Praca ukryta przed fiskusem
W szarej strefie gospodarki najwięcej produktów wytwarzanych bez wiedzy fiskusa powstaje w zarejestrowanych firmach - wynika z badań GUS. Gospodarka cienia najczęściej znajduje się w handlu, budownictwie i przemyśle.
Najwięcej ukrytej działalności jest w handlu, głównie drobnym, który ze swej natury jest często ulotny. Natomiast w budownictwie zarówno produkcja jak i usługi są stosunkowo łatwe do ukrycia.
Ponadto w przemyśle są branże (np. przemysł lekki, obuwniczy), które nie wymagają dużych powierzchni produkcyjnych. Wyroby z tych firm trafiają zwykle na bazary. Pracę na czarno oferują najczęściej małe firmy zatrudniające po kilka osób. Często zmieniają one rodzaj działalności, prowadzą uproszczone formy ewidencji, co utrudnia wykrywanie ich procederu. Nielegalną pracę podejmują często bezrobotni. W końcu stycznia zarejestrowano ich ponad 3,2 mln. Wśród nich 80 proc. nie miało prawa do zasiłku. Stąd też, aby zdobyć pieniądze na utrzymanie, duża część bezrobotnych godzi się na ukrywaną pracę. Ponadto jako jedyne miejsce zatrudnienia mają w szarej strefie osoby o niskich kwalifikacjach.
Na legalnym rynku pracy miałyby bardzo małe szanse, aby zdobyć zajęcie przynoszące dochody. W szarej strefie pracują jednak w większości osoby, które mają legalne zatrudnienie. Wśród nich znajdują sie także absolwenci wyższych uczelni. Ponadto pracę na czarno wykonują emeryci, studenci oraz bardzo młodzi ludzie, dla których zajęcie w szarej strefie jest niestety pierwszym doświadczeniem zawodowym.
Gospodarce ukrytej, oprócz fiskalizmu państwa, sprzyjają procedury towarzyszące legalnemu zatrudnieniu - krępujące działalność firm obowiązki wynikające z prawa pracy (w tym zasady zwalniania i zatrudniania pracowników), zabezpieczenia związane z bezpieczeństwem i higieną pracy, przepisy sanitarne oraz regulujące zatrudnianie cudzoziemców.
Szara gospodarka obejmuje dwie grupy działalności - zabronioną przez prawo (np. produkcja alkoholu bez zezwolenia, handel narkotykami) oraz ukrywaną przed organami administracji państwowej w celu unikania płacenia podatków, ceł, czy składek na ubezpieczenia społeczne. GUS, zgodnie ze standardami Unii Europejskiej, uwzględnia w szacunkach szarej strefy w tworzeniu produktu krajowego brutto tylko produkcję ukrytą. Szara strefa jest u nas mniejsza niż we Włoszech i w Niemczech - wynika z ostatnich danych Komisji Europejskiej. Jednak w Polsce, przy bardzo dużym bezrobociu, są dziś wyjątkowo sprzyjające warunki do rozwoju gospodarki nieformalnej.
