznie dyskwalifikuje osoby, które chciałyby polecieć w kosmos. Ale to nie wszystko - wyniki eksperymentów mają też pomóc w lepszym przygotowaniu się do innych misji kosmicznych, w tym na Księżyc czy na Marsa. Duże nadzieje pokłada się także w badaniach związanych z leczeniem nowotworów.
Badania mają również znaczenie dla samego organizatora misji - Axiom chce uruchomić swoją, niezależną od ISS stację kosmiczną.
Każdy z astronautów będzie wykonywał zlecone mu przez odpowiednią dla niego jednostkę badania. Ponadto również Axiom wystawił swoje eksperymenty do wykonania. Uznański-Wiśniewski, reprezentujący Polskę oraz ESA, zabiera ze sobą 13 eksperymentów, które zostały przygotowane przez ośrodki badawcze, uczelnie czy firmy. To m.in. badanie zdrowia psychicznego i behawioralnego astronautów na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej, analiza zmian mikrobiomu jelitowego, badanie poziomu hałasu czy sprawdzenie, w jaki sposób wydłużyć trwałość produktów farmaceutycznych.
- To historyczny moment dla Polski, aby dołączyć do tej misji, aby po 47 latach być obecnym na orbicie z naszym astronautą, który wykonuje różne interesujące eksperymenty. Nie byłoby to możliwe bez współpracy na naszym rynku krajowym, bez Ministerstwa Rozwoju i Technologii , bez współpracy z ESA, bez zaangażowania naszej sieci naukowców, inżynierów i innowatorów - mówiła Monika Banaszek-Cymerman, dyrektor Departamentu Badań i Innowacji w Polskiej Agencji Kosmicznej. Podkreślała, że nasz astronauta "będzie bardzo zajęty", co zresztą sam niejednokrotnie przypominał - jego kalendarz jest ustawiony wręcz co do godziny.
Ale eksperymenty to nie tylko kolejny krok dla rozwoju nauki. Badania w warunkach mikrograwitacji mają również kolosalne znaczenie dla firm - także polskich - które biorą w nich udział. Przykładowo firma Svantek zajmująca się projektowaniem i produkcją przyrządów do pomiaru hałasu i drgań otrzyma wyniki analiz dotyczących poziomu hałasu w kosmosie. Chce je wykorzystać do zbudowania bezprzewodowych rozwiązań zdolnych do ciągłego monitorowania warunków akustycznych. Z kolei spółka Sigma Labs chce uzyskać informacje na temat środowiska radiacyjnego, aby zwiększyć niezawodność systemów elektronicznych pracujących w pojazdach kosmicznych.
Zbadanie różnego rodzaju parametrów czy zachowań w warunkach mikrograwitacji jest na Ziemi niezwykle kosztowne, co dla ośrodków badawczych i firm niejednokrotnie stanowi przeszkodę do dalszego rozwoju. Jednocześnie wielu badań nie da się przeprowadzić bez obecności człowieka w kosmosie - w środowisku, w którym np. mają być w przyszłości wykorzystywane testowane technologie. Z drugiej strony coraz więcej firm stawia na przemysł kosmiczny - nie ma obecnie dziedziny nauki, która nie wykorzystywałaby wyników badań przeprowadzonych poza Ziemią, a ludzie każdego dnia wykorzystują dane przetwarzane np. przez satelity, jak choćby GPS.
- Dzisiaj globalny przemysł kosmiczny to 680 mld dolarów. On rośnie niesamowicie szybko - w 2022 roku był warty 430 mld dolarów. Wzrost jest bardzo duży. McKinsey estymuje, że rynek przekroczy bilion dolarów przed 2035 rokiem, a w latach 40. XXI wieku będzie opiewał na 2 bln dolarów. Myślę, że żyjemy w świetnym momencie dla eksploracji kosmosu - mówił Interii Uznański-Wiśniewski.
Jak zapowiedziała główna naukowczyni Axiom Space, dr Lucie Low, misja ma za zadanie "otworzyć rzwi krajom, które dotąd miały dostęp do kosmosu wyłącznie poprzez partnerów ISS i nowym krajom, instytucjom i osobom, które (...) napędzą pozaziemską gospodarkę".
Paulina Błaziak
